De Tijdspiegel. Jaargang 5

Het oogenblik.

Donkere wolken hadden zich aan den gezigteinder zaamgepakt; kortzigtigen droomden nog van stille, zwoele dagen, wiens oog verder reikte waande het onweder aanstaande, maar geenszins kort op handen, een enkele gevoelde bij 't boezemhijgen in den drukkenden dampkring, dat de strijd der natuur, die hare zuivering is, niet meer konde uitblijven. Enkele wolkjes waren naauw genaderd, weldra zullen zij afdrijven, droomt men in verleidelijke rust, daar flikkert een straal, daar klatert een slag.... een troon ligt omgeworpen, velen schudden op hunne pijlers.

Met bezorgdheid werd de doodsure te gemoet gezien van den man, die door 's volks hartstogten op den troon geplaatst, 's volks hartstogten had weten te bedwingen, af te leiden althans. Was zijn leven van den vrede niet de waarborg? Men had het niet bemerkt, hoe de burgerkoning zijnen lastbrief had ter zijde geschoven, hoe de parvenu in de maatschappij der volksbestuurders zich had genesteld in de achting, in de geslachten der monarchen, maar - ten koste van de sympathie der Franschen, die hem aan hun hoofd hadden gesteld, maar - als primus inter pares. Men had de oogen gesloten voor de misslagen van den staatsman, in wiens staatskunst te veel vertrouwen werd gesteld; men had vergeten, dat de tijd voorbij is, waarin een volk zich beschouwde als een aanhangsel eener dynastie, waarin het straffeloos regten liet schenden en beloften breken. De huwelijken in Spanje, niet om der Franschen wil, maar om den wil van den Koning der Franschen gesloten, de zamenstemming met Oostenrijk, de toegeefelijkheid voor Engeland, het verbond met de Jezuiëten-partij, in Frankrijk zelf schijnbaar gefnuikt, in Zwitserland bijgestaan met méér nog dan goeden raad, de weinige sympathie, aan Italie, dat ondragelijke dwangjukken wilde afwerpen, betoond, - in Frankrijk zelf verloochening van de beginselen, waarop de Julijtroon was gevestigd, beknibbeling van volksregten, vroeger uitgeoefend door wie ze nu belemmerde, - ziedaar zoo menigen worm, die knaagde aan den troon van Louis Philippe, door Europa nog stevig gewaand en wèlgevestigd. De oppositie werd tot het uiterste gedreven, de Koning hield stand, en Europa, gewoon hem in tijds te zien wijken, als hij wist, den storm

[p. 285]

niet te kunnen bezweren, achtte hem sterker dan hij was. Concessie op concessie werd aan het verbitterde volk geboden: het was te laat, geliefde staatslieden werden opgeofferd: het mogt niet meer baten, een troon werd afgestaan, mogt hij maar voor het geslacht bewaard blijven: het geslacht moest met den stamvader verdreven. Louis Philippe koning, bedelaar - vlugteling in weinige uren, eerlang eene wijkplaats zoekend aan Engelands krijtgebergte; Frankrijk constitutionele monarchie, oproerig, in opstand, republiek: een voorloopig bewind, gekozen in weinige oogenblikken, weldra erkend door het verbaasde Europa.

Vraagt gij naar de oorzaken van dien ommekeer, zoo plotseling als gewigtig? Men wijst u op eenige heethoofden, spreekt van republiekeinsche zamenzweringen, van de eerzucht eens Lamartine; - eene revolutie is de vrucht van den tijd, niet van het brein eens teleurgestelden heerschzuchtige, een volk wordt niet door enkelen geleid, als 't zich niet wil laten leiden, een troon wordt niet door eene bende oproerlingen omgeworpen, als hij in de harten des volks is gegrondvest, de natiën veranderen niet van regeringsvorm als de coquette schoone van toilet: de Fransche omwenteling was een noodzakelijk moment in den ontwikkelingsgang des volks, des menschdoms. Toen Lodewijk XIV sprak: l'état, c'est moi, was hij het orgaan van zijnen tijd, - als Ledru-Rollin de souvereiniteit des volks proclameert is hij 't orgaan van de onze. De laatste jaren der vorige eeuw zagen de volken krampachtig worstelen, onder tranen en bloedzweet, om het zware, zware juk af te werpen, door de aardsche goden hun opgelegd. Dat was het eerste, vreesselijke barenswee der vrijheid, waaronder Europa zamenkromp - nog was de tijd der geboorte niet daar. De smarten zwegen onder den invloed van den slaapdrank der reactie, de natuur hernam hare regten, de Julij-stormen deden Karel X neêrtuimelen in het stof. Nog was het tijdstip niet gekomen: eene nieuwe reactie, voorzigtig en meer bemanteld eerst, daarna stouter en openlijk, bedroog de natie, die van een burgerkoning had gedroomd, andermaal in hare verwachtingen. Hevige kwalen woedden in de ingewanden, verdorven waren de hoogere standen, en het volk wist het, de kanker van het pauperisme woekerde voort met vreesselijke snelheid, het volk gevoelde het; overdreven verwachtingen werden het voorgespiegeld, communistische droomen vervulden het hoofd en verleidden het hart, en dan, de groote natie, nu binnen grenzen beperkt, te eng voor den volkstrots, nu in verbond met den erfvijand, nu met Jezuiëten en volksverdrukkers in verbond geklonken tegen de zaak der vrijheid!

