De Tijdspiegel. Jaargang 5

Bijbelsche waarheid en kerkelijk stelsel. De hoogste aangelegenheden ter sprake gebragt

door M. Reville, Predikant te Dieppe, drie Godsdienstige geschriften, als: 1^o over den regel van geloof en wandel voor de Protestanten. 2^o over de Voorbeschikking. 3^o over het menschelijk bederf. Te Amersfoort, bij van Bommel van Vloten.

Indien wij den titel dezer redevoeringen of geschriften als maatstaf voor den inhoud wilden nemen, zouden wij het oordeel moeten opschorten, want de titel is hier welligt te algemeen en kenmerkt het boek niet genoegzaam voor den lezer. Alle predikatiën, Bijbeloefeningen, zedelijke vertoogen kunnen onder dien grooten hoed gevangen worden; maar wij gelooven dat de verscheidenheid der drie behandelde onderwerpen de algemeenheid van den titel eenigzins verklaart en verontschuldigt; men moet ook met dit boekske niet anders handelen, dan met zekere lieden, wier naam of waardigheid of aangezigt volstrekt nog geen bewijs pro of contra kunnen zijn voor hunne inwendige waarde; men moet, dit is billijk, ook hier de kennis aanknoopen en voortzetten. Te dezen opzigte heeten wij den Prediker te Dieppe, zooals hij zich hier vertoont, van harte welkom op den vaderlandschen bodem, en brengen den eerwaarden vertaler van Binsbergen onzen dank voor de naturalisatie van den helderdenkenden, liberalen nabuur, wien wij, dit zij in het voorbijgaan gezegd, op de Synode, onlangs te Parijs vergaderd, als moedig spreker terugvonden, geschaard aan de zijde van die Godgeleerden, die eenen gematigden vooruitgang beoogen, en tegen het smeden van nieuwe formulierkluisters optraden.

Wij bevelen deze drie vertoogen der aandacht van die lezers aan, die gewoon zijn om de hoogste aangelegenheden met betamelijke hoogschatting te erkennen.

In de eerste redevoering, uitgesproken in de jaarlijksche Vergadering van het Bijbelgenootschap te Parijs, ontwikkelt de spreker de twee groote beginselen: gezag en vrijheid, en toont zich als een zeer bepaald voorstander eener Evangeliesche vrijheid, en van het geopenbaard gezag. Hij beweert, dat de Schrift aan de wezenlijke behoeften ‘der menschelijke rede beantwoordt, evenzoo aan de behoefte van gezag en vrijheid,’ en weet hier als Apologeet de wapenen goed te gebruiken. Hij ontwikkelt de stelling, dat de Bijbel de eenige regel van geloof en wandel is voor de Protestanten, en verheft zich

[p. 407]

tegen het mededingend gezag der geloofs-belijdenissen, aantoonende dat de vroegere vertegenwoordigers der Hervormde Kerk zeer bepaald de Schrift beschouwden als eenigen regel van het geloof. Men kan in onze dagen niet onbekend zijn met de tegenwerpingen, waaraan deze stelling onderworpen is, en de kunstbewerkingen, de salto mortale's, die er beproefd worden, om de Evangeliesche vrijheid evenwel onder het gezag der formulieren te dwingen, en de kerk een weinig te muilbanden. Konden de formulier-dwingers, even als de hedendaagsche veldheeren, met magt van kanonnen en bajonetten, de Evangeliesche vrijheid stormenderhand bemagtigen, en dan van hunne zijde de onvoorwaardelijke kapitulatie voorschrijven; kon men het zoo ver brengen, dat de geest der vrijheid zich op genade en ongenade overgaf aan de oprukkende en gebiedende Geloofsbelijdenis, dan ware, schijnbaar ten minste, het pleit der geestelijke aristocratie gewonnen. Intusschen is ongemerkt, maar toch tastbaar genoeg, de wereld zeer nieuw-remonstrantsch geworden, en de oude Bijbel vindt hare krachtige verdedigers tegenover de nieuwere Geloofsbelijdenissen, wier historische waarde niemand zal aantasten, maar wier onfeilbare papieren-pauselijke autoriteit gelijk staat met die van sommige vorsten en ministers, welke men een noodig en betamelijk pensioen, gage d'honneur, geeft, maar intusschen vervallen verklaart van troon en gezag, en een' fatsoenlijken ouden dag bezorgt.

