De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 321]

Buitenland   Jan Schepens

Rusland

De schrijversbrigades. - Het wondere, weinig bekende, alhoewel druk besproken Rusland van de Sowjets, biedt ook in zijn letterkunde aspekten aan, die voor een West-Europeeschen geest moeilijk te vatten zijn en bijna soms niet aan te nemen.

Wie zou er zich ooit in een West-Europeesch land een schrijversbrigade kunnen indenken, zooiets als een werkliedenploeg?

Op dit opgenblik schijnen deze talrijke brigades een leidende rol te spelen, al zal het wel meer op politiek dan op artistiek gebied zijn. In West-Europa is het inderdaad mogelijk dat daar ook een groot dichter tezelfdertijd een belangrijke politieke rol kan spelen. Om slechts een voorbeeld te noemen: Herman Gorter wordt niet alleen gewaardeerd door de bewonderaars van ‘Mei’, maar ook door een Karl Kautsky, die zijn studie over het historische materialisme hoog roemt. Politiek agitator en dichter zijn er velen in de U.S.S.R., alhoewel het duidelijk is dat hun politieke aktie verder reikt dan de poëtische magie van hun woord.

Voor zoover deze schrijversbrigades uitsluitend agitatorisch te werk gaan, heeft men er zich niet om te bekommeren in een geschiedenis van de moderne Russische literatuur. En voor zoover zij als dichters en prozaïsten optreden zal men voor hen denzelfden maatstaf hebben, als voor een Lersch, den Duitschen smid, die tevens een groot dichter is, als voor alle groote schrijvers en dichters, die door levensomstandigheden werklieden waren, schooiers, bandieten, en dies meer.

De leden van deze brigades zijn inderdaad voornamelijk de dichters van de daad. In het geval dat ze zijn als den volkschen fijnen dichter Adama van Scheltema, dan zou men ze bezwaarlijk kunnen uitschakelen en we mogen toch wel aannemen, dat deze dichtersbrigades in het vuur van hun geweldigen politieken strijd enkele prachtstukken zullen gesmeed hebben op het aambeeld van hun overtuiging.

De gaafheid van hun kunst schiet er allicht oneindig bij in, gezien den spoed waarmede ze hun verzen onder het publiek moeten slingeren als opzweepende kreten.

Hun verzen zijn meestal zeer kort: enkele regels flitsend als een bliksem, knallend als vuurwerk, echte zweepslagen.

[p. 322]

Elke schrijversbrigade bevat vijf tot twaalf leden, kommunistisch-overtuigden en sympathiseerenden, die zich te onderwerpen hebben aan de besluiten van het Uitvoerend Schrijverskomittee, officiëele vereeniging die rechtstreeks in verbinding staat met de regeeringskringen. Deze mogen, wanneer zij het noodig achten, beroep doen op deze schrijversbrigades, om ze naar deze of gene plaats te sturen, waar nog niet genoeg propaganda werd gevoerd voor het vijfjarenplan. De dichters moeten er de werklieden aanzetten tot meer rendement, tot meer arbeidsvreugde. Men ziet dus hoe verschrikkelijk officiëel deze dichters bij ons zouden zijn, waar de schrijvers alle officiëele taal vluchten als de pest. Deze schrijversbrigades zingen verder den lof uit van diegenen, die voor den vastgestelden tijd een gedeelte van het kolossale vijfjarenplan hebben verwezenlijkt. Zij zijn de Poets-laureate van de U.S.S.R.

De schrijversbrigades dienen verslag uit te brengen over het verloop van hun werkzaamheden.

Onder hen zijn er wel ware dichters, maar de meesten zullen zich echter van den officiëelen stijl niet kunnen ontdoen. Hun rethoriek is al naar den vorm niet beter dan zekere wormstekige Middeleeuwsche didaktiek, maar er is een gloed, een fanatieke geloofsgloed in, die verder reikt dan het geschreven woord. Hun verzen, hoe goed of hoe slecht ze ook zijn, worden dadelijk gemeengoed, zij worden onder de menigte in den vorm van briefjes verspreid en op een dag heeft men meer dan duizend lezers bereikt.

