De Tijdspiegel. Jaargang 6

[p. 29]

Angela,
door de schrijfster van Mont Sorel, Emilia Wijndham enz., uit het Engelsch vertaald, door P. van Os, te Sneek, bij van Druten en Bleeker.

Ik zou wel eens willen weten wat de meesten onzer lezers zich voorstellen, als zij hooren spreken van een' recensent, alhoewel ik mij niet vlei, dat die opinie al te gunstig zou wezen, en zij wel misschien op eene Cerberische zamenvoeging van een' schoolmeester, scherpregter en drukkerijcorrector kon uitloopen, de hongerige heeschheid bij het aanblaffen mogelijk niet te vergeten. - Was dit alles waar en juist; dan zouden zeker velen onzer voor het werk, bereids vóór de aanvaarding, hebben bedankt. - Het anatomiseren, althans het overbodige, het martelen, het vitten; non nostrûm est. - Wij drukken in gedachten den goeden schrijver gaarne de hand, erkentelijk voor menige betere gedachte en indruk, en kunnen ons waarlijk niet verheugen als de onpartijdigheid ons noodzaakt om nu en dan ook coups de patte toe te brengen. Wij behouden gaarne, indien al niet ons crediet bij het publiek, dan toch onze geloofwaardigheid.

En hierom hebben wij dan ook gewacht met onze aankondiging van het bovengenoemde werk totdat wij het geheel hadden gelezen, iets, waarvan wij ons voor dezen keer bijna hadden ontslagen, maar dat wij dan ook onzen lezers gulhartig zouden hebben opgebiecht.

Men vraagt ons: is zij dan zoo slecht? - Juist het tegendeel zou de reden zijn geweest waarom wij dat bijna zouden hebben gedaan. Wij althans bekennen gaarne dat wij schier nooit eenigen roman met dat genoegen en die stille toejuiching lazen, als wij bij de eerste helft van Angela, uitgezonderd eenige langwijligheid in den aanvang die ons Richardson herinnerde, ontwaarden. Wij hadden toen bijna terstond de pen opgevat en eene recensie van den halven roman gegeven.

En dat lag niet aan de nieuwheid van den vorm; niet aan fijngesponnen intrigue; niet of minder aan het op zichzelf belangwekkende der karakters. Angela moge interessant zijn en blijven, als de Christelijke maagd, die in de zachte heiligenglorie van reine, opofferende liefde blinkt; er werden er vele zoodanige geschetst. Carteret-Vavasour is lang een dier halve karakters, die in hunne ontwikkeling zijn blijven steken, en die allergeschiktst zijn om een' soortgelijken indruk te verwekken, als men ontwaart bij het hooren van Chineesche dwergboompjes, of bij het zien van door kunst kleingehouden hondjes. Bijna al de overige personen zijn als het bijwerk op de schilderij, die de positie van de hoofdpersonen begrijpelijk maken. Men vat den knoop bijna terstond. Aan vrij toevallige incidenten ontbreekt het niet; - en toch heeft de roman ons veel genoegen verschaft. Hij heeft ons behaagd, gesticht, en wij hebben de uren aan zijne lezing besteed geenszins beklaagd. - Waarom? Hij is uit het leven genomen en geeft veel voor het leven. Wel het allernaast misschien voor onze overzeesche naburen, wier echt aristokratisch familieleven met den highly fashionable toon en sprekend eer-

[p. 30]

biedige houding van de kinderen jegens de ouders wij wel wat meer hadden willen zien uitkomen; maar ook voor ons. Wij hebben er den mensch in gevonden, zoo als die is en wezen kan, maar met het oog van den zielenschilder of -schilderes beschouwd en met kunstig getrouwe hand geschetst en ten papiere gebragt. Meestal is wijze van handelen en gedrag door omstandigheden en inborst der handelenden gemotieveerd, en voldoet de roman ook aan de psychologische eischen.

