De Tijdspiegel. Jaargang 5

[p. 186]

Teekenen aan den staatkundigen hemel.

II.

De wijsgeerige beschouwing van het woelen en streven der menschen, de beschouwing, die van den schijn doordringt tot het wezen, van de individu's tot de beginselen, waardoor zij geleid worden, - heeft eene schaduwzijde, die vooral op het praktische leven nadeeligen invloed uitoefent. Men vergeet te ligt, dat een beginsel zelden zuiver wordt uitgedrukt en vertegenwoordigd, maar in de uitwendige verschijning meermalen gepaard en vaak vermengd is met heterogene bestanddeelen. Onze dagen strekken er van ten bewijze: poog het karakter van onzen tijd, het idée dat volken en individu's beweegt en drijft, aan te wijzen, - zoo gij voorbijziet, dat verschillende beginselen, wij zeggen niet met elkander strijden (dit ligt in den aard der zaak), maar zich met elkander vermengen, zal uw oordeel regtmatige tegenspraak niet kunnen ontgaan. Een streven naar vrijheid, naar ontwikkeling, waaraan ge den eernaam van edel niet kunt weigeren, zoo ge nog sympathie hebt voor 's menschen betere deel, springt in het oog van wie niet, willig of onwillig, blind is. Let op de schaduwzijde. Overdrijving van de vrijheidszucht? Wij spreken niet van onvermijdelijke overdrijving van 't geen in zich goed is. Ziet gij den diep verdorven' karaktertrek onzer eeuw niet voorbij? Zegt de naam Communismus u niet genoeg? Waan ons niet ijverige behoudsmannen, aristocratische millionairs, meen niet, dat wij voor ons in 't verlies van luttel have of goed zoo onoverkoombaar eene ramp zouden zien, - maar de jammerlijke verblinding, die in materiëele middelen alleen de heeling zoekt van eene kranke menschheid, - maar de kannibaalsche woede tegen huisgezin en menschelijkheid, - maar de Vandaalsche heirtogt-prediking tegen beschaving, en wetenschap, - maar de dierlijke razernij tegen de éénig ware aristocratie, die van den geest, - maar de onbeschaamde woestheid, waarmeê den redelijken mensch de oorlog tegen al wat niet tastbaar is wordt aangekondigd, - maar de slavernij, die op hare vrijheid boogt, - maar de genotziekte van duizenden, tot ijlende koortshitte geprikkeld door wie als geneesmeesters zich opdringen: dát is het, wat soms angstig doet kloppen de harten van wie letten op de teekenen des tijds, - dát is het wat alleen door wie gelooft aan God en aan de zegepraal des lichts, met hoop kan bestreden worden.

Ook in ons vaderland zijn de beide hoofdbeginselen van onzen tijd vermengd. Zucht naar meerdere volksvrijheid, hier door het phlegma des landaards gematigd, valt niet te miskennen. Het communismus heeft zich in zijne afschuwelijke gedaante nog niet durven vertoonen aan een volk, dat op den naam van zedelijk en godsdienstig eenige aanspraak kan maken: maar toch, de volstrek te scheiding van kerk en staat, - het prijs-

[p. 187]

geven van het onderwijs, - de materiëele maatstaf voor burgerregt en burgerdeugd, en zooveel meer, wekken tot waakzaamheid. Verwerpen, bestrijden daarom van alle hervorming? 't Ware 't gemakkelijkst zeker, 't bespaarde onderzoek en nadenken; met de gave der onderscheiding het goede ziften van het kwade, bevorderen 't eerste, met nadruk te velde trekken tegen 't laatste, is zeker meer burger- en ook Christen-pligt.

Of de Duitsche nationaliteitszin wel niet eens de Duitsche gemoedelijkheid en eerlijkheid achter zich laat, zou na de Frankfortsche beslissing omtrent Limburg betwijfeld kunnen worden. Een magtig rijk, alle Duitsche mannen vereenigend, sterk door eendragtige zedelijke kracht, schijnt Theut's zonen voor den geest te zweven: mogen ze niet vergeten, dat zedelijkheid de hechtste steun is van éénheid inwendig, van kracht naar buiten; mogten ze liever inwendige smeulende vonken van verdeeldheid blusschen, dan de Duitsche vlam zoeken aan te blazen in onduitsche harten.