Het tweede stuk van dezen Bundel handelt over de voorbeschikking volgens Rom. VIII, voorafgegaan door een brief des schrijvers aan eene Christin. De brief is een merkwaardig gedenkteeken van liberale beginselen, en dient als inleiding op eene soort van predikatie-verhandeling over de welbekende Pauliaansche theorie der voorbeschikking. Met ernst en bedachtzaamheid worden de Bijbelsche begrippen van roeping, verordening, regtvaardiging, genade, toegelicht, ontwikkeld en in het verband gebragt. Onze lezers vermoeden reeds dat de eerwaarde Reville geen voorstander der Dordsche Canones is, en den Apostel Paulus tot geen dorren systematicus maakt, wiens ineengeschroefd leerstelsel der praedestinatie meer verbazing verwekt dan warm geloof uitlokt. Wij deelen eene zinsnede mede, om het standpunt, waarop de prediker te Dieppe staat, aan uwe beoordeeling te onderwerpen: ‘Maar zoo de mensch, wien Gij, mijn God! eene onsterfelijke ziel hebt geschonken, zich door U veroordeeld zag, niet slechts tot voorbijgaande beproevingen, maar tot eeuwige en onherroepelijke pijnigingen, zonder dat hij eenig kwaad had bedreven, zou dan zulk een mensch niet aan u vragen mogen: “Waar is uwe regtvaardigheid?” “Nimmer vroeg ik u om geboren te worden!” “Waartoe ontving ik een leven, dat onvermijdelijk voor eeuwig ellendig moest wezen? En mijne arme kinderen, die den moederschoot slechts verlieten, om door U in de hel geworpen te worden, waarin hebben zij U kunnen beleedigen?” Groote God! vergeef de vermetelheid van het aarden vat, maar de rede, door U mij geschonken, weet op deze hartverscheurende klagten Uwer ongelukkige kinderen bij geene mogelijkheid een antwoord te geven.’ bl. 12, 13.

Welligt dat de strenge praedestinatieleer-drijvers zullen zeggen: ‘maar zóó hebben wij het niet gemeend; zóó forsch moet ge de zaak niet aangrijpen.’ Vrienden! wanneer het leerstuk eens op het touw gezet en consequent, zooals het behoort,

[p. 408]

ontwikkeld wordt, is er geen helpen of bidden of draaijen en keeren of knoeijen aan - het moet er zóó regelregt door, en gij moogt toezien, in hoeverre gij u aan Gods liefde en regtvaardigheid, aan Christus' geest en zin, en aan den Apostel Paulus zelven, en ook aan uw gezond verstand bezondigt; dit laatste echter, als gepraedestineerd, om door den zondenval reeds niet gezond, maar volstrekt bedorven en ongezond te moeten zijn, blijft buiten aanslag - dit weten we allen - en het smart ons zeer om uwentwil.

Het volgend stuk is een brief aan den Aartsbisschop van Dublin, met eene leerrede over het menschelijk bederf. De brief, aan den hooggeplaatsten geestelijke, in eenen ernstigen, gemoedelijken toon geschreven, behelst weder een' brief, den heer Reville door eene voorname vrouw toegezonden, waarin naïf genoeg staat: ‘dat zij de brieven van Paulus nog niet heeft durven lezen en er waarlijk angst voor heeft, want zij mogten eens de vreesselijke leerstukken prediken, van welke de vrienden mijns echtgenoots beweren, dat Paulus de ontdekker zoude geweest zijn,’ en nu komt de dame op het leerstuk der erfzonde, huivert terug voor het denkbeeld, dat het misdrijf der eerste ouders voldoende zoude zijn, om het arme kind, dat zij onder het hart droeg, te verdoemen! enz. Deze brief geeft den schrijver eene zeer natuurlijke aanleiding, om op eene zeer uitvoerige en verstaanbare, bovenal geschiedkundige wijze, het leerstuk der erfzonde, met de stellingen die daarmede zamenhangen, in een verschillend licht te plaatsen. Ook onze Nederlandsche kerkelijke geschiedenis wordt in den loop van den betoogenden brief niet vergeten. Wij vinden daar onder anderen het zeer bekende woord van Gomarus terug: ‘Niet gaarne zoude ik met de gevoelens van Arminius voor den troon van God willen verschijnen.’ Toen kwam er bij ons eene vreemde, eene ongeoorloofde vraag op: hoevelen der Hervormde predikers in ons land, zullen evenwel met de gevoelens van Arminius, door hen gepredikt en verkondigd, voor den troon van God durven en willen verschijnen, zonder te vreezen, alleen om die reden, door den genadigen en ontfermenden Hemelschen Vader, met eenen Dordschen synodalen banvloek ontvangen en verworpen te worden! - ? - ! -