Maar ook aan hoogere vorderingen is voldaan, en de schrijfster toont dat zij hare roeping begreep, niet enkel als zij (D. I, bl. 115) vraagt: ‘wat baat het ook, romans voor u te schrijven, zoo uwe kleine gebreken (en ook de groote, ofschoon niet à la Sue) er niet in opgehaald worden?’ maar ook als zij grootere en geringere en de bij hen te ontmoeten verkeerdheden schetst. - En uit dit oogpunt beschouwd, weten wij geene klasse van menschen, wanneer die slechts op de gevorderde intellectuele hoogte staan, aan wie men Angela niet kan in handen geven. Godsvrucht en wel eene verlichte, Christelijke, liefde, huiselijkheid, menschelijkheid worden daarin aangeprezen, niet zóó dat men zich die aanprijzing mag getroosten als het nuttig maar degoutant recept van zoo menig zedendoctor: neen! het is bloem en vrucht ‘keurig blozend en juist door kunsteloosheid schoon vereenigd, waarbij men gelukkig is, - gelukkig als een kind!’ - Een heilige, opgeruimde ernst ademt ons tegen, als de schrijfster van God en Christus, van deugd, van dood en leven spreekt. Zij doet dit dikwerf op eenen toon, die haar eigen is en die te gelijk Claudiaansch mag heeten.

Wilt gij eene enkele proeve?

Als gij rijk zijt lezer, en gij edele armen hebt kunnen zien, werkelijk en goed kunnen zien.

‘Hij dacht met een gevoel, zwemende naar wroeging of liever walging, moest ik misschien zeggen, aan de gerijfelijkheden die hem bij zijne 't huiskomst wachtten... Hierop volgden dan weder onbestemde droomen van weldadigheid, gelijk de droomen van hen, die, helaas! in gedachten leven, en niets verstaan van den aanhoudenden arbeid, de moeitevolle krachtinspanning, welke er vereischt wordt van al degenen, die inderdaad goed willen doen.’

Leest armeren!

‘Ons aller Vader heeft zijne arbeidende kinderen niet vergeten, maar hun van zijne zegeningen ook hun aandeel geschonken.’

Priesters en priesteressen der kunst!

‘Vriendelijke, zedige, weldadige Genius! - met oogen waarin het heilige vuur met een' getemperden gloed schittert, - bekoorlijkheid der huiselijke kunst! - hoe veel uren en uren, anders doorgebragt in vermoeijenden kamp met, of te midden van al het akelige van dien boozen geest, de verveling - of erger, veel erger nog, in de uitspattingen van zondig vermaak - zijn onder uwen liefelijken invloed, uren van werkzaamheid, onschuld en geluk geworden! Wat veredeling, wat harmonij, wat blijmoedigheid zijn uwe gaven geweest! O altijd liefelijke Godin, behoud uwe plaats, volg immer in haastigen dienstijver (?) de schreden van uwen broeder, den pligt; en zoo moge de zegen van God en menschen op uw onschuldig hoofd nederdalen!’

Wij hebben koude plaatsen, meer beschouwingen en redeneringen uitgeschreven. Er zijn er ook, die ons hebben getroffen en (gij lacht daarom immers niet,

[p. 31]

lezer?) nu en dan een' traan ontlokt. Hier en daar zagen wij den geesel der satyre zwaaijen. Deze bleef nogtans altijd eene tuchtroê en werd geen snerpende slavenzweep. Ook zij stichtte. - Het is een dier boeken, die ons beter maakten, en dan vergeven wij volgaarne een weinig langwijligheid in het begin, en een beetje gerektheid in de tweede helft. - Hiermede een einde! - Mijne beste vrouw, ziedaar het boek. Gij hebt straks de dagtaak geëindigd. Het zij lektuur voor u!

Op het titelblad staat 1849. Een proteron-hysteron. - Eene dame als Angela behoeft anders geen jaartje te smokkelen. Zij heeft iets, dat eene ewige Jugend mag heeten.

chon.