Tijd en Mens. Tijdschrift van de Nieuwe Generatie. Jaargang 2

(1950-1951)– [tijdschrift] Tijd en Mens– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd



[pagina 321]
Hugo Claus Het lied van de molenaar Het zal regenen nu de wind gaat liggen En als een dier met de hijgende zee Paart over baren van melk Als elk lied begint dit lied met de Vader (Hij was goed Hij was groot en hij verdiende goed zijn brood) Maar wie vergiffenis vraagt aan zijn vader Zal ik haten als de ouden van dagen Als de kinderen die rond de bleke biddende bedelaars Vlinderen Zich schaamtelijk herkennen in zijn blik En naar hun warme woning rennen Met woorden van medelijden in hun mond Neen, de Vader zult gij niet erkennen. Maar gij gaat de weg der vrouwen? Gij hebt eerbied te veel en medelijden en liefde over? Behoud de liefde, Jonathan, en zeg: ‘Wat laat hij voor ons over De duizend maal gedulde Die over ons regeert Die ons verval van elke dag in elk seizoen (Dat wij met vochtige mond begeren) Met de geur van seizoenen en van dagen vult.’ Want geduldig waant gij u een ziel en deugden En zeven lichamen ineens en vreugde Als gij in een tuin vol magnolia's Scarlatti beluistert Het herfstig dalen van een avond vangt in uw verrukte lijf Maar wat laat Hij in dit bloedend verval u over Die gij bezweert zonder stem Gij schicht in Zijn schaduw Kelderlamp in Zijn huis Vlooi in zijn paardenrug
[pagina 322]
Zeg het Noem uw organen uw vezels die Hij niet raakt Die hij in uw bestaan (zonder overgang van kind tot oude kwijlende danser) Niet schaadt? Maar zoals gij uzelf ontmoet in uw stad Die blaakt als een schelp in de ring der landerijen Zo zult gij uw broeders en zusters ontmoeten Als gelijke kinderen van deze schelp dit grijs gebergte Neem uw broeder Ivo Sedert negen jaar herkent hij moeder noch vader Als gij hem streelt likt hij u zoals een vreemde de hand Hij draagt snorren en roept namen uit de Oudheid uit Byzantium De Zusters geven hem elke dag zijn voeder Wassen hem elke veertien dagen ‘Als wij hem kunnen naderen’ Zo zegt Zuster Overste bleek van verduldig dragen Van deze uwe en mijne zonden Neem uw zuster Iacintha bijgenaamd de Schone Haar tanden bijten Haar blik is in doodsstrijd Door de molens overmand Hoe huilt achter de muren verscholen De hond die op de melkweg van zijn slaap De maan ontmoet Hoe plooit en hijgt in een knoop van molenwieken Haar rijke lijf waarin nooit ophoudt te bestaan Die haar als een anemoon aanzuigt en verteert Iacintha die zijn handen naar haar borsten heft Zijn haar verenigt in haar haar Zich kamt zich in de netten wikkelt Die hij met zijn woorden spreiden zou O hoe huilen de molens over het doorwinterd land En nadat zij de schilderijen heeft rechtgehangen De asbakken geledigd de vloer gedweild en zich gebaad Gaat zij in zwarte zijde rouwen aan het raam En denkt Voorbij de zwarte dag Voorbij de gespreide nacht En denkt aan wat zij deed met zijn handen van eelt Tegen haar schaamte toen zij samen waren - Waar is de waterval die de molens overmant
[pagina 323]
