De Tijdspiegel. Jaargang 5

Correspondentie van het leesgezelschap te Diepenbeek.
(Vervolg.) (Zie Tijdspiegel, 1848. Blz. 255.)

III.

Waarde vader!

Ik had reeds voor langen tijd uw lieven brief moeten beantwoorden, maar de hoop om u meer bepaald te kunnen opgeven, wanneer ik te Ammerstein kon terugkomen, hield mij tegen. Wegens de aanhoudende zwakte van mama Weenink, durf ik haar nog niet verlaten, en gij zult mij dus wel vergunnen, dat ik nog eenigen tijd hier vertoeve. Bij het naderend voorjaar wil ik anders de groote stad gaarne voor mijn lief stil Diepenbeek verruilen, en nog te meer om u, lieve vader, gezelschap te houden. - Wees er maar verzekerd van, zoodra het een weinig beter wordt met de goede mevrouw Weenink, ziet gij uwe Esperança weder bij u. Wat hebben we ons met uw brief vermaakt, en er zoo geheel het Diepenbeeksche leven in teruggevonden! Ik dacht eigenlijk niet dat de nieuwgebakken republiek bij u zooveel sensatie zoude maken, en toch, ik lees dat vriend Peperkamp weder op zijn stokpaardje heeft gereden, en de levende extra-courant van het dorp vertegenwoordigde. 't Is alsof ik het hoor, hoe onze brave schoolmonarch zijne wijsheid verkoopt, en de

[p. 454]

boertjes met zijne Fransche woorden en kunsttermen naar het hoofd werpt. - Als die geheele historie eens een paar jaren vroeger ware voorgevallen, o, vaderlief! wat zoude het theologisch avondgezelschap een politieke kleur hebben gekregen! Nu, ik heb het tot mijne geruststelling gelezen, dat gij toch geen revolutionnair of republikein zijt, en de heeren en dames (met en zonder klompen) te Diepenbeek ook niet. - Vriend Rusting vertrouw ik maar half. - Hij is een man van den vooruitgang, maar een edel, helderdenkend mensch, en dat gij mij hebt geschreven van zijne preek, deed mij regt goed, en waarlijk niet minder het gesprek met Bastiaans over de Openbaring; hoe goed is het, dat men zulke dweepende uilskuikens den mond kan snoeren. - Wij hebben gelukkig aan Rusting een bolwerk tegen de Afgescheidenen, die hier en daar onder de goede Diepenbeekers schuilen. Gij weet immers wel dat een hunner, verleden najaar, op eene oefening heeft gezegd tot de devote zieltjes: ‘Sedert Hartman, die man des geloofs, naar de West is vertrokken, is Diepenbeek weder onder de klaauwen des Satans geraakt, en het slot Ammerstein een kettersnest.’ - We zullen er ons maar niet over dood ergeren, lieve vader! niet waar? Als ze den wakkeren Rusting ook maar konden wegdrijven. - O! als die oolijke en zeer onwaardige heer van Groenendaal (ondeugender gedachtenis!) maar half wist, hoeveel genoegen Z.Ed. mij, zijne kwelgeest, en velen met mij gedaan heeft, om uit louter onregtzinnige genegenheid ons dien prediker te bezorgen!

Regt verheugd ben ik voorts, dat uit uw brief blijkt, dat gij wel verzorgd en tevreden zijt, en de berigten van Willem en Lotje zoo gunstig zijn - daar vond ik alweêr in de pastorij mijn Seladon van Utrecht. - Laat Lotje maar oppassen; die heiligen zijn niet veel te vertrouwen. Wat zal ik u veel vertellen van mijn Amsterdamsch winterleven? Gij bemint de groote, woelende stad niet, en te regt. Iemand van uwe trempe is te natuurlijk, en te rondborstig, om het met de verfijnde stedelingen op den duur goed te maken. Gij zoudt te dikwerf die heeren en dames onzacht aan boord komen. Ook mij is het wel eens wonderlijk, als ik, in de zoogenaamde groote wereld, zooveel kleingeestigheid ontdek, en mij half dood erger over de huichelarij onder die menschen, welke zich op alles laten voorstaan, maar dood arm zijn aan beginselen. Gij hebt uwe Esperança wel eens beknord, dat zij dan wat scherp kon uitvallen, en mijn braven Weenink gewaarschuwd voor dat tongetje, scherp als eene els; maar lieve vader, ik kan het waarlijk niet helpen, wat op het hart ligt dat moet er af, daarin heb ik uwen aard overgenomen, en het booze vrouwtje meent het toch goed. - Gelukkig, dat de goede mama Weenink niet in de zoogenaamde hooge kringen converseert, maar alleenlijk met eenige eenvoudige burgerfamiliën omgaat, die minder bon ton, maar meer bon sens hebben, en waar men zich niet behoeft te generen, als men gaat zitten, of zal opstaan, of iets zal gebruiken, om niet eene doodzonde tegen de etiquette te begaan; dat is een jammerlijk ding, die etiquette, en daarenboven zoo belagchelijk. - Ik heb hier in de laatstverloopen weken, waarde vader! al zeer rare dingen gezien en gehoord, en er mijne opmerkingen over gemaakt. Als gij geduld en lust hebt zal ik er u een en ander van verhalen, en gij moet mij maar stil, op mijne wijze, laten voortpraten. Ook mama Weenink

