De Tijdstroom. Jaargang 4

[p. 323]

Leven
Tot een bepaling van links en rechts Geert Grub

Het zal de lezers van ‘De Tijdstroom’, die de gedachtenwisseling gevolgd hebben welke zich tussen André Demedts en mij ontspon naar aanleiding van mijn, in het Octobernummer van dit tijdschrift verschenen, artiekel over ‘Dienstweigering en Fasjisme’, wel opgevallen zijn dat Demedts het over de aanvankelijk gestelde punten eens is, zij het dan op het katholieke standpunt na.

Sektaries gesproken beduidt dit ongeveer: ‘op alles na’. Jawel. Maar ik hoop dat mijn opponent geen sektariër is, zomin als ik. Zo geloof ik dat hij mens genoeg is om idealen, idealen te laten zijn, uit welke hoek ze ook komen. Dat hij méér ‘gelovig’ dan ‘politiek’ katholiek is. In dit geval is een volledig akkoord lang niet uitgesloten, op voorwaarde dat we op de aarde blijven.

Nu de gedachtenbotsing ons als het ware bij het ‘begin van alle dingen’, de oorzaak dat én dienstweigering én fasjisme tot tijdverschijnselen werden, bracht, meen ik tot het goed definieeren van onze houding, niet beter te kunnen doen dan een bepaling voorop te zetten van Links en Rechts. Over dogma's en hindernissen heen brengt dit ons wellicht akkoord.

Eerst wil ik nog antwoorden op het Naschrift van A. Demedts op mijn wederwoord in het Januarienummer d.j.

Me dunkt, dat ik het wezen van de moed niet onder het mes genomen heb in die zin, dat ik moed eer een eigenschap van linksgerichten dan van rechtsgezinden zou hebben voorgesteld. Mijne ‘nauw-bewimpelde beschuldiging van lafheid’ zoals Demedts het noemt, werd geuit daar ik de tekst niet anders kon lezen dan hij er stond. A. Demedts zal wel willen toegeven dat hier geen kwaad opzet voor nodig was. De verklaring die hij geeft aanvaard ik dan ook met voldoening.

In de grond der zaak scheidt ons, volgens Demedts, een afgrond. Het zij zo. Doch die afgrond dient niet als onoverbrugbaar voorgesteld te worden. Laat hij zelfs blijven bestaan, waar bedoelingen goed en eerlijk zijn kunnen de handen er wel overheen reiken.

[p. 324]

Ook al diskusieren we niet over de ‘zekerheden’ zooals hij ze noemt, die zijn houding bepalen.

Zij die zoals Demedts denkelik, menen dat de nadruk niet op de materieele zijde maar op de zedelike van ons bestaan moet gelegd worden, zien al licht over het hoofd dat die materieele zijde van overwegend invloed is op het zedelike resultaat. Demedts die het proletariaat kent, wiens hart hun ellende aanvoelt, moet weten dat velen die aanvankelik zedelik hoog stonden, of tenminste de gelijke afiniteiten hadden tot moreel stijgen, als, laat ons zeggen, diegenen welke door hun materieele omstandigheden omhoog gehouden werden, zedelik verdierven, moreel ten onder gegaan zijn tengevolge zuiver materieele omstandigheden als de huidige maatschappelike toestanden op hun kerfstok hebben, die hun leven gingen beheersen. Honger demoraliseert. Werkloosheid demoraliseert. Gezinslasten, nood in huis, oorlogsmizeries enz. demoraliseeren. Dat ligt niet aan 't individu. Daar tegen helpt geen bidprentje. Wat ik dienaangaande aanhaalde in de pas verschenen brosjure: ‘Voor Geboorteregeling’, spreekt boekdelen over de invloed van midden, omgeving en omstandigheden op het zedelijk peil der mensen.

De opvoeding legt de grondslag. Maar wat blijft er wanneer het hele leven er verder is om alles neer te halen; als men tot een leven gedoemd is dat alles afbreken en neerhalen moet?

Wie zelf geen askeet is moet niet op 't materialisme vloeken als dit zich niet erger uit, niet meer eist, dan het stoffelik nodige om te leven als een mens onder mensen.

Het is m.i. dus duidelik dat het ook voor het zedelik resultaat van belang is alle aandacht te schenken aan de materieele zijde van het bestaan als opgeeist door kommunisten en materialisten. Dat zijn tenslotte lang zulke materialisten niet als men graag beweert! Materialist zijn wordt maar een scheldwoord, een schande, als men daarboven geen geestelike belangstelling heeft.

Overigens geef ik het André Demedts graag toe dat de katholiek-kristelike lering als geknipt is voor het vervullen van deze wereldorde-regelende taak. Maar die ontaardde in de kerk, de kerk die het geloof verving onder de vorm van het te bedienen. Ook heeft zij nooit betoond sterke hand te bezitten om zwakken te beschermen en machten te breken, lang niet zo sterk als in het ver-

[p. 325]

volgen van schismatieken en andersdenkenden. En toch moeten eerst machten, die wij als ‘boze’ machten hebben leren erkennen, gebroken worden.

En daarom dient er gekozen tussen Links en Rechts.

In ‘De Nieuwe Voorpost’ van Maart, uitgegeven door Roza De Guchtenaere, verscheen een redaksioneel artiekel dat ik graag ter lezing aanbeveel, getitteld: ‘Staatskatholicisme en Godsdienst’. Het zal ons al een heel eind op de weg helpen bij het bepalen van links en rechts, als ik daar het volgende uit knip: ‘... er is voor de strengst geloovige een terrein, waarop hij gehoorzaamheid dient te weigeren aan den bisschop. De gelovige is op extra-godsdienstig gebied vrij de voorschriften van bisschop en kardinaal niet na te leven. Een katholiek nationalist die zich ook in politicus onderwerpt aan de voorschriften van de Belgische bisschoppen is geen nationalist.’

