De Tijdstroom. Jaargang 4

[p. 276]

Plastiek
Franz Van Ranst of de eenvoud
Joost Van De Venne

Dat ik deze gevaarlike tietel heb gekozen, is noch toeval, noch louter grilligheid; ik heb die met voorbedachtheid gekozen omdat hij mij toelaten zal u terstond te zeggen wat het werk van deze jonge beeldhouwer niet is en hoè en wàt het wèl is, en meteen dat het werk van Franz Van Ranst noch tot een school, noch tot een ‘isme’ behoort.

Ik had misschien wel een andere tietel kunnen plaatsen, b.v.: Van Ranst of de vorm-zuiverheid. Maar niet zoals de eerste zou deze laatste tietel het standpunt van de beeldhouwkunstenaar tegenover het leven volledig kunnen weergeven, doch eerder de gemoedsgesteldheid van de zuivere, eenvoudige wezens, waarvan hij de uitbeelding als voorwendsel neemt tot het uitdrukken van zijn eigen innerlik leven.

De vooruitgang van deze jonge Dendermondse beeldhouwer is werkelik merkwaardig; op een paar jaren is hij er in geslaagd van de jonge talentvolle beeldhouwer die hij was, zich op te werken, door hardnekkige arbeid en volhardende studie, tot een der beeldhouwers, die verdient in het middenpunt van de algemeene belangstelling te staan. Franz Van Ranst is een schone beeldhouwer, en een diepe, zuivere gevoeligheid spreekt ons toe uit zijn rijper werk. Deze beide hoedanigheden leven even sterk in een krachtige verhouding in dit oeuvre, en de eene overheerst de andere niet; wat trouwens geen kleine verdienste is en vooral niet zo te onderschatten, als sommigen dit wel zouden kunnen veronderstellen.

Men zal begrijpen dat, wanneer de beeldhouwer zijn kunst beperkt tot het omscheppen-tot-schoonheid (dit is: het louter omscheppen van een beeld dat hij uit het leven, de werkelikheid, op zijn net-vlies ontving) het uiterst moeilik en bovendien onbezonnen lijkt de kunstenaar van de vakman te onderscheiden. Vooral wanneer het beeld dat hij boetseert iets is dat u kan be-

[p. 277]

koren (een vrouwenfiguur, een gracieus kinderkopje, een buste, een groep of grepen uit het leven die, doordat zij vroeger en herhaaldelik tevens, door kunstenaars op buitengewone, zelfs meesterlike wijze werden behandeld, bij de kategorie van de te boetseren

Lies
Franz VAN RANST

onderwerpen bekend staan). Ofwel als dit beeld iets is, dat op een indringende wijze beroep kan doen op gevoelens in ons, die in geen enkel opzicht met kunst wat hebben uit te staan (politieke propaganda enz...). Maar op een knappe wijze een beeld afwerken is nog niet voldoende. Het is de innerlikheid, het is de ziel die achter de vormen aanwezig moet zijn en die het dode materiaal: plaaster, marmer, hout, brons e.a. tot kloppend, tot zin-

[p. 278]

gend leven, tot rythme maakt. Een kunstenaar kan mij maar alleen belang inboezemen voor zover hij mij iets van zijn eigen verborgen beleven mede te delen heeft; dit is dus: door smart of vreugde te geven mij rijker maakt, mij aangrijpt en dit hart beroert

Trouw
Franz van RANST

door het wonder gebeuren van eeuwigheid en schoonheid. Opdat een kunstenaar iets zou kunnen geven moet hij wat bezitten. Hij schenkt mij iets ofwel moet hij machtig genoeg zijn om in mij iets te kunnen oproepen. En deze macht bezit Franz Van Ranst. Gister was hij in zijn werk wilder, geweldiger, nu is hij dromerig stil en eenvoudig. Het spreekt van zelf dat allebei deze

[p. 279]

richtingen de uitdrukking zijn van een menselik gevoel; maar dat in zijn laatste werken zooveel rijker zoveel natuurliker en in zijn grote eenvoud zooveel dieper is.

De kennismaking met het werk van deze beeldhouwer blijft mij als een lichtende gebeurtenis bij. Wat op het eerste zicht vooral treft is de psychologiese scherpte der beelden. Zuivere onschuld, wat zachte onrust, omnevelde smart, kinderlike Lente-vrolikheid;

Drang
Franz VAN RANST

al de lichtste schakeringen van de minst gemakkelik te vertolken gemoedsstemmingen der fijnst-besnaarde wezens worden hier weergegeven. In deze brokstukken is er geen vlak, geen rimpel die niet een droom zijn. Eigenaardige, doodgewone, in schijn karakterloze modellen weet Van Ranst te begiftigen met de minst-verwachte, met de fijnste en toch eenvoudigste kunstuitdrukkingen. Soms hebt ge een volstrekt onaangenaam voorkomend of neutraal schepsel: Van Ranst gaat aan 't boetseren. Daar komt de gelijkenis, verrassend juist en... 't werk gelijkt nochtans in niets op een

[p. 280]

natuurafgietsel, het wordt integendeel hoogste kunst. Daar waar het werk van zoveel andere beeldhouwers geheel kant en hoek en vlak is, vaagt Franz Van Ranst de aflijning weg, en in plaats van het licht te verdelen, de spelingen tegenover mekaar te stellen, verzamelt hij het in een enkele bundel over gans de oppervlakte

Mannenkop
Franz VAN RANST

van het beeld, waarvan de afgeronde en de wegsmeltende vormen omzeggens het licht afstralen en dan het gevoel geven van iets dat men niet bepalen kan, van droom, van stille simpele poëzie.

Franz Van Ranst is een jong talent dat zich ontplooit in een stage groei. Hij is een kunstenaar die de diep verborgen ziel der dingen beseft, hij ziet het leven verheven op een plasties plan, en het beeld van dit leven tracht hij met het materiaal der beeldhouwkunst in een jonge, van-poezie-stralende schepping tot werkelikheid te maken. We staan hier voor een man, die alléén in de

[p. 281]

wereld van lijn en vorm, zijn vermogens van denken en voelen en beleven tot de hoogste verhevenheid kan brengen. Hij bezit een sterk en gezond temperament. Hij beeldt de eenvoudige en de alledaagse dingen uit, en inzonderheid streeft hij naar natuurlikheid. Maar vooral is hij dichter; zijn werk is poezie in de waarachtige

Bezieling
Franz VAN RANST

zin van het woord. Het is zuiver en licht in de vormen, in het gebaar, de ganse beweging van het geboetseerde lichaam, de bekommernis om de harmonie in lijn en vlak, de drang in het gelaat, het zoeken naar een stil en eenzaam geluk dat los is van stof en materialisme.

Ik ben er van overtuigd dat er voor deze kunstenaar een schone toekomst is weggelegd. Stilaan is dan ook vanzelf de faam aan 't komen. Want Van Ranst, deze 28-jarige beeldhouwer heeft reeds bij velen ene te benijden waardering verkregen. Hij heeft

[p. 282]

zijn werk getoond, en bij de besten heeft het ingang gevonden.

Zoals hij nu op weg is wordt hij een der zelfstandigste en tevens traditionele beeldhouwers. De traditie in dit werk is niet

Droom
Franz VAN RANST

verbroken. Bij de grote voorgangers leunt hij aan en uiterst persoonlik is hij terzelfdertijd. Traditie en persoonlikheid van zijn tijd en alle tijden. Franz Van Ranst is een talent dat éénmaal en dan voor goed zal te onthouden zijn. Er zijn werken van hem die zullen blijven.