Wat Rusland betreft, zou het van belang zijn te weten of men als schrijver verplicht is deel uit te maken van een brigade. Ik kan me toch moeielijk inbeelden dat een Sjolochow propagandistisch werk leverde, toen hij zijn ‘Stille Don’ schreef. Babel zal toch de werklieden niet aangespoord hebben tot sneller werken, toen hij zijn ‘Roode Ruiterij’ verhaalde. Al de bekende Russische auteurs van na den oorlog konden toch bezwaarlijk hun prachtwerken scheppen en op politiek terrein werkzaam zijn. Klaarheid in deze zaken wordt ons niet gegeven, omdat tot nu toe diegenen, die over Rusland schreven, alles verguizen of alles ophemelen.

Voor zoover zij als agitators optreden zullen de jonge Russische schrijvers weinig diensten aan hun literatuur bewijzen, al mag het dan nog waar zijn dat zij door hun gedichten de produktiekracht van den werkman vermeerderen. Een loonsverhooging kan dat veel beter.

[p. 323]

Voor ons ligt een verslag van den in Rusland thans zeer bekenden dichter Besimensky, die deel uitmaakt van een schrijversbrigade. Zijn korps had het gebied van den Dnjepr waar de groote Russische smederijen zich bevinden, te bewerken. De arbeiders van dat gebied werkten niet zooals het in het vijfjarenplan was voorzien: op den bepaalden tijd waren de 125.000 ton metaal niet klaar. In den gloed van de hoogovens moest de dichtersbrigade haar overtuigend woord als een ophitsende vlam doen laaien. En Besimensky vertelt over het werk van deze dichters-propagandisten, een werk waar velen zouden voor bedanken. Hij vertelt dit op een wijze die ons doet twijfelen of hij wel weet wat poëzie is. Men kan een groot dichter zijn en den naam van abbé Brémond niet kennen; maar Besimensky hecht aan het woord dichter allicht uitsluitend de beteekenis van arbeider met het woord.

Naïef en eigenwijs klinkt ons de bekentenis van Besimensky: ‘Ik maak deel uit van de Pravdastormtroep, maar ik ben en ik blijf tezelfdertijd dichter. Ik zou me gekrenkt voelen, indien iemand mijn dichterschap en mijn werkmanschap als twee afzonderlijke begrippen zou beschouwen’.

En verder: ‘De meesterknecht Goekow heeft de hoogovens anderhalf uur nutteloos laten branden, een epigram; A. Zavorotnia heeft zijn werkgezellen geld afgetruggeld, een epigram’... ‘Meesterknecht Volkow, brigadier Drosnow en de werkman Karpin hebben een machine hersteld bij een temperatuur van 110 gr.; een ode te hunner eere; werkplaatsen 10 en 15 wedijveren om het hoogste produktiegetal, een ode’.

Hoezeer die taktiek overeenkomt met die van politici en foorreizigers, blijkt uit volgende gedeelte van het verslag: ‘Wij hebben veel vijanden. Veel contra-revolutionairen. Ze zijn sterk. Ook zij hebben de gave van het woord. Ze maken een vers bekend, dat ons bij het volk wil belachelijk maken. Zij schrijven: ‘Geen vleesch, geen boter, maar een vijfjarenplan’ of ‘Onze maag is leeg, onze schoenzolen zijn versleten, maar het vijfjarenplan gaat vooruit’.

Daarop antwoorden wij met een ander vers, dat wij onmiddellijk als verdediging bekend maken: ‘Elkeen die hersenen in zijn hoofd heeft zal begrijpen dat van zoodra we staal zullen hebben, er ook boter zal kunnen gekocht worden’.

In dergelijke uitdrukkingen ziet men dat de lyriek in Rusland op uiterst gevaarlijk