En hun gehavende klank verder havent Die hun stemmen buiten haar bereik kan spoelen Zodat zij ongeroerd zou kunnen klagen wenen Een beetje breien en dan slapen Onvoldoende slapen want de schaamte om het ongelukkig paren Breekt door haar dromende gebaren Terwijl zij zich behoedt in slaap Haar nek vooroverplooit als het konijn Voor het (ook) geslagen wordt door de Zaligmaker - En wat baat een warm een heet een kokend heet gebed Aan de Horendrager Wat baat het onttakelen van zijn Godenluister Wel te verstaan Als hij er is voor ons de Gezalfde de ons aan te raken Berg De grote Rat Die in het duister aan het strand in het begin van elke nacht Sedert het begin van de eerste nacht Aan kaap duinkop mosselbanken vreet Die kloven in de polders duwt de wind regeert Die heuvels scheurt en bindt - Zij luistert in haar slaap naar de dagelijkse dingen Iacintha die als bevende bladeren in haar zingen ‘Poolster’ zegt zij ‘Zonnebloem doorzinde heester Mijn zoon mijn meester In het daglicht van morgen zal hij mijn meester zijn’ Wat hakkelt gij? Herinnering aan haar laatstgeborene? Herinnering? In het bruine woud moeten door de struiken Slangen schuine wormen slingeren Van de vermoorde soldaten kan men misschien (als hun hoofd nog in de nabijheid ligt) De hatelijke mond de verschrikte blik het moedig gezicht Bewonderen Terwijl ritueel de inlandse vrouwen Armen en vingeren open nachtelijke lenden gestrekt Sidderend huilend van medelijden bidden En welk geheim en welke god Zit in dit scherm van herinnering verscholen?
[pagina 324]
Uw broeder Buster Keaton Zijn gewicht van gewonde vogel Bedwingt het rieten vlot dat over het water aarzelt Als een pinguin die begeeft Zal hij op één been bewegen En wie zal zijn vleugels grijpen De kramp van zijn gezicht ontplooien? Hij kijkt u aan Jonathan Hij wacht op u Straks zullen met de lichte dageraad De schele de bedeesde de rennende agenten Opdagen en met taarten gooien De kerk is leeg met honderd gerijde banken Het orgel speelt De wierook waait Tevergeefs geplukt zijn de rozen en de doornen En zij met haar lichaam van lis en mos Met haar armen van lianen Wordt door een bewaarde verrader in de bloemenkoets Verkracht Het avontuur is in de straat O ren Jonathan bevrijd uw broeder O beenzwart van mijn hoop o bloedende lente Maar met de vader zult gij de valse broeders weren Zoals de ontrouwe de schurftige ministeriële Post- en Havenbediende Met een kruin van nijd met wratten van spijt Bevlekt als een bisschop zonder zonden Hologig met zijn staart en met zijn speen Die het leven tracht te verdrijven Door het genoegzaam genieten van de kunst Zoals de nuttige neven Die de waarheid zeggen De deugden noemen bij hun naam Die aan elke straathoek als perelaars tegen de muur Als kandelaars hun zeven armen spreiden En U omvatten en U ‘mijn vriend’ noemen Mals van toon in het Nederlands of in het Grieks En zeggen: ‘Ik heb uw moeder die nu God hebbe hare ziel (vrome buiging) Ocharme (knipoogje tegen de bezonde gevels) Gestorven is zo goed gekend Gij zijt haar levend evenbeeld’ Neen, Jonathan, de nuttige neven zult gij weren.
