De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 469]

Kronieken

Frans-Belgiese Letteren
Het jongste boek van Willy Koninckx

Bij de lektuur van Willy Koninckx' ‘PUBERTE’ Editions de Belgique-Brussel) kwam me voortdurend de herinnering aan Tony Bergmann's ‘Ernest Staas’ aangenaam verrassen. Het boek van Willy Koninckx kan inderdaad genoemd worden, een reeks jeugdherinneringen van advokaat Jean Lauwers, schetsen en beelden zou Tony hebben gezegd.

Buiten het verschil van plaats en van datum - Jean Lauwers is een Antwerpenaar, die aan de Brusselsche universiteit studeert, terwijl Ernest Staas, een Lierenaar, te Gent studeert - zouden beide boeken uit het brein van denzelfden schrijver zijn kunnen ontstaan. Is dit een lof voor den schrijver van 1932, te kunnen gelijkgesteld worden, een volgeling en evenknie te worden genoemd van den schrijver van 1870? Misschien, omdat er toch een verschil is van sensibiliteit. Bij Koninckx ziet men den invloed van allerlei theorieën, die na den dood van Tony Bergmann slechts ingang hebben gevonden. De keus van den titel toont verder aan, waar de moderne schrijver zijn belang vooral aan hecht, terwijl de andere schrijver meer aan het aanbachtelijke van zijn taak dacht: ‘Schetsen en Beelden’. Toch geeft het boek niet wat de titel zou doen vermoeden. Sommigen zal dit wellicht een ontgoocheling bezorgen. Maar men mag nooit op de publicitaire eigenschappen (en dit heeft niets smalends in zich) van een titel te veel afgaan.

Het gebeurt zoo vaak dat heerlijke boeken een onbeduidenden of een slecht gekozen titel hebben. Dit boek moet men beoordeelen en smaken als een ‘Ernest Staas’ en niet als een psychologisch boek over de puberteitskrisis van een student. Het heeft niets met het dramatische relaas van een puberteitskrisis te maken. Om daarvan over-

[p. 470]

tuigd te zijn, moet men daarna slechts eens Heinz Liepmann's ‘Nächte eines alten Kindes’ lezen en dan zal men zien wat een ‘brave jongen’ Jean Lauwers feitelijk is en hoe weinig hij de puberteitskrisis als een innerlijk drama beleeft.

Hetzelfde zachtmoedige, romantische karakter deelt hij met Ernest Staas. Ik zou geneigd zijn te zeggen dat hij een eeuw te laat werd geboren, ware het niet dat het type Lauwers-Staas er een van alle tijden is, dat men in alle literaturen kan aantreffen, uit welke eeuw ook. Het is het type van den eerlijken, idealistischen jongen, die door het kontakt met het werkelijke leven gekneusd wordt, maar er dank zij een aangeboren levens-optimisme niet van ten onder gaat. Jean Lauwers is evenals Ernest Staas een Vlaming, een Vlaming uit dezelfde provincie, Antwerpen. Beiden zijn studenten die ver van huis alleen wonen en werken en die daar al de vreugden en al de kwellingen van gemeen hebben. Alleen komt er in ‘Puberté’ het kazerneleven bij, maar het is een kazerneleven, dat eigenlijk de voortzetting is van het leven in en om de hoogeschool.

Willy Koninckx geeft ons hier beschrijvingen van mooie Brusselsche stadshoekjes en met een door al diegenen te begrijpen weemoed, die te Brussel de thans verdwenen herberg ‘Le Diable au Corps’ hebben gekend, hangt hij ons een doorvoeld beeld op van deze door de jeugdromantiek van kunstenaars- en studentengeslachten beroemd geworden taveerne.

De grootste verdienste van dit stemmige boek, waar de titel ten spijt nooit de verschroeiende adem in bespeurd wordt van het puberteitsdrama zooals Russen, Duitschers, en Franschen ons dit hebben gewoon gemaakt, is die bijzonder fijne en sentimenteele poëzie van het studentenleven, dit leven zooals het op afstand wordt bemind door hen, die het reeds ontgroeid zijn, de herinnering op zijn Heidelbergsch, zijn Ernest Staasch.

Dit studentenleven heeft Willy Koninckx kunnen beschrijven met de pen en zien met de oogen van den student.