[p. 455]

heeft haar offer aan den Mammon moeten brengen. Al kan ik u dat alles zoo hairklein niet mededeelen, zoo komt het hier op neder. - Een tweede vriend van Groenendaal (want er zijn ook de zoodanigen hier in Amsterdam bij de kop en bij het mud zoo als men zegt), heeft H.Ed. zeer leelijk behandeld, om maar geen ander woord te gebruiken; want ik word warm als ik er aan denk, en gij zult het ook worden. Een van die extra-orthodoxe, ernstige, gemoedelijke, stijve, aanzienlijke heeren, komt mij in de pen, zoo als ik ze hier leerde kennen, die nog in verre bloedverwantschap met mama Weenink is, en haar nietig, stoffelijk, tijdelijk vermogen, voor een gedeelte administreerde, en zich altijd, als hij hier kwam, bitter beklaagde, dat de belangen eener booze wereld hem zoo zeer aftrokken van die der hoogere wereld - een halve dominé, die ons altijd onthaalde op de schets en den hoofd-inhoud van deze of gene stichtelijke preek, die hij van D^o. die of die - meestal in de middagkerk had gehoord. Wij zaten dan met ongeduld te luisteren; als het relaas was geëindigd, kwam de aanval op de liberale, neologe predikers hier in de stad, die duchtig werden geroskamd, vervolgens de laauwheid en de onverantwoordelijke onregtzinnigheid der groote kerkvergadering, waartoe ik geloof dat onze vriend behoorde; dan ging het los op de Synode, die de boosaardige predikanten niet afzette en wegjoeg. De Remonstranten en Lutherschen kregen meteen een paar duchtige vegen uit de pan, en alles eindigde met een' diepen zucht en een half dozijn Bijbelteksten uit het Oude Testament. Dat was nu, waarde vader! gij kunt het wel begrijpen, voor uwe Esperança niet geheel aangenaam, om telkens aan te hooren; voor mama Weenink ook niet; maar we hadden toch een zeker respect voor den reeds bejaarden en ernstigen heer, die onder zijn kopje thee (altijd zonder suiker) en zijn pijpje, zoo gemoedelijk, zoo geheel op zijn Dominé's spreekt, en wie weet of ik langzamerhand ook niet al een beetje vromer zoude geworden zijn; ten minste zat ik duchtig in den brand, toen de orthodoxe man mij over de groote ketterijen der Groninger School, en over den zoo en zooveelsten Zondag van den Heidelberger begon te examineren, en mij ondervroeg naar welke leerboeken en bij wien ik mijne belijdenisse des geloofs had afgelegd. - 't Is een beetje zonde, dit beken ik, maar telkens kwam mij de geliefde Groenendaal met zijne redenatiën voor den geest, en had ik niet eenigzins gevreesd mama Weenink te beleedigen, die veel van den Amsterdamschen vriend hield, ik zoude wel eens eventjes naar den bewusten brief van van Groenendaal gevraagd hebben, die door ons zoo bewaard wordt als eene kostbare reliquie. - Maar, wat is er nu gebeurd! Ja, wie had dat ooit kunnen denken! de gemoedelijke man, die ons zoo dikwerf verzekerde, dat men geene twee heeren tegelijk dienen kan, die zich zoo hoogst onverdraagzaam tegen dit verderfelijke kettergeslacht uitliet, dat, zoo als hij zeide (en dan werd hij rood van boosheid), ook de Amsterdamsche Gereformeerde kansels verpestte, diezelfde man, die het aardsche en nietige slijk zoo heel verre van zich afwierp, heeft, met het vermogen van mama Weenink, op eene zeer onchristelijke, zeer onregtzinnige, zeer ongepermitteerde wijze gespeculeerd, en nu hij geheel aan lager wal is, haar een aanzienlijk deel harer jaarlijksche inkomsten ontroofd. - Ge kunt u eenigzins voorstellen, hoedanig wij op-