Welnu, een nationalist die deze gedragslijn volgt, plaatst zich links. Hij treedt in de oppositie, niet tegen de godsdienst, maar tegen het kerkelijk gezag. Hij zal natuurlijk zeggen dat de kerk haar gezag misbruikt als ze hem voorschrijft hoe hij moet staan tegen de staat België, maar de bisschop, die de belangen van de Kerk te behartigen heeft, en hierop soms meer let dan op de geloofsbelangen, zal dit heel anders uitleggen.

Enfin, ik zei dus dat deze zich ‘links’ plaatst. Juist zooals de ‘vlaming’ die het vlaamse vraagstuk wil oplossen zonder België zeer te doen, zich Rechts plaatst. Die voor de kapitalistiese ekonomie is, kiest rechts, de andere links. Rechts, kiest hij het fasjisme. In de fasjistiese diktatuur offert het bedreigde kapitalisme hare, te zeer gekompromiteerde dienstmeid, het parlementarisme, op aan zijn voortbestaan. Het kapitalisme zal in korporatieve, georganiseerde of gekontroleerde ekonomie, tijdelik wat water in zijn wijn doen, zich onder kontrool stellen (van wie? van hare stroomannen, heten ze dan ook diktators) en de toestanden weer dragelik maken. Het is ongetwijfeld dat wat André Demedts iets goeds doet erkennen in het fasjisme, doch ‘ce n'est que pour donner le change’, en, heeft het fasjisme ‘seine Schuldigkeit getan’, is het revolutiegevaar geweken, dan ‘kann es gehen’ en treedt het kapitalisme weer ongemaskerd naar voor. Daarin ligt de slechte eindigheid van fasjisme, Plan de Man inbegrepen, dat het de mogelikheid van kapitalisatie en geldheerschappij niet wegruimt.

[p. 326]

Wat men kiest wordt bepaalt door belangen en verwantschap. Ik geef dit ook toe voor hen die een proletariese diktatuur voorstaan. Maar ik erken in de laatste meer idealisme dan in de andere, omdat de laatste altruisties, humanisties is, en de eerste egoisties.

Is iemand de Kerk en hare machtspositie meer dan het geloof, dan kiest hij rechts, zijn aardse verlangens, - of die een vlaamse rechtseis gelden of een menswaardig bestaan, opofferend. Ziende dat de vervulling zijner wensen uitloopt op de ondergang van de Staat of kapitalistiese ekonomie, kiest de goede belg, en wie hoopt zelf eens bij de sterken te staan, rechts. Zwijgend, verduldig, ad absurdum onderdanig, of hoopvol voor eigen toekomst als hij gewetenloos is of tot de heersers naturen behoort. Het is niet anders.

Maar die hun recht willen, tegen de Kerk in, zonder België als 't moet; die zwak zijn en verdrukt worden, uitgebuit en gebrandmerkt zijn, zij kiezen links.

En ook degenen die met hen begaan zijn, hen helpen willen en een betere wereld bereiden.

* * *

Het is mij om 't even, óf, wat de kapitalistiese ekonomie opblaast en een wereld beeldt waarin alle mensen broeders zijn die, in ruil voor hun deel arbeidsprestatie, hun deel der voortbrengst in genot krijgen, tot stand komt dank de Sovjets van arbeidersraden, of het sociaal-katholicisme waar André Demedts in gelooft. Daarin is de afgrond die ons scheidt niet gelegen. Daar tussen kies ik niet, zou ik geen verschil zien, omdat beiden kommunisme zouden zijn, zouden moeten zijn.

Er is alleen dat ik het geloof van André Demedts niet heb in de ‘goede wil’ in deze van het katholicisme, dat sinds haast twintig ewen nog niets voor de mens veroverd heeft van zijn meesters-of ze adelike heren waren of geldadeliken zijn, maar met dezen immer hebben samengespannen om de toestanden zoveel mogelik te bestendigen, slechts onder druk toegevend wat niet langer onthouden kon blijven.

Het is omdat zij de toestand, die de ene mens ondergeschikt maakt aan de andere, volgens huidskleur, geboortestand of de aardse goederen waarmede hij bedeeld was, of zich wist te bedelen

[p. 327]

ten koste van machtsmisbruik of misdaad, (zwendel in politieke- of finansieele wereld), in de hand gewerkt heeft, dat ik het heil van de andere zijde verwacht.

Maar als de zijde van André Demedts het brengt, dan neem ik 't even gul en hoera-roepend aan.

Maar ik weet het, als André Demedts er eerlik en krachtdadig durft naar te streven dan zal hij zich links geplaatst zien. Hij zal dra vaststellen dat hij als een zwart schaap getekend, bloot staat aan aanval en verdachtmaking van zijn geloofsgenoten? die rechts kozen in behoudsgezindheid, ewig onderdanig óf uit domheid, óf uit lauwheid, óf omdat hun belangen in het rechtse kamp gelegen zijn, het kamp der bevoorrechten, der heersers.

Wie voor de mensheid voelt, 's mensen heil en welzijn zoekt en het opneemt voor verdrukten en berooiden, heeft niet te kiezen, de strijd zelf plaatst hem links.

Komt André Demedts of wie ook op deze wijze links te staan, dan staan we naast elkaar.