Zooals in alle klassieke studentenverhalen, zien we naast den schuchteren held, die de schoone rol speelt, den luidruchtigen lampetter-vrouwenlooper, al is dit type meestal van de soort van de praters, die zich door dergelijke nonsens interessant willen maken en die natuurlijk bij de naïeve schachtenzielen ontzag en bewondering inboezemen.

[p. 471]

Ook het procédé van Koninckx vertoont veel gelijkenis met dat van Tony Bergmann, maar dan een Bergmann van onzen tijd. Schrijver heeft niet uitgepakt met de techniek van den modernen romanschrijver en psycholoog. Op dat gebied zou zijn verhaal slechts flauw uitvallen. Hij vertelt zeer sober, zeer innig. Hij schetst. Zijn kunst is kleinkunst. De beroemde Vlaamsche Kleinmalerei verloochent hij als Vlaming niet, en vooral niet omdat hij Antwerpenaar is, de stad waar deze kleinkunst nooit werd prijsgegeven.

Ook Lier, in de nabijheid van Antwerpen liet deze traditie nooit in den steek. Zie Bergmann, Thiry, Arras, Timmermans eenerzijds en anderzijds Baekelmans, Monteyne, De Bom, ja zelfs den moderngeoriënteerden Lode Zielens. Ook Van Ostayen en Brunclair verloochenden deze werkwijze niet. Die zit hen allen in het bloed. Daarom vraag ik me af waarom de sympathieke Willy Koninckx, die zeer sterk den Vlaming in zich voelt en die zelfs een paar werken in het Nederlandsch uitgaf, niet in het Nederlandsch zijn scheppend werk zou schrijven? Met des te meer aandrang durf ik hem dit vragen, nu ons nog allen de grootse hulde aan Vermeylen in het geheugen hangt, een internationale figuur die in onze taal zijn meesterwerken opstelt.

Steeds voel ik ‘Puberté’ als de vertaling aan van een Vlaamsch verhaal en ik kan met de grootste moeite me niet van dien indruk bevrijden. Verre van mij nochtans alle taalfanatisme, want ik behoor tot diegenen, die het goed vinden dat er Vlamingen zijn die in het Fransch schrijven, zooals het goed is dat een Rik De Man in het Duitsch schrijft. De tijd van een eng kultuurnationalisme is reeds lang uit. Maar hij die Vlaamsch voelt zou in onze taal moeten schrijven. Slechts hij die volledig aan zijn Vlaamschzijn ontworteld is, doet goed voort in de hem gekozen vreemde taal te schrijven. Koninckx nu beschouw ik niet als een gederacineerde, al moge zijn opvoeding dan nog volledig Fransch zijn geweest. Dit was ook het geval met enkele van onze grootste Vlaamsche schrijvers. Die ongekunstelde Fransche zinnen van Koninckx ademen de Vlaamsche taal. Die zegging is Vlaamsch, die visie is Vlaamsch.

Met ‘Puberté’ debuteert Willy Koninckx als romanschrijver, alhoewel zijn boek alleen naar het Fransche recept een roman mag worden genoemd. Naar de Germaansche opvatting van den roman, is het een lange novelle. Dit boek kan verder geen roman worden genoemd, omdat Koninckx de analyse niet diep genoeg doordrijft, alhoe-

[p. 472]

wel hij psychologisch juist de stadia in de puberteitskrisis bij Jean Lauwers heeft aangegeven. Hij schetst, meer niet. Hij schetst met bijzonder gracieuse lijnen. Een paar passages, die allicht bij sommigen aanstoot hadden kunnen geven, werden door Koninck zoo kiesch en zoo delikaat behandeld dat men waarlijk een geweldige puritein moet zijn om den schrijver af te keuren. Hoe juist gezien is b.v. de onhandigheid van Jean Lauwers tegenover Irène Sofridis, de Grieksche stutin, terwijl hij later naar huis teruggekeerd over Charlotte Janssens, zijn vriendinnetje baas zal spelen. Het gesprek van Lauwers met de Grieksche studentin te Knokke schetst in zijn weinige woorden het gansche drama van het niet-begrijpen, het niet-kunnen-begrijpen, wegens den aard van hun diepste natuur van man en vrouw.

Dit alles wordt ons in pastelkleur weergegeven. Ik herhaal het, het is voortreffelijke kleinkunst. En toch snakken wij naar de hartstochtelijke kleuren van onze groote schrijvers.

JAN SCHEPENS.