De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 435]

Katholieke politiek voor Vlaanderen
André Demedts

Er wordt veel gesproken en geschreven over de noodzakelijke hervorming die zich in de Belgische katholieke partij opdringt. Dat het nog met enggeestigheid en kortzichtigheid gebeurt, bewijst dat weinigen den moed hebben om de laatste en eenvoudige waarheid te zeggen. Het zijn veelal onnoozele bijkomstigheden waarover het gaat en de groote zaken worden zoo vaak voorbijgezien, dat de jongeren, alhoewel zij het goede inzicht van velen niet betwijfelen, toch genoeg hebben van dat lapwerk en de halve maatregelen die worden voorgesteld, en van de beweging die door het toegeven aan enkele mindere eischen schijnbaar de redding der partij en van het katholicisme in ons land beoogt.

Met alwie het goed meent en het welzijn van het geloof en ons volk vóór al het andere betracht, willen wij samengaan om gemeenschappelijk de beste oplossing te bereiken. Doch met de beroeps-politiekers, de zeteljagers, de omgekochten en volksbedriegers, hebben wij geen zaken. Met de zeeveraars die kletsen over de duizenden onbenulligheden terwijl de wereld brandt, met de haaien die hun brandkast dienen door hun volk en de armen uit hun volk te verraden, met de misdadigers, die het geloof vereenzelvigen met de belangen van hun persoon, hun groep of hun stelsel, met hen allemaal hebben wij niets gemeen. Hen wacht de bezem. Wij zullen hun rotheid en baatzucht buitenvegen, dewijl zij niet waard zijn als aanvallers en verdedigers op te treden voor iets dat zij onteeren en misbruiken. Zij moeten weten dat wij hen zullen doen verdwijnen als zij hun streven niet veranderen en niet bereid zijn om het groote te willen en groot te zijn.

Men spreekt over hervorming der kath. partij en de eerste verandering die noodig blijkt, is voor ons een verruiming van haar grondslag - politiek en sociaal. De engheid van haar programma, het vasthouden aan zaken waarmede geen wezenlijk kath. belang is gemoeid, zijn oorzaken geweest dat de vlaamsche katholieken over twee partijen verdeeld staan en dat de aanvals- en werfkracht van het katholicisme in Vl. grootelijks verloren ging. De jongere kath. in Vlaanderen gevoelen niets voor België meer, voor een staatsvorm

[p. 436]

aan wiens ongerechtigheid het eigen volk ten onder gaat. Als velen onder hen de Belgische kath. partij nog niet verlaten hebben, dan is het in de hoop dat deze partij hun toelaten zal om in haar schoot te ijveren, te strijden, niet alleen voor een federalistisch België, zooals de Mechelsche kiesvereeniging toelaat, maar voor de eenheid van het Nederlandsche volk in een groot-Dietschen staat. Op het oogenblik dat zekerheid bestaat dat zulks ontoelaatbaar blijft, zal de Belgische kath. partij in Vlaanderen veroordeeld zijn, want voor de besten onder de onverpolitiekte jongeren zal het op dat oogenblik duidelijk worden, dat niet alleenlijk de redding van hun volk, doch ook de redding van het katholicisme zelf, tegen de Belg. kath. partij moet worden bevochten. Nu is er nog tijd voor de verantwoordelijken om dat in te zien, over vijf jaar zeker niet meer.

Het Vlaamsche volk heeft onder de politieke verdeeldheid der katholieken veel geleden. Ik wil er hier niet lang over uitweiden, het is een feit. Het baat niet veel, nog meer te zaniken over de oorzaken, nog te klagen over de dwaze houding van geestelijken en leeken - alleen helpt nog, dat het vertrouwen hersteld worde en de éénheid herwonnen. Er mag maar ééne katholieke partij in Vlaanderen zijn, en zij moet slechts binden in hetgeen de katholieken, als katholieken, binden moèt. Voor het overige moet vrijheid geboden zijn en liefde voor elkanders standpunt. Na enkele jaren reeds zal alsdan blijken, dat de overgroote meerderheid van het Vlaamsche volk voor de zelfstandigheidsgedachte gewonnen is en dat het voor een daad van politieke wijsheid zal gelden dat streven te steunen in plaats van tegen te werken. Ook voor het heil van het katholicisme zelf. Het geloofsleven van ons volk dreigt nog verder te slinken, als den godsdienst en het geweten voort ingeroepen worden om andere katholieke tegenstrevers te bevechten, vooral daar de twistpunten die tusschen beide kampen bestaan er niet om de hoogste belangen, doch er slechts om een accidenteel verschijnsel zijn.

Er moet geen eenheid komen doch eendracht. Er is één punt waar alle wegen samenloopen, één houvast dat geen katholiek verlaten mag. Laat de kath. partij haar leden en leiders samenbrengen rond dit ééne dat geen geloovige voorbijzien mag als hij katholiek wil blijven. Er bestaat mogelijkheid om die verruiming in te voeren - als de goede wil maar bestaat. De Vlaamsch-nationalistische groepen kunnen evengoed tot de partij behooren en er toch los tegenover

[p. 437]

staan als zulks thans het geval is met het Kristen Werkersverbond.