[p. 456]

hoorden, toen het bleek, dat de vrome man, die op ieder wat aan te merken had, en om er zichzelven bij te noemen, - en dan sprak hij eene groote waarheid, - meermalen verklaarde, dat hij een arme zondaar voor den Heer was, - met mama's bezitting had gespeeld, om zijne eigene berooide zaken weder in orde te brengen! - Lieve, beste vader! als men zulke dingen onder de eigene oogen beleeft, en zoo van nabij de Farizeën van onzen tijd leert kennen, dan geloof ik, dat we allen moeten overtuigd zijn, dat de wereld in het booze ligt, en ik zoude haast de erfzonde van Adam en Eva af streng kerkelijk gaan verdedigen, maar dan in de eerste plaats in betrekking op die vrome menschen, die zichzelven wegens hunne regtzinnigheid voor uitverkorenen houden, en op anderen uit de hoogte neêrzien, even alsof zij alleen het ware geloof in pacht hebben. Gij weet, ik heb mijn Utrechtschen Seladon, van Groenendaal, een paar malen duchtig de les gelezen, toen de geestelijke man, als mijn zeer vleeschelijke Tartuffe, naar de verboden vrucht greep; maar, ik beloof het u, als ik mijn Groenendaaltje hier ooit ergens aantrof, ik zoude hem niet sparen, - en gij ook niet. - Wie denkt hier niet aan de wolven in schaapskleederen, die thans nog rondloopen, maar als de schaapsvacht wordt uitgetrokken, o! dan komt er zulk een leelijk beestje voor den dag!

Mama Weenink heeft zich bij haar verlies, en velen deelden hier en elders in haar lot, regt goed en Christelijk gehouden. Zij was eene der eersten, die, uit eigen beweging, tot eene schikking wilde komen, om den ongelukkigen man niet ongelukkiger te maken. Ik hoor het de waardige vrouw nog zeggen: ‘Ja, wel een arme zondaar! God geve dat hij nu van zijne onverdragelijke verachting jegens anderen is genezen, en wat zachter leert te oordeelen.’

Zoo hebben we hier wonderlijke dingen beleefd, - de geldcrisis verdrong de revolutiën. Gedurende eenige weken hebben mijne ooren getuit van al die effectenzaken, van al die surplus', beleeningen, enz. Men kon het de lieden op straat op het aangezigt zien, als er weêr van nieuwe faillissementen werd gesproken. 't Is nu, meen ik, zoo wat afgedaan, en de storm is voorbij, maar dit vrees ik, dat mijn brave, cordate, eerlijke Weenink, die dagelijks verwacht wordt, met den orthodoxen quasi vriend, die zijne moeder zoo schandelijk bedroog, een hartig, ernstig woordje zal spreken, dat niet malsch zal afloopen.

Zie, waarde vader! nu heb ik u ook, op mijne wijze, wat nieuws, - 't is wel geen mooi nieuws, - medegedeeld. 't Is revenge voor uwe aardige beschrijving van Rusting's en Bastiaan's gesprek over Apollyon = Odilon. Ook ik vrees niet, dat de driekleurige vlag, ik bedoel de Fransche, vooreerst op den ouden kerktoren van Diepenbeek zal wapperen, evenmin als hier van den Dam of den Westertoren. We hebben het nog al zoo kwaad niet; ten minste hier in de groote stad gaat het alles op den ouden voet. De mislukte opstand heeft ons gerustgesteld aangaande den geest van het volk, en onaangezien de slechte tijden, koopen de dames bij Sinkel en Bahlmann en Koster hare voorjaarshoeden en kleedingstukken, en de heeren, denk ik, nemen ook hunne gewone amusementen; dat er menigeen zit te treuren, kan ook niet anders; maar ik geloof dat alles op de eene of andere wijze weder teregt zal komen, al begrijpen wij vrouwtjes ook niet, hoe het eigenlijk weêr te regt kan

[p. 457]

komen. Breng mijne hartelijke groeten aan de vrienden de Lange, en uwe goede Martha, en allen die u, en mij daarom ook, lief zijn. Nu de boomen hier in de stadstuinen groen worden, verlang ik naar mijn stil Diepenbeek. Maar als Weenink komt - God geve spoedig! - blijf ik nog eene week hier. Ik mag vooreerst zijne zwakke moeder niet verlaten.

Hartelijk wordt ge, beste, trouwe Vader, omhelsd door

Uwe u liefhebbende dochter,

esperança.

Amsterdam,

April 1848.