De Tijdspiegel. Jaargang 5

Uitzetkunde, in een avond-collegie gedoceerd door de regering der stad Leyden, volgens den leiddraad van professor T.

De derde Junij 1848 maakte de stad Leyden tot het tooneel eener gebeurtenis, door elken vriend van regt en wijze gematigdheid betreurd, toegejuicht alleen door kraaijers, die 't liberalisme niet anders verstaan dan als onderdrukking van anderen, - door politieken, die hunnen haat tegen de godsdienst konden botvieren in smaadredenen tegen hare dienaren. De zaak is te belangrijk, dan dat zij geene vermelding in onze kolommen zou verdienen; zij mag nog te duister geacht worden, dan dat die vermelding zich niet tot eenige opmerkingen zou bepalen, waardoor eene wettige beslissing, in allen opzigte hoogst wenschelijk, niet kan vooruitgeloopen worden.

Het armbestuur was te Leyden gemengd, verward liever, - een gevolg van onze gebrekkige wetgeving te dier zake, eene vrucht van de verkeerde beginselen of beginselloosheid, door politiek en, eerst althans, ook door kerkelijk gezag gevolgd. Het Huiszittenhuis werd door een gemengd collegie van regenten, deels door de stedelijke regering, deels door den kerkeraad gecommitteerd, bestuurd. Het eigendomsregt is in quaestie: stedelijke regering en kerkeraad beide maken er aanspraak op. De eerste maakt gebruik van hare materiëele magt, neemt het opperbestuur, weigert onderhandeling, brengt de zaak niet voor den wettigen regter, verwijdert met geweld de leden van den kerkeraad, welke in naam van dit collegie de ware of vermeende regten der Hervormde gemeente kwamen handhaven en doen gelden. Tegen het ruwe geweld werd geen weêrstand geboden, de regterlijke beslissing en herstelling gevraagd, thans nog afgewacht.

Wij ontleenen deze bijzonderheden, waarbij wij ons opzettelijk van harde uitdrukkingen en de ware namen voor zulk eene handelwijze onthouden, aan de voor ons liggende brochure:

De breede kerkeraad der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Leyden

[p. 262]

in betrekking tot het Huiszittenhuis. Door een lid van den kerkeraad. Leyden, D.J. Couvée. 1848.

Verre genoeg van plaats en personen verwijderd, om niet door voor- of tegen-ingenomenheid in ons oordeel geleid te worden, meenen wij, na gemoedelijk onderzoek, te mogen beweren, dat het volgende blijkt:

I. Dat de Nederduitsche Hervormde Gemeente te Leyden menigen duchtigen grond voor haar eigendomsregt op het Huiszittenhuis kan bijbrengen.

II. Dat het tot heden niet blijkt, of, en zoo ja, welke overwegende gronden voor het tegendeel door de stedelijke regering kunnen aangevoerd worden.

III. Dat het eigendomsregt dus als betwist en onzeker moet aangemerkt worden totdat beide partijen zijn gehoord of eene door haar voortdurend zwijgen hare onmagt om de aangevoerde gronden te weêrleggen, hebbe bewezen.

IV. Dat in elk geval het mede-bezit van de Hervormde Gemeente schijnt te blijken uit het medebestuur, door diakenen namens den kerkeraad dier gemeente uitgeoefend.

V. Dat, werd dit medebestuur (zij 't ook onder oppertoezigt der regering) door den stedelijken raad feitelijk erkend, het regt van dien raad om zich den uitsluitenden eigendom toe te kennen en den kerkeraad van alle medebestuur te verdringen, hoogst bezwaarlijk te bewijzen zal zijn.

VI. Dat de stedelijke raad tegenover de gematigdheid van den kerkeraad met eene hardheid en een' spoed heeft gehandeld, waarvoor de namen overmoed en overijling, in de brochure toegepast, weinigen te hard zullen voorkomen.

VII. Dat de gewelddadige uitzetting blijken draagt van gebrek aan achting voor den stand, de verdiensten en het gesustineerde regt der uitgeworpenen, niet minder van een overmoedig steunen op stoffelijke magt, als zelden met zedelijke kracht en gevoel van regt gepaard gaat.

VIII. Dat eene regterlijke beslissing niet alleen hoogst wenschelijk, maar noodzakelijk is, daar òf de stedelijke regering zich aan misbruik van magt, òf de uitgezetten aan gemis van eerbied voor het wettige gezag hebben schuldig gemaakt: in de eerste plaats is het vertrouwen van den burger, in de tweede de achting der gemeente verbeurd.

IX. Dat in elk geval de genomen maatregel, in een' tijd van spanning, waarin vereenigde goede wil van alle burgers noodig was, om de wankelende regeringen staande te houden, getuigt òf van weinig doorzigt òf van luttel vaderlandsliefde.

X. Dat het wenschelijk ware, dat de man, die alom zijn liberalismus laat uittrompetten, aanweze, dat zijn naam ten onregte in deze zaak is gemengd, opdat zijn liberalismus en zijne staatkunde niet te meer in verdenking komen bij een volk, 't welk op voorzigtigheid en gematigdheid nòg prijs stelt en een' afkeer heeft van liberaliteit, die alleen voor zich en de bentgenooten liberaal is en de zwakken regeert met ijzeren schepter.

Het gebeurde van den derden Junij 1848 beslaat eene donkere bladzijde in de geschiedenis der stad Leyden. De nakomelingschap zal regt dpen, zoo de tijdgenoot 't niet doet.

- IJ -