De Tijdstroom. Jaargang 4

[p. 386]

De Olivetaan Juleke   Albe

Klein en gestopen in zijn vergroend jasje was hij nu het ewig trekpaard tussen de berries: Jûleke voerde de kuipen geschilde patatten uit. Met 'n verduldige glimlach naar de kasseien snokte hij aan het hotsende karreken en vergat de mensen, die groetten en lachten: Ha! Jûleke.

Iedereen kende hem maar niemand wist waar zijn leven begon. Men noemde hem Jûleke en soms: 't ventje van Oliveten. Hij kende niemand, zijn lach was altijd voor de kasseien. Zo tussen twee berries stuikt men voorover om al zijn fors te gebruiken en twee grote kuipen patatten is 'n hele vracht. Jûleke's trekmaat was er maar bij om 't evenwicht te houden. En ook om te zeggen: pas oep! voor 'n auto en: hardjie! voor 't berg-op. Anders zwegen ze, ge verstaat elkander toch niet in dat hotsend gebots.

Binnen de muren van Oliveten kroop de gestalte van Jûleke wat omhoog maar zijn hoge schouders kreeg hij niet weg. Hij verloor daar alleen zijn lach omdat enkel zijn trekkracht hem die in het wezen sneed.

Daar achter de muren werd hij ontdekt door 'n artist. Die grote hoed en twee serieuze ogen hipnotizeerden Jûleke... of hij wou naar Brussel gaan bij de koning? Hij moest alleen maar wat stilzitten op een stoeleke, hij kon gerust zijn pijpke smoren. Hij, den artist, zou zijn portret maken, just en schoon, en... er was wat aan vast. Jûleke pozeerde. Op 'n piramide van zeepkistjes troonde zijn gestalte, kleiner nog en voorovergebogen in zijn vergroend jasje. De boetseerder bestudeerde zijn model: met de voet wentelde hij de schijf, waarop de zeepkistjes en Jûleke, in alle richtingen. Er schoot meteen die lach weer in het gezicht van Jûleke: 't Is lang geleden, da 'k nog op ne peerdekesmolen heb gezeten! De artist lachte, heel even toch, want die rug intrigeerde hem. Schone rug! Vlak, lijn en beweging! 'n Rug om 'n meesterkop te torsen. Jûleke smoorde, tuurde naar zijn schoenen en speekte van tijd zo tussen zijn twee voeten in. Elke namiddag op klokslag schoot de artist zijn bruine cache-poussière aan, nam de natte doeken weg van de

[p. 387]

groeiende kleigestalte wijl het levend model de trappen opstommelde naar het rommelkamertje. Dag menere! - Ha! Jûleke! lachte de schepper, ga maar zitten, hè! - Jaat, menere! En Jûleke klefferde de piramide op en zat en smoorde. Er was toen weer die stille wijding tussen schepper en schepsel en de boetseerder vrocht met zijn slechte ogen en kneedde met zijn fijne hand tastend naar de ziel van de Olivetaan. En Jûleke zàt al 'n hele tijd toen hij eens tussen de berries voorovergestopen, onverwacht de zin loste: ik ga naar den keuning! In dat gehotsebots verstond de andere hem niet en die moest juist zeggen: pas oep! Een acht-silinder dwarsde de baan. Honderd meters verder zei Jûleke: ik ga naar den keuning! Zijn trekmaat verstond hem nu zeker niet. Hè?... naar den keuning?... Jûleke knikte en lachte naar de kasseien. Gij... naar den keuning? Ge zijt zot, zeker!... Mee die kuipen patatten, misschien? Zwijg joenge... pas oep! De weg is vergeven van automobiels vandaag. En de twee mannekes moeten uit hun ogen zien. De trekmaat verneemt toch alles en 's middags weet iedereen het. Jûleke zijn portret wordt gemaakt, door nen artist, door ne ‘skulpteur in potjeerd’ vertelt die trekmaat. En hij gaat, als 't af is, naar den keuning. Die ouwe mannekes zien met wonderogen naar hunne compagnon op, maar Jûleke zwijgt als voorheen. Dàt juist maakt hem nog groter. Ze willen allen direkt gaan zien naar zijn portret. Als 't af is! zegt Jûleke. En ze knikken van ja. Hij, Jûleke, is toch den baas van zijn portret. Als 't af is dan, goed! Ze zitten daar allen in de zon en smoren wolkskes. Als Jûleke wegwandelt zien al die ogen hem dromend na... Hij gaat naar den keuning, wel - wel!