[pagina 325]
Luister nu naar de blanke Lancelot Die in de daken wandelt En soms als het nood doet in de straat En die geduldig traag als bij het ontmaagden Rondelen maakt die steeds opnieuw beginnen: - Men moet mij niet beminnen En soms spreekt hij tot Aélis De Verblinde Hij - Soms geen lichamelijk verdragen meer Van getijden mensen gebaren Soms op de vingers van de dag De kinderlijke uren tellen Op het onopgemaakte bed van de dag Het kaf en het koren scheiden In een kamer zonder ramen Een en twee Man en Vrouw Het zaad en de vruchten scheiden De zenuwen en het lijf van iemand Die ik ontmoet Omvat draag beweeg beleef Bevrijden Daarom geen beschrijving geen natuur Geen lichaam en geen planten Ook haar hoofd niet als een vrucht In een plooi van mijn handen Zij was een voltooide ring Reeds voor de vloed (Nooit is een vrouw zo gestrekt Als de spier van het doordringend oog in mij) Maar de lucht tussen twee strelende vingers De schaduw die voor mijn pupillen schuift Als nachtelijk in honderd toppen De daken in mijn gedachten blaken
[pagina 326]
De gil van een late vrouw in bloed Een kat Een zwarte muur Vandaag Een glazen scherm dat mij verbergt En plots aan splinters breekt Dit alles Aélis in beelden Wij zijn mensen Met ogen en oren en handen Omdat de uren gaan de kinderlijke De ongerepte de onaangeraakte uren gaan Die niets verdragen niets meer Dan dit nog niet ademhalen En zij - Hoe zullen wij de groene blauwe gestreepte gevlekte Kinderen die met hun Zusters de zee in waden Hoe zullen wij beveiligd aan de kade in onze reine mantels Hen geschonden en gemerkt wedervinden Hij - Er was eeuwigheid er waren eeuwen Er is niets gebleven dat mij naar u roept Die ik als mijn wezen noemde Dat in alle kamers van het land hing Als beet het mij met duizend tanden Zie ik ben moe van dragen Wat vroeger eeuwen was en eeuwigheid In mijn blik mijn beweging mijn leden In mijn stem mijn ingewanden Dat nu ineens als door mijn adem veranderd Door een heftige zon verdroogd Door een zee van wit zaad verstikt Gedrongen is tot een ogenblik van pijn Mij dierbaarder dan om het even welk vroeger leven En in dit nieuw aanschijn vraag ik medelijden Ik wacht op de laatste vingers aan mijn keel. Zij - Aan banden ligt de stroom De brug en niet de zee is het einde van alle water
[pagina 327]
Ga vooruit Keer weer Dans met beide voeten op de aarde Welk teken laten uwe stappen na? Er was een blauwe man die bloemen at Of lachend distels in zijn haren knoopte Een blonde vrouw die haar dijen streelde En weende en niemand kwam op haar toe Drie kinderen die in de wijnkelder opgesloten Hun ouders in de bioscoop aanriepen Welk merk laat het verdersuizen Van hun lachen schreien huilen na? Er waren profeten die sprinkhanen en padden aten (Herinner u het groen geluid, het mistig, kinderlijk roepen van de padden in de zomernacht, wanneer de vleermuizen uit de modder breken en langs de lucht der hagen scheren.) Welk teken laten de bloemenverkoopsters en De trouwe mannen en de ouders en de grootouders en de Middeleeuwen In U na, Als gij gaat en ademt en danst en naar het stromend water kijkt De stroom aan banden aan oevers en dijken Steeds naar zee steeds waterdalend in warme regen Zo spreekt Lancelot soms tot Aélis de Verblinde En nog anderen Jonathan en onder dezen Als het duin ziek is en zijn vele schouders ineenbreken Onder de stoot der woedende zee bij IJmuiden De kruideniers die sparen gedurende de vette maanden Voor de 2 weken die zij gezamenlijk en zonnig dachten door te brengen En die weten treurig weten: In vochtige muren houden geen nagels In weer en wind is een frank een frank Oude kleren geven wij aan de armen Die de versletene weer verdergeven
[pagina 328]