De Katholieke partij moet insgelijks aan degenen die diepgaande sociale veranderingen willen bevechten meer vrijheid van beweging laten - zulks nogmaals, het zij voor den derden keer herhaald, voor zoover als hun streven in overeenstemming is met de leer der Kerk. Zoo lang onze strijd tegen het communisme en sommige uitersten van rechts negatief is, zal hij onvruchtbaar blijven. Er moet een katholieke oplossing gevonden worden, de eenige die een betere orde mogelijk maken zal, en de rechten van gemeenschap en enkeling rechtvaardig bepalen en bewaren. Aan die oplossing mag het katholicisme niet gebonden worden, doch de oplossing moet het katholicisme voor de armen en de verdrukten redden. De katholieke partij mag zich niet opwerpen als de verdedigster van het kapitalistische stelsel, zij kon ooit met het stelsel worden weggevaagd. Dat zij ook de antimilitaristen late ijveren in haar schoot, zij hebben het woord der Pausen voor hen, zij sloopen een der machtigste steunen van het kapitalisme, dat den weg afsluit voor een schooner volk en een schooner wereld.

Doch de hervorming die de katholieke partij noodig heeft, beperke zich niet bij het bijzonderste, bij een breeder grondvesten - er moet ook op een andere manier gehandeld worden. Een vrijmoedig mensch walgt voor de praktijken die sommige leeken en helaas geestelijken ook, meenen te moeten in zwang brengen in hun strijd met de kath. nationalisten of andere partijen. Het doel wettigt geen middelen. De politieke handelingen van sommigen afzonderlijk of van groepen afgevaardigden in het Parlement zijn ook allerminst vrij te pleiten van een gemis aan rechtlijnigheid en durf. Wij weten dat politiek grootendeels op overeenkomsten en toegevingen steunt en misschien nog lang steunen zal, doch men diene voor den gemeenen man deze toegevingen niet te bemantelen. De massa is veel verstandiger geworden en laat zich zoo gauw niet meer bedotten, de schijnheilige uitleg dien haar wordt verstrekt doorziet zij gelukkiglijk vrij spoedig. Velen hebben zich dan ook geërgerd aan het goedpraten hunner houding bij sommige kath. gekozenen in zake de begrafenis van Generaal Bernheim, militaire en vlaamsche kwestie, goedpraten dat veel meer kwaad doet dan het openhartig bekennen van eigen zwakheid of onmacht tegenover een werkelijk bestaande toestand. Men moet den anderen niet wijs maken wat men zelf niet gelooft, aldus geen voor-

[p. 438]

beeld geven in het stellen van onzedelijke daden. Het is de overtuiging der Vlaamsche katholieke jongeren, dat fierheid en beginselvastheid meer bewerkstelligen zouden, al ware het ook niet onmiddellijk, dan toch na afzienbaren tijd, dan lamlendigheid, schipperen en knoeien. Het kan veel beter zijn niet ‘iets’ te willen en het geheel te blijven betrachten om het uiteindelijke ook te bereiken, dan met een kleinigheid voor goed te worden afgescheept.

En ten slotte is het ook, maar in mindere mate een kwestie van personen. Hier evenals in al het overige, moet het heil van het katholicisme zelf het aanzien, de ambitie of het vooroordeel van een persoon oneindig overtreffen. Wie door zijn aanblijven schade berokkent aan de katholieke zaak, diene edelmoedig aan zijn mandaat te verzaken. Wie de verzoening in den weg staat, moet verdwijnen. Wij hebben niets aan de mannen die niemand dan zich zelf vertegenwoordigen, niets dan hùn belangen, en alleen de zaak en het geloof kennen om ze uit te buiten tegen een politiek tegenstrever. De leiders, de vertegenwoordigers der katholieken dienen er overtuigd van te zijn, dat zij het schoonste dienen dat de aarde bezit, dat zij onwaardig zijn om het katholicisme te verdedigen, doch dat hun onwaardigheid het katholicisme niet mag worden aangerekend.

Daarmede meen ik aan een plicht te hebben voldaan. Dat alwie over dit onderwerp iets te zeggen heeft, thans spreke, in het besef der noodzakelijkheid, om het welzijn van het katholicisme zelf. Niet spreken om te spreken, niet strijden om te strijden of om veel kleinigheden te voldoen, doch omwille van het doel. En dat men deze regelen hier leze in den geest waarin zij geschreven zijn, met het inzicht een zaak te helpen wier grootheid ons allen eindeloos overtreft. Men moet uit dit betoog niet één of andere zin lichten, geen kritiek oefenen op personen of wellicht slecht gekozen uitdrukkingen, doch dat men voor oogen houde wat alleen waarde heeft en tot het schrijven heeft bewogen. Dat men vrijmoedig zij en zonder knepen. In deze aangelegenheid moet niemand gelijk halen; ik allerminst, doch wij moeten allen samen willen opdat desnoods dóór onze persoonlijke nederlagen, het katholicisme glansrijk overwinne!