De Tijdstroom. Jaargang 4

[p. 125]

Leven
Boekbesprekingen   Andre Demedts

1. Ilyar Ehrenburg - ‘Ons dagelijksch brood’ - vert. Else Bukowska - Wereldbibliotheek. A'dam. - Ing. 0.90 fl. - Geb. 1.50 fl. - 1933.

Ehrenburg heeft het gemakkelijk om het kapitalistische stelsel met zijn hoon en zijn schimp te achtervolgen. Hij kan er ten andere niet te scherp of te ongenadig voor zijn. Zonder zijn betoog wisten wij het toch allen, dat miljoenen menschen honger lijden, omdat er op een onredelijke manier voortgebracht werd, omdat er miljoenen kilo graan te veel zijn, die in silo's en bergplaatsen liggen te rotten, daar een verarmde wereld de winst niet meer betalen kan, die een heel zoodje profiteerders verdienen willen op de rug van voortbrenger en verbruiker. Al die mannetjes, geldschieters, makelaars, bevrachters en wat zij ook al mogen zijn, dwingen de regeeringen die maatregelen te treffen die zij noodig achten om toch nog winsten te kunnen verwezenlijken en als die middelen niet volstaan vernietigen zij een deel van de overvloed, terwijl in alle landen gehongerd wordt.

Ehrenburg beangstigt door de gloed van zijn overtuiging, die uit deernis en haat, verdiend en onverdiend, zoo striemen en geeselen doet, zoo doodsbelachelijk maakt om kleinzieligheid en schraapzucht. Door Ehrenburg vaart de drift van een groot willen; het schroeiend vuur van een overweldigende geestdrift brandt in zijn werk, ook in die kleine sprankel, die hij ‘Ons dagelijksch Brood’ heeft genoemd, een kroniek, scherp, levendig, meesterlijk van samenvattingsvermogen, de tragedie van het graan, van de honger, van de menschelijke zelfzucht.

Zijn kritiek is verantwoord door de feiten, door de toestanden lijk zij zijn. Hij heeft het recht der waarheid, de zekerheid van zijn geloof in het communisme. En ontroerend klinkt zijn woord, waar hij naar een uitweg wijst om uit de baaierd te geraken, in die laatste bladzijde waar hij het vizioen van de Russische aarde oproept

[p. 126]

met de tractoren die uitrijden, om de grond die van niemand meer en van allen is, te beploegen en te bedrichten.

Maar het stralende van deze droom, zal niemand de hongerlijders van de Oekraïene en de Caucasus doen vergeten, het communisme dat staatskapitalisme werd, is even menschonteerend en schandelijk als het privaat groot-kapitalisme. De oplossing schijnt misschien te eenvoudig voor de gecompliceerde menschen die wij zoo graag zijn. Doch als eigendom en arbeid, kapitaal en werk in dezelfde handen vereenigd zullen wezen, en iedereen bezit en werk heeft, zal het maar goed zijn geworden.

Het vraagstuk van het graan trekt meteen de volle aandacht op de nood van de landbouw, een zaak waarop wij nog zullen terugkeeren, omdat zij voor ons volk van zulk uitzonderlijk belang is, dat zij overeenstemt met groeien of vergaan.

2. Rolf Brandt. - ‘Der weg durch die Hölle’ - 7 Kapitel Deutscher Geschichte - Brunnen Verlag - Berlin.

Na een communistisch pleidooi, de jongste geschiedenis van Duitschland, gezien door den nazi Rolf Brandt, die als dagbladschrijver al de groote gebeurtenissen meeleven kon. De politieke overtuiging van den schrijver verklaart reeds in welke zin zijn boek geschreven is, zoodat er hier van een streven naar objectiviteit geen sprake kan zijn.

Brandt verhaalt de Geschiedenis van Duitschland's ongeluk en vernedering op de manier van den romanschrijver: vurig en boeiend van het begin tot het einde. Het heil van Duitschland is het hoogste en eenige goed, Duitschland's vijanden zijn volkeren van moordenaars, dieven en verkrachters.

Als de horden van Korfanty de Sileziërs mishandelen, als de Franschen en Belgen gedurende de Ruhrbezetting hetzelfde doen, noemt hij zulks, en met reden een donkere schande. Doch als de Rijnlandsche separatisten neergeschoten worden en levend verbrand heeft hij slechts lof voor de misdadigers. En over de donkere schande die sommige Duitsche bevelhebbers en soldaten verdienen om hun gruwelen in het bezette vijandelijke België en Frankrijk rept hij geen woord. Wij zijn nog lieden die het kwaad kwaad noemen gelijk door wien het gesticht wordt en wij zouden het niet moei-

[p. 127]

lijk hebben om te bewijzen, dat overal aanslagen geschieden op het dierbaarste bezit van enkeling en gemeenschap, waar het geweld en de overmacht in de plaats zijn geschoven van het recht.

Wij doen een eerlijke poging om het ontwaakte nationale Duitschland te begrijpen en te beminnen, maar bij deze gelegenheid moet het ons toch van het hart, dat de houding der S.A. mannen tegenover weerlooze gevangenen ons slechts met afkeer en walg vervullen kan. En hoe vergeefs dit ook wel zij, wij vereenigen onze stem met het protest van allen die in West-Europa, tegenover zulke feiten, hun geweten niet kunnen doen zwijgen.

Zulks bewijst niet dat wij het nationaal-socialisme vijandig zijn en nog veel min het Duitsche volk. Integendeel wij erkennen in de Hitler-beweging veel goeds aan te treffen en ons te kunnen vereenigen met verschillende punten uit zijn programma, al verwerpen wij ook beslist de nat. socialistische methoden.

Het gaat niet een commentaar te schrijven bij het feitenmateriaal dat Rolf Brandt aanbrengt. Het dient erkend dat hij met een uitzonderlijk talent datgene gekozen of verworpen heeft, dat hem paste of niet. En of hij de juiste geest wel weergeeft van al de menschen waarover hij het heeft, dient om meer dan één reden sterk betwijfeld. Over andere eersterangspersoonlijkheden, Brüning, bij voorbeeld, rept hij geen woord.

Terloops wordt ook de kwestie der teruggave van Eupen-Malmédy aangeraakt. Als de Duitschzijnde en -sprekende bevolking van die kantons naar het Rijk terugkeeren wil, zouden wij er voor zijn, hun alle vrijheid te laten. De naasting dier gebieden moet geen reden van wrijvingen en geschillen blijven, als zij op onrecht steunt.

Alles samen genomen, is Brandt's boek wel belangwekkend, doch om aanspraak te kunnen maken op een bijdrage voor de geschiedenis, is het veel te partijdig en te eng van opvatting en geest.