En waar houden onze armen op Treurig weten: Wij hebben onze ledematen nog niet bevrijd Als de blakende zee bij IJmuiden En gij hebt nog honderden broeders Die verloren uit de paring Van hun schuimende moeder onthecht De ruimte raken de onaangetaste volmaakte Ruimte als een wit marmeren ei Dat zij bevlekken met hun eerste kreten van bloed Kijk dan aan Jonathan, hoe de rasp der dagen Langs hun jonge basten schuurt De ruimte wordt een tuin en hun grenzen zijn bebloemde hagen Die als een keten hem omgorden Met vensters blikken sprekende geburen Stenen daken en hun giftige adem Waarin zij wortels schieten Bekroond door het koninklijk monster van de Dood Met zijn zieke lijfeigenen en laten. Het zal regenen De regen schuilt in ons Zoals de wonden die in ons vel verzweren Ik speel voor het geloof de hoop de liefde Met als pand mijn leven O mijn razend hart De honden van vandaag huilen in het park zo droef zo moe zo vaak getart Van het laatste orkest in het Festival der dood Spelen de hoornen ons onnoemelijke parten Ah Zovele scherven zijn in dit verhaal En welke kreet heeft mij gewekt Terwijl ik op een meer van lood in mijn bark te slapen lag En begin noch einde kende van mijn overvaart Naar ginds rustig kalken land Wat ken ik nu tenzij de bindende zee? En op alle tonen is zij in mijn keel Met alle namen geboren. Nooit leggen de seizoenen op haar de hand Of raken haar huid van nijlpaardenruggen Haar steenzout haar heuvels van granaat
[pagina 329]
Haar diepten van sponsen en zwavel En in de bewegende woestijn die koppen maakt En haren aan de gele duinen hecht En donder regen eilanden drijvende doden draagt In dit vervroren cementen vlak Moeten er ook kamelen drijven Of zal ik zeggen: drijven in dit zaad van God In dit smegma vein het Alhoge Wonder Dat kamelen heeft geschapen om Arabieren te schragen En niet om als kartonnen monsters in zee te vlotten Gij lacht Jonathan? Ja gij zijt door bunkers beschermd Gij zit in uw schelp van hoogmoed te koekeloeren Hoe ik haar aanspreek? Zee zeg ik die mij nu draagt Terwijl de cirkel sluit om mijn bekenden Terwijl ik in de natte stad de spiegel zie Van mijn oponthoud in dit kalken land Terwijl ik bespied in mij de man die sterft Verlaat mij niet op de begane paden Waar als geiten in de lucht in adem in water Zonden gebeden gewetens onzuiverheden blaten En spoel mij vrij Breek het zingend hout van mijn verwachting Zo Jonathan met mijn stem van hout en steen spreek ik haar aan Kijk Zover is in dit mager jaar de vloed Nog niet geweest dat de kwallen ons hebben aangerand De lammen in hun zwachtels liggen op de rand der kaai De nonnen waaien hun koelte tegen In hun hongerig gezicht aan banden menstrueert de zon En striemen bloed vloeien over de dijken Het zal regenen Bliksemen misschien Kom Ik zal je mijn stad in puinen tonen Mijn hongersnood in stenen Mijn gezicht in gewapend beton Mijn lichaam gehavend en gestrekt tot aan het water Waarin de zwarte eenden drijven
[pagina 330]
De bronzen tijger van mijn haat Dit is de rest van wat de dag ons biedt Na dit helder bezinnen Kunnen wij nu nog tesamen spreken? Gij gaat in October en in de haven Gij gaat in de laan waar de merries draven Waar in de muren ziektes staan geënt Die wij nooit kunnen hebben En wat baat een vriend een handdruk Een klaar verstand een harteklop tegen dit bestand? In het groene wier met salamanders Is de laan als een plaasteren boot onder zee gedoken En met de stad in puin gegroeid Tot een hinderpalenstad voor elk begeren Zal op die salamanders naakt en zwanger De vrede bovenzwemmen Nu ik bijna niet meer in u ben? Wie was er meer onterfd dan ik Die nog drie strofen aan uw tafel zit? Misschien zult gij aan een jarenlange suikerziekte sterven Als ik eindelijk (o gij wacht dit einde op Als de vervulling van een vochtige droom) Mijn tocht moeizaam en met moed Maar bloedend aan neus en mond en aars Naar het einde verder zet ‘Ik wens U goede reis’ zegt gij Ik ken de goede nacht Slaap zacht.

Vorige Volgende

Hugo Claus Het lied van de molenaar

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Hugo Claus
Het lied van de molenaar