De Tijdstroom. Jaargang 4

[p. 328]

Antwoord aan Geert Grub   André Demedts

In deze tegenover elkander stelling van standpunten wil ik nogmaals pogen wat klaarheid en orde te brengen. Vooreerst kan geen ernstig mensch akkoord zijn met de bepaling, die mijn geachte tegenstrever van links en rechts geeft. Volgens hem beduidt het eerste menschenliefde, edelmoedigheid en eerlijkheid, het andere beteekent dan heersch- en baatzucht, lafheid en verderf. Als wij nu nog aan die uitdrukkingen zulkdanige beteekenis toekennen, dan blijkt het dat niet alle linksche bewegingen zulke idealistische kenmerken vertoonen, noch al de rechtsche behept zijn met de kwade inzichten die Geert Grub hun verwijt. De linksche Fransche radicaal-socialisten zijn van een anti-kapitalistisch standpunt uit veel verwerpelijker dan de rechtsche Duitsche nationaal-socialisten. En hoe moeten wij dan onderscheid maken tusschen de links-communisten van Trotzky en de rechtschen van Staline? Ik hoop voor Geert Grub, dat hij den Russischen dictator niet verloochenen zal omdat hij voor de trotzkyisten rechts staat.

Links en rechts zijn betrekkelijke begrippen, wier beteekenis wij geen verstarde zin moeten geven. Zij ontstonden met de opkomst van het parlementarisme en hebben niet die alles omvattende beteekenis die Geert Grub eraan geeft. Zoo vind ik het eigenlijk verkeerd te spreken van de rechtsche Kerk. En hier raak ik het punt aan, dat mij het meest verwonderd heeft in het betoog van mijn tegenstrever. De laster, die hij over de Kerk schrijft, moet voor al wie eerlijk de geschiedenis gelooven kan en een ruime blik over tijden en feiten heeft, slechts de waarde van meetingpraat hebben. Het wetenschappelijke bewijs, dat de Kerk stelselmatig, de verdrukkers en uitbuiters geholpen heeft om de armen en machteloozen eronder te houden, zal G. Grub niet brengen. En zoolang als hij het niet kan, zou ik hem willen vragen ook min hoonend te wezen voor een organisatie, die bloot-menschelijk gesproken, zeker niet meer zwakheden vertoont dan het communisme, en wier gezagdragers, waarover hij zich zoo smalend uitlaat, zeker geen kleiner menschen zijn dan de leiders van uiterst links. Trotzky's ‘Geschiedenis van de Russische revolutie’ is leerrijk in dien zin.

[p. 329]

Dat een stoffelijke welstand veelal de ziel van den mensch ten goede beinvloedt, is een waarheid, die ik graag geloof en die voor een deel mijn sociale houding bepaalt. Doch om eerlijk te zijn tegenover de werkelijkheid moeten wij ook erkennen dat er andere gevallen kunnen bestaan, de mensch heeft altijd zijn vrije wil. Onverdiende armoede is voor mij, zeker even hatelijk als voor G. Grub en als het communisme slechts nastreefde, door een omvorming der instellingen, in verband met de menschelijke natuur en in de erkenning van het primaatschap der geestelijke waarden, het geluk van de menschheid te vermeerderen, op dat oogenblik zou er geen sprake meer zijn van de afgrond, die ons scheidt. Het communisme is echter iets anders dan dat, en de bepaling die G. Grub van het materialisme geeft, waar hij schijnt te veronderstellen dat het ook geestelijke bekommernissen heeft, is niet wijsgeerig juist en niet in overeenstemming met de communistische leer. Ook is het geen vaststaand feit, dat louter stoffelijk gesproken, de communistische oplossing, de beste en de laatste is. Ik zeg dat natuurlijk niet om het kapitalisme te huldigen, wel integendeel, maar ik tracht voor mijn geest de veerkracht te bewaren die nodig is, om van elk eng formalisme vrij te blijven.

Hetgeen G. Grub over het Vl. nationalisme schrijft, komt hier min van pas en verlangt min om een wederwoord. Doch wenscht hij hier op in te gaan, wij vreezen geen vergelijking van onze overtuigingen.

Eigenlijk bouwt mijn geachte tegenstrever op twee losse uitgangspunten. Het eerste is, dat het communisme hetzelfde zou zijn als het heil der menschheid en het tweede dat de katholieke Kerk een werktuig van verdrukking is. Door die onbewezen stellingen stort heel zijn verdere redeneering ineen.

Ik hoop met de onbevangenheid die G. Grub en die ik niet min hartstochtelijk wensch, geantwoord te hebben en ik moet ten slotte wel tot het besluit komen dat wij elkander niet naderen kunnen. De weg die het communisme gaat leidt elders dan onze weg. Voor ons is het communisme maar een deel, het Christendom is een geheelheid. Wij kunnen elkander blijven hoogachten zoolang als elk

[p. 330]

eerlijk blijft tegenover de waarheid die hij inziet, ook al bestrijden wij elkander voor die waarheid zelf.

En om te sluiten houd ik eraan te verklaren, dat lijden en verdrukking, mij van de daad niet afwenden zullen, doch God geve mij steeds het licht en de moed om mijn droom niet te stellen buiten de waarheid die zijn Kerk bewaart. In het geloof wil ik leven en sterven, en uit mijn geloof haal ik de sterkte om met niets ontziende liefde, voor armen en misdeelden mijn man te staan.