De Hollandsche gehechtheid aan het bestaande heeft zich weder geopenbaard in den wensch der Eerste Kamer, om onmenschelijke lijfstraffen te behouden. Smartelijk was de indruk, door de verwerping van het wetsontwerp tot afschaffing der geeselstraf op menig meêdoogend hart gemaakt. Toch hebben wie zich meest over die verwerping verwonderd toonden, daarmede bewezen, dat zij minst bekend zijn met geschiedenis en menschenhart. Het oude te laten varen, 't nieuwe aan te nemen, is een eisch, voor ouden van dagen zwaarder dan menigeen vermoedt. Nieuwe denkbeelden, als die van verbetering als het doel der straf, kunnen nooit zonder harden kamp met de verouderde beschouwingen tot algemeene erkenning en gelding komen.

De Christen weet, dat 't verouderde toch voor de nieuwe ontwikkeling moet wijken, en daarom is hij, terwijl anderen jammeren en weeklagen, gemoedigd, maar tevens werkzaam,

De beweging van onzen tijd heeft dit opmerkelijke, dat zij is uitgegaan van eene zijde, vroeger tegen allen vooruitgang, tegen elke hervorming gekant: van den Paus. Men bewere niet, dat de volksgeest hem drong en dwong; menige zijner voorgangers was doof voor de stem van volk, tijdgeest, geweten, en wilde liever in de branding vergaan dan de veilige haven binnenloopen... Pius heeft hervormd. Later weigerde hij met onverzettelijkheid de oorlogsverklaring aan Oostenrijk: omdat hij nog onder Oostenrijkschen invloed staat? Of wel, omdat hij door geen volksgeschreeuw zich van zijne vreedzame roeping wil laten afbrengen? Deze vragen zullen welligt eerst door de geschiedenis beantwoord worden; enkele ingewijden kennen het antwoord, vele politieke tinnegieters maken het. Christelijke liefde en achting voor den priester, wien men bewustzijn zijner roeping niet ontzeggen kan, dringen tot een bevestigend antwoord op de laatste vraag.

De reactie verheft het hoofd: Frankrijk heeft een' dictator voor een' koning en ziet zich door de revolutionnairen ontnemen wat het door revolutie hoopte te verkrijgen; Radetzky zetelt te Milaan, tegen de Duitsche éénheid begint de Duit-

[p. 188]

sche veelvuldigheid te protesteren, in het vaderland poogt men van gematigden vooruitgang en zwak behoud een dragelijk brouwsel te koken. 't Wiel ligt te wentelen: volken, de menschheid doen geen reuzenschreden: de winst van de laatste maanden kan toch niet gering zijn. Zóóveel vrijheid, als de volken kunnen genieten, zullen zij ontvangen, - niets minder, hiervoor dragen zij zorg, niets meer, hiervoor zorgt de opvoeder van menschen en volken.

De regering heeft aan Gedeputeerde Staten gelast, de geschillen over restitutie van aan armen verleenden onderstand, voortaan aan de beslissing des regters over te laten. Tot heden pleegde het administratieve gezag hieromtrent eene beslissing te nemen, die door zwakke armbesturen werd geëerbiedigd, door moedigen bespot. De oude regering wist niet van toegeven: wettig verzet werd als ongehoorzaamheid, getrouwheid aan den geest en de letter der wet, tegenover koninklijke besluiten, bijna als opstand aangemerkt en door administratieve ambtenaren gebrandmerkt met eene brutaliteit, als soms uit het bezit van materiëele magt en onkunde voortspruit; de nieuwe regering toont eerbied voor de wet, eerbied voor de regten der kerkgenootschappen, eerbied voor de regterlijke magt. Nederland mag geluk gewenscht worden met zoodanige verschijnselen. Wij begroeten ze met blijdschap, zij ook de weg der regering niet in alles de onze.

- S -