De Tijdstroom. Jaargang 4

[p. 121]

Plastiek
Kunstschilder Leo Mechelaere   Marcel Matthys

Onder de 15 à 20 hedendaagsche Brugsche schilders die door afkomst of langdurig verblijf met de heel bizondere atmosfeer van deze uitgelezen stede vertrouwd kunnen zijn, tellen we er slechts een drietal de benaming ‘Bruggeschilder’ oprecht waardig. En ongetwijfeld komt daarvoor allereerst Leo Mechelaere in aanmerking.

Leo Mechelaere werd te Brugge geboren in Maart 1880. Tot zijn zeventiende jaar verbleef hij in het Brugsche doofstommengesticht en beoefende de schilderkunst als liefhebber. Daarna kwam hij onder toezicht van zijn neef Ed. Van Hove, te dien tijde prof. aan de stedelijke academie. 27 jaar oud geworden trok hij naar Antwerpen waar hij in de leer trad bij Sam. De Vriendt. Frans Courtens nam hem verder onder zijne hoede. Op zijn dertigste jaar keerde hij, als een reeds merkwaardige persoonlijkheid, naar zijn geboortestad terug.

Een eerste ontmoeting met dezen talentrijken man is steeds in mindere of meerdere mate een tragisch moment. Stel u voor iemand die vaak op meesterlijke wijze de taal der kleuren tot verklanking weet te brengen, doch zelf door de natuur van het spraakgeluid verstoken is gebleven. Over deze nochtans slanke, physiek krachtige, en uiterlijk joviale verschijning, hangt de weemoed der harde, innerlijke worsteling om de ontroeringen van zijn ziel bij middel van het beeld mede te kunnen deelen. Hij begeert zich uit te zeggen in een zoo volmaakt mogelijken en duidelijken vorm, gekweld wellicht door den gedurigen angst toch niet volkomen begrepen te worden.

Het kenmerk van den artist ligt ongetwijfeld hierin dat hij in het kleinste gegeven geestelijke grootheid weet te ontdekken. Derhalve ‘zoekt’ Mechelaere zijn onderwerpen niet; bij elke schrede ontmoet hij ze. Het nederigste straatje, evenzoozeer als de plechtstatigste rei, suggereeren hem het intens beleven dat uit de dingen

[p. 122]

de diepere beteekenis puurt. Vaak is van hem gezegd dat hij zijn onderwerpen bedroomt, niets lijkt mij minder waar dan dit. In zijn scheppingsdrang die immer spontaan is en krachtig, en ondanks de zelfkritiek, die hij zich vast aangevezen houdt, mede ondanks de



uitzonderlijke physieke omstandigheid waardoor de natuur hem in een sfeer van bijna volslagen eenzaamheid heeft geplaatst, is hij te zeer impulsief om zich in melancholisch, romantisch en epicuristisch gemijmer te verziekelijken: hij valt onmiddellijk aan. En bijna telkens is het resultaat verbazend. Al dragen zijn beste werken, deze waaruit zijn persoonlijkheid het scherpst naarvoortreedt, van zijn bitterder levenservaringen den stempel, dit dan toch maar

[p. 123]

als een ondergrond waarop het licht van zijn kloeken levenswil des te feller domineert. Het licht overwint in bijna al zijn doeken.

En juist deze karakteristiek is het die hem een eereplaats verleent tusschen de uitzonderlijke en zeer enkele ‘Bruggeschilders’. De meeste schilders bekijken deze lang niet gestorven stad bij voorkeur door een grijzen bril, onmachtig de ware atmosfeer aan te voelen of tot uitdrukking te brengen. In den zin van verval exploiteeren ze de zoogenaamde bouwvalligheid die alleen gedegen oudheid is en in wezen de zeer vitale, doch hoe rustige en immer voortlevende uitstraling van een eeuwenoude geest van soepele orde, zedelijke grootheid in verrassende harmonische verscheidenheid. Zij zijn de valsche epigonen van Georges Rodenbachs bekende, doch gelukkig onware, want week sentimenteele ‘Bruges la Morte’. Zij verwarren dood met ingetogenheid en middeleeuwsche vroomheid. Zij zijn hopeloos oppervlakkig en het resultaat dat ze bereiken is, in de meeste gevallen, van de schoone werkelijkheid een potsierlijke caricatuur.

Het Brugsche wezen is in het werk van Mechelaere met al zijn aspecten geconcentreerd. Naast het rustieke, kraaknette begijnhof, waar devotie en godsvertrouwen in nederige zuiverheid, de oudste en subliemste en onvervreemdbaarste kern van de volksziel blijmoedig uitzingt, plaatst hij de woelige, schrilkleurige, hedendaagsche achterbuurtstraat als een schetterend orgelpunt van onmiddellijk rake zinnelijkheid, terwijl in de nis van een rood baksteenen geveltje een met verschoten papieren bloemen O.L. Vrouw-beeldje glimlachend toeziet. Ginder, als een symbool van volkskracht en genie, boven het wolkende groen en het barokke dakenkompleks van een statische rei rijst de gotische silhouette van het trotsche Belfort. Dààr een binnenhuis zicht: een donkere gang met in de diepte een vreemde klaarte spelend om de aandachtig gebogen gestalte van een witgemutste kantwerkster over haar kussen: geduldige getuige van volksvlijt en volksnauwgezetheid in het volbrengen van den kleinen dagelijkschen plicht...

Maar niet alleen in zijn stadszichten toont Mechelaere zich een meester, ook in zijn buitenlandschappen geeft hij blijk van dieper inzicht en hoogere vormkracht. Staat men b.v.b. voor zijn hoeven: terstond wordt men bekoord en geboeid door de breedheid der

[p. 124]

behandeling, de intense samenwerking der kleuren en de symboliek der dingen. Een star-grijze berdelen schuur; in den achtergrond, doorheen het doorschijnende rag van oranjegele populieren kruinen in vroege natte lente, het klinkend roode, in zilverig zonlicht badend dak van het woonhuis. Tegen den einder het witte en grijze wolkenspel van een nijdig aftrekkende onweerswolk. De winter trekt af uit verstarring en dood; in een laatste nijdige uitbarsting van verzet heeft hij de aarde betrommeld met een bijtende hagelvlaag, doch vruchteloos: zie alom de zuivere maagdelijke zon, het jonge spietsende groen, de blijde glinstering van ieder voorwerp. Het leven heeft overwonnen.

De toren van Lissewege, bonkig en grauw oprijzend uit het hart van een handvol deemoedige huisjes, met boven zijn kruin een witte lichtende wolk, is als de synthetische kracht die in het licht van hoogere waarheid het dorp om zich geschaard houdt, en waarnaar alles opziet als naar een beschermer en wegwijzer tevens.

Mechelaere is een van die tot volkomen gaafheid gevormde persoonlijkheden die wij niets anders kunnen toewenschen dan onverpoosde werkkracht en werkijver voor nog vele jaren. Voor de handhaving en voortzetting van de Vlaamsche schilderkunstige reputatie is hij belangrijk in eerste orde.