De Tijdspiegel. Jaargang 5

Aan den heer recensent mijner brochure: Volksverlichting en beschaving.

Mijnheer de recensent!

Ik heb met veel aandacht uwe recensie op mijne brochure: Volksverlichting en beschaving gelezen. Indien mijn wil, om het goede bevorderlijk te zijn, meer in de schaal heeft gewogen, dan mijne krachten, zoo kan ik mij redden met de woorden van Jacotot: ‘Si vous n'avez pas le courage de mal parler, vous ne parlerez jamais bien.’ Ik verheug er mij intusschen over, dat gij tegen mijne beginselen niet te velde getrokken zijt, en mijne denkbeelden u niet zijn voorgekomen nadeelig te zijn voor de waarheid. Dit is, mijns bedunkens, veel, zeer veel; voorzeker niet genoeg, de aesthetische vorming vraagt meer; zij is streng in hare eischen; zelfs uwe recensie schijnt ze niet te bevredigen, want zij komt mij voor in zulk een donker kleed, op enkele plaatsen, gehuld te zijn, dat men naar hetgeen daarbij bedoeld wordt moet raden.

Ik dank u intusschen voor de nuttige wenken, welke gij mij gegeven hebt, voor zooverre zij mij hebben overtuigd. In uw gevoelen kan ik evenwel niet deelen omtrent de verklaring van het woord: beschaving: wanneer men toch van eene beschaafde natie, van eene beschaafde opvoeding spreekt, dan zal men, zoo ik meen, door beschaving in het algemeen

[p. 33]

verstaan de ontwikkeling der geestvermogens, de uitbreiding van kennis, het zoeken der waarheid en hare vereering, het betrachten der regtvaardigheid, in één woord dat streven naar volmaaktheid, waardoor rust en geluk op aarde wordt gesticht, en de mensch voor hoogere genietingen, in een toekomstig leven, wordt vatbaar gemaakt.

Wil men le savoir vivre, le tact de société, le bon ton en wat dies meer zij, waardoor men zich zoo bijzonder bij het hof van Lodewijk den XIV wist te onderscheiden, tot den werkkring der beschaving brengen, dan stem ik daarin toe, in zoo verre daarbij het voorschrift der natuur, wet, rede en zeden wordt geëerbiedigd.

Er bestaat alzoo, mijns inziens, eene verstandelijke en zedelijke beschaving. De eerste sluit de fijne vorming, de beschaafde bevalligheid niet uit, evenmin als zij zich bloot tot dezelve bepaalt. De tweede strekt zich uit tot deugden van allerlei aard, en daar de geheele waarde dezer deugden niet alleen daarop berust, dat men dezelve kenne, zoo vordert zij nog die zelfbeheersching, waardoor wij onze gedragingen meer en meer met onze pligten in overeenstemming trachten te brengen.-

Ik verzoek u de verzekering mijner bijzondere achting wel te willen aannemen.

UEd. Dw. Dienaar

l. frankamp.