Deze brief is met evenveel vrijzinnige kennis, als warmte van gevoel gesteld, en zal den Aartsbisschop van Dublin, waarschijnlijk een treffelijk man, overtuigd hebben, zooals hij ons overtuigde, dat de waarheid alomme door hare kinderen wordt geregtvaardigd. De leerrede over Rom. III vs. 12 sluit zich aan dit belangrijke stuk zeer geleidelijk aan, en onderneemt de behandeling van het gewigtig vraagstuk, hetwelk, helaas ‘sedert de dagen van Pelagius en Augustinus, den boezem der Christenheid geschokt, gefolterd, vaak verscheurd heeft.’ Het blijkt dat de eerwaarde Reville een buitengewoon erge ketter, een heele en een dubbele Pelagiaan is, en de blinkende zonden van vader Augustinus als werkelijke deugden beschouwt. - Horribile dictu! Hij durft den kerkvader aldus aanspreken: ‘Ongelukkige, toen gij dit woord ter neder schreeft, waart gij meer gedachtig aan de woorden uwer eerste meesters (de Manicheërs?) dan aan die der Heilige Schrift.’ (bl. 57) Later drijft hij de Pelagiaansche ketterij hooger en hooger. Hoort hem weder en verbleekt:

‘Leeraren! mijne geliefde ambtgenooten, waarlijk het is tijd, dat wij van onzen leerstoel die vergrootingen en overdrijvingen verbannen, welke hem verne-

[p. 409]

deren in de oogen van verstandige hoorders; het is tijd, dat ons onderrigt in overeenstemming kome met het gevoel onzer natuur en de woorden van den Heer Jezus Christus. Schromen wij niet onzen toehoorders het aan te kondigen, dat de door Paulus verkondigde genade, dat wil zeggen, dat het Christendom met al zijne uiterlijke en innerlijke hulpmiddelen, volstrekt geene geheele verwoesting predikt dier schoone begaafdheden, welke wij met kracht tegen de ongeloovigen weten te verdedigen, doch die wij zonder mededoogen voor Christenen begraven; leeren wij de heilige overeenstemming der menschelijke vrije vermogens en hun heilzaam verband met den Geest van God; verkondigen wij aan onze gemeenten nimmer het verloochenen der rede, maar maken wij haar opmerkzaam op het misbruik dier edele gave; verkondigen wij niet de vernietiging onzer driften, maar hare geregelde besturing, niet den dood, doch het ontwaken en leven onzer bedorvene en in eenen verderfelijken slaap gedompelde natuur. Willen wij de menschen een heilzamen ootmoed inboezemen? Zeggen wij hun dan: menschen, gij zijt gevallen: vernederde engelen, want uwe vleugelen, bezwaard met de zonde, veroorloven u niet meer, dat gij u verheft boven de duistere valleijen der aarde; maar er blijft u echter nog licht genoeg over om u die duisternis te doen aanschouwen; gij bezit nog een hart om over uwe ongevoeligheid te zuchten, gij hebt nog kracht genoeg over om met Petrus uit te roepen: “Heere! behoed ons, want wij vergaan.” Uwe verantwoordelijkheid is nog groot genoeg om uwe zaligheid met vreezen en beven uit te werken.’ (bl. 64, 65.)

Wat dunkt u, lezer, zouden deze aangehaalde woorden u ergeren, als gij ze hadt gelezen, niet bij den eerw. Reville, maar in eene der leerredenen van Oosterzee, van Hengel, van Senden, of wien gij er meer wilt bijvoegen? Zekerlijk dat gij ze niet alzoo zoudet aantreffen in de predikatiën van de eerwaarde heeren Molenaar, Hasebroek, Callenbach of van Toorenenbergen; maar helaas! de heele en dubbele heeren Pelagianen, de ketters der negentiende eeuw in Nederland, hebben en behouden ook hunne kansels en gemeenten en tractementen; het gaat helaas! niet meer aan, om hen wegens leerstellige vrijheid, op droog brood en water, achter de muren van een of ander Loevestein, te plaatsen.

Genoeg over dit in vele opzigten zeer merkwaardig bundeltje, dat door eenen kundigen vertaler niet vruchteloos voor ons land en onze Godgeleerden, niet minder voor beschaafde leeken van alle genootschappen of gezindten, is bewerkt. Gij hebt het reeds kunnen opmerken, de verschillende vertoogen zijn in dien geest, dat ze aan den steil-regtzinnigen, aan den zoet-flaauwen gevoels-Christen, aan den kerkelijk gemuilbanden niet bijzonder kunnen behagen - elk intusschen het zijne. - De vrienden van Evangeliesch licht zullen den broeder opregtelijk begroeten, en hem gaarne in eere houden.

Spiritus Asper en Lenis.