Eén storm, de troon lag in puin met de eerzuchtige ontwerpen eener dynastie van achttien jaren, - één storm en de wrekende Nemesis wierp den koning van zijn' zetel door dezelfde hand, die hem er op plaatste; één storm, en op de puinhoopen van achttien jaren zorg en staatskunst en nachtwaken prijkte het ranke gebouw der Fransche republiek met het opschrift: vrijheid, gelijkheid en broederschap: zal dat opschrift méér zijn dan een blinkende logen? Wie durft beslissen, waar de dag den dag beschaamt? Wanneer de beelden, die onze Spiegel op dezen oogenblik weêrkaatst, onder de oogen komen onzer lezers, hoe menige profetie zal dan gelogenstraft, hoe menige verwachting teleurgesteld of overtroffen zijn! Zeker is het, dat de republiek niet door geheel Frankrijk wordt

[p. 286]

gewenscht; zeker dat het voorloopige bewind bij meer dan één blijk van goeden wil, doorzigt en energie, reeds stappen heeft gedaan, welke ons met bezorgdheid doen vragen, of het wel krachts genoeg bezit om de togten te breidelen en den stroom te leiden; zeker, dat in de beloften, aan de natie onder den eersten indruk van het oogenblik gedaan, bij veel welmeenends veel onbedachts en onuitvoerlijks was; zeker is het, dat verdeeldheid in den boezem der provisoire regering wel kan betreurd, maar niet geloochend worden; zeker, dat communistische begoochelingen menig hoofd doen duizelen; zeker, dat in vele clubs de geestdrift tot opgewondenheid stijgt, en de opgewondenheid tot razernij kan overslaan; zeker, dat een enkele vonk de opgehoopte brandstof kan doen ontvlammen, de eerzucht der grande nation prikkelen, hare gevaarlijke sympathie voor verdrukten of verdrukt gewaanden opwekken, en tot bloedige pogingen, om het rijk van vrijheid, gelijkheid en broederschap uit te breiden, kan aanstoken.

Maar wat wagen wij in de toekomst te lezen, nu, nú reeds heden is, wat nog verre toekomst werd gewaand? Een blik op dezen oogenblik is immers al wat wij mogen wagen?

De schok, die den Julijtroon deed omtuimelen, doet zich gevoelen door geheel Europa; met een zeker voorgevoel, 't welk, zoo al bij den enkelen mensch, toch bij natiën niet altijd geloochend kan worden, schijnen de volken gewacht te hebben op dezen schok, om hunne ligte of zware ketens te doen schudden, dat paleisbewoners sidderden en verbleekten. Geheel het vasteland van Europa (en slaat ook Engeland niet een' bezorgden blik op het vertreden Ierland?) weêrgalmt van den kreet: hervorming, vrijheid. De vervulling van oude beloften wordt geëischt, het afleggen van nieuwe gevorderd met onweêrstaanbare magt; vroegere waarborgen worden versterkt, op het geven van nieuwe aangedrongen met eene drift, die van geen uitstel weet. Italië was reeds in vuur, de Belgische Regering kwam met concessiën te gemoet, Pruissen's koning sprak weder veel, maar gaf ook toe onder het spreken, en Oostenrijk!... Metternich is gevallen, Oostenrijk, de type van het behoud, slaat den weg der hervorming in. Wie vroeger aan de hoven niet werden geduld, bekleeden er nu den eersten rang, de proscripti van gisteren nemen heden de plaatsen der consules in.

Gedankt zij de Hemel, dat de staatslieden thans toonen, dat de staatswijsheid meer is dan een ijdele klank, dat de vorsten den dreigenden, neen, reeds loeijenden storm trachten te bezweren, en eeuwenoude ketens verbreken en menig zwaar juk nemen van al te diep gedrukte schouders! Zoo ééne, dan is dit de ware kunst, om hunne troonen te beveiligen tegen den stortvloed der omwenteling, zoo iets, dan is liefde het eenige, dat de volken kan bewegen om een' ringmuur te sluiten rondom den troon, en den constitutionelen regeringsvorm, de beste welligt, voor onze eeuw althans, tot eene waarheid te maken.

Ook Willem van Oranje heeft het gevoeld, en afgeschud de kluisters, die hem ketenden aan de vijanden des volks: de verbondenen der Jezuïeten zijn gevallen, het behoud, dat ten verderve voeren moest, verworpen, en de stille, maar bange, bange zucht is vervangen door den juichtoon van een dankbaar volk, dat de banden met het vorstenhuis op nieuw heeft toegehaald. Wat van de nieuwe regering zij te wachten? Veel

[p. 287]

moet zij doen, om de hoop, op haar gebouwd, niet te beschamen. Ontwikkeling der instellingen overeenkomstig den trap, waartoe de natie is genaderd; vrijheid naar binnen, kracht naar buiten, regeling van duizend belangen, vroeger gering geacht of geheel veronachtzaamd, helende balsem op diepe wonden, bestrijding der kwalen, aan het volksbestaan knagend, zekere, niet nuttelooze krachtsverspilling tegen verschijnselen, Nederlandsche zin in de waarachtige beteekenis van het woord, geen geheim verbond met Nederlands erfvijanden.

Nòg loeit de stormwind en klatert de donder. Den Alwetende alleen is 't bekend, wat de naaste toekomst zal baren. Mogen de volken maar gematigdheid leeren en de vorsten wijsheid, moge Christelijke zin beiden vervullen, dán, geen nood! Boven alle vorstentroonen is Hij gezeten, die de weegschaal der volken houdt en het hart der koningen leidt als waterbeken: Hij is de God der vrijheid en de God der orde: Hem zij Europa's, Neêrlands toekomst bevolen. Goed is 't, wat van Zijne hand ons komt.

- S -

21 Maart.