Het kan moeilik anders of die karremaat geniet zo ineens Jûleke's algeheel vertrouwen want hij weet regelmatig de mannekes in te lichten over de ‘skulpteur’ en het portret. Mèèr dan dat. Hij weet zelfs allerlei te vertellen uit het leven van Jûleke. Waar haalt hij dat... want de olivetaan doet nooit zijn mond open. Geen mens wist er waar zijn leven begon. Maar nu weet die compagnon den àl! Ze zitten daar, een dozijn ouwe mannekes, in de zon getroppeld. Jûleke staat op: 'k zal nog eens gaan zien! Hij moet vandaag voor de laatste keer pozeren. Ze zwijgen allemaal 'n moment en

[p. 388]

als Jûleke in de schaduw van de portaalgang verdwijnt zegt de karremaat: hij is palingleurder geweest. Ja? vraagt er ene. Ja, maar hij voyageerde mee zijn kistjes het land door. Vandaag in Leuven, morgen in Tienen. En als zijn kistjes leeg waren, was zijnen dag gewonnen. 't Was vernonde ne fijne. Als die maat begint te vertellen dan geraakt hij niet meer van de wijs. En de mannekes luisteren grommelend. De zon verlegt haar licht en zet allen in de schaduw. Ene, die niet smoort, pakt zijn stoeltje en zoekt de zon weer op... een na een volgen de anderen: een gestommel van stoelen, stokken en brute schoenen.

Als hem dan 's morgends ievrans aankwam, zocht 'm ne kruiwagen te lenen. Want dà was 't groot punt van zijnen dag, hij kon toch mee die kistjes onder zijnen arm niet leuren. Maar hij was vernonde fijn genoeg: ne kruiwagen vond 'm altijd. En 's middags was 'm zijne paling kwijt. De verteller poost 'n moment. En hij had zijnen dag verdiend? denkt er ene hardop. Ja, en goe verdiend maar... de maat pinkoogt en zijn hand maakt 'n wipbeweging vóor de mond, hij mocht ze zulle! Maar, allons, 't was vernonde ne fijne. Waar 'm belde verkocht 'm paling. Hij ging geen deur voorbij. Als er een juffra opendeed dan gebaarde hij van gene paling. Hij was vernonde slimmer dan dat. Juffra, zeg ne keer aan madam dat er ne meneer is om haar te spreken. Mee 'n koppel ogen verdween de juffra. En madam kwàm. Hewel waar is dien heer? Ha, madam, 'k ben ekik die meneer, en ge komt gij niet voor niet zulle, madam. Bezie me da wonder, madam, 'n brok-van-'n-beest. Hij vat ne paling, zijn duim spiest 'm achter de kiew, en laat 'm kronkeldansen voor 't viezerig gezicht van madam. En biezonder goedkoop, hè, madam! Bij het zicht van die paling vergeet ze de meneer en madam koopt. - Vernonde ne fijne, zeg ik u! De mannekes monkellachen; het zonneke doet deugd. Ene neemt de pijp uit de mond, speekt terzij en zegt: Ge zoû het Jûleke niet afgeven.

De verteller gaat z'n gang en de ouwtjes luisteren, zelfs in de koelerige lommer want ze kunnen de zon niet meer volgen: die trekt nu haar licht de omheiningsmuur over.

Uit de portaaldonkerte komt Jûleke, hij vergeet het trappeken-af

[p. 389]

en stronkelt. Hola! lacht hij, is me dat verschieten! Ze bezien hem allen, de verteller zwijgt, Jûleke gaat zelf vertellen. Ik ben af zulle, 't is er mee gedaan! De keuning zal verschieten! Hij wandelt onvast naderbij, er mankeert iets aan Jûleke. De karremaat weet het: want hij pinkoogt en zijn hand doet 'n wipbeweging vóor de mond. Maar hij kan het daarbij niet laten. Zeg, Jûleke, dan heeft uwe skulpteur toch wel getrakteerd zeker? Jûleke lacht: jaat jaat! en... morgen kunde allemaal eens gaan zien. Jûleke grabbelt naar 'n stoel. De mannekes lachen, enkele venijnig-luid. Die maat mag natuurlik wat meer zeggen: zeg, Jûleke, de keuning zal niet weten wie dat ge zijt; ik zou op dat portret laten zetten: palingleurder. Er begint ene lachend te hoesten. Ha... jaat! zegt Jûleke. In zijn troebele ogen glinstert 'n lachske. - Maar zonder paling! - En zonder kruiwagen! De tongen komen los. Ze vinden allemaal een woordeke. Ze lachen luidop en hoesten, Jûleke lacht mee. Ze pramen hem en stellen vragen, die maat aan de kop, natuurlik. Hoe was dat weer in Tienen, Jûleke, mee die kruiwagen. Ha, mee die kruiwagen! zegt Jûleke en hij staat recht. De mannekes trekken hun benen in. De andere helpt hem op dreef: ge stond gij daar met uw kistjes paling in de stasie te schilderen, hè! - Jaat, jaat, maar... g'hebt altijd beesten-van-mensen, hè! Ze luisteren allen, Jûleke wandelt over en weer midden die benen en gaanstokken. En ik stond ekik daar met mijn kistjes paling en om te leuren moete ne kruiwagen hebben. Maar ik zag er zoo wat rap ene staan, daàr in de poort aan de stasie. En ik vraag aan die vent om hem te huren voor nen halven dag. Jûleke blijft staan, hij vertelt voor éne van die mannekes, met zijn hand op die zijn schouder. Da kan niet zijn, zegt die vent. Ja, maar, 'k zal ekik voor die kruiwagen betalen zulle. - Neje, zegt 'm. En ik kon die kruiwagen maar niet krijgen hè? Daar moete toch beest voor zijn! Ik stond daar mee mijne paling. Maar ge gaat toch niet voor niks naar Tienen, hè? Jûleke vertelt steeds voor dien ene, maar ze luisteren allemaal. En peisde nu da 'k gene kruiwagen vond? Maar mis, hé, ik ben van gisteren nie! Als ze tegen mij niet vriendelik zijn, wel ik ook nie. Maar ne kruiwagen had ik. En weet ge welke? Wel van die Jef-ambras! Ik pàkte 'm en twee uren later was mijnen dag verdiend... mee zijne

[p. 390]

kruiwagen. En peisde nu dat die kruiwagen terugkwam? Jaat!... maar dàar nie, hè? Zijn hand wijst naar links: die poort, en dan naar rechts: dàar kon 'm zijn kruiwagen 't onderste-boven terugvinden, sè, in 't hofke van de statie. Er gaat 'n grommelend lachske op in de kring der luisteraars. Jûleke buigt zich voorover, zijn wijsvinger illustreert zijn woord, zo vlak bij de neus. En weet wel, dan ben ik nog hèel goed geweest, hè! Da 'k 'm nog tot daar terugbracht! jaat! Maar zo beest wil 'k nog niet zijn... En Jûleke strompelt weg, zo ineens. Ge kunt morgen eens gaan zien, zegt hij nog. De karremaat pinkoogt en lacht boven de anderen uit.

't Wordt een beetje koel en ze slenteren naar binnen op de grillige maat van hun wandelstokken. Er is nog wat zon in de bovenste kruinbladeren.

Wijl het meesterwerk van de skulpteur naar de tentoonstelling gaat, waar de koning verwacht wordt, loopt Jûleke tussen de berries.. Die vracht patatten is zwaarder dan ooit en in het berg-op zegt Jûleke's maat wel drie keer: hardjie! Hij zelf trekt voor twee. Allee, Juul, hardjie! - Laat ons ne keer rusten, 't is verdekke warm, zegt Jûleke. De andere beziet hem boos, doe dan vernonde uwe pardessus uit. Jûleke mompelt: Kom maar, 't is de moeite niet! Twintig meter verder moet Jûleke weer rusten. Hij doet dan zijne pardessus maar uit, klampt de berries vast, hardjie! hij lacht van inspanning, maar zijn beentjes bibberen in de broekspijpen. Als de patatten afgeleverd zijn, gaat de maat tussen de berries. Kruip maar op de kar, Juul, want ge zijt muug! Jûleke zit in het karreken, voorovergestopen: hij pozeert. Elke bots bonkt door zijn lijfke, schokt een kurve in zijne schone rug en een plooi in zijne pardessus. Hij pozeert, niemand beziet hem. Pas oep! zegt Jûleke, maar de andere hoort het niet en hij zou nieteens weten waarom; de baan is vrij.

Jûleke zit op de slip van zijne pardessus, maar de ressort van het karreken doorschokt zijne ruggegraat. Elke bots rimpelt naar zijn hart. Hardjie, kreunt Jûleke! De trekmaat hangt achterover in de berries voor 't berg-af.

Hij stopt voor de poort van Oliveten: allee, alleman afstappen!

[p. 391]

lacht hij, terminus! Jûleke zit daar tussen de kuipen. Hij pozeerde voor de laatste keer en voor de beste Skulpteur. En Die moet niet op de tast naar de ziel van den Olivetaan zoeken...

Jûleke ging dan toch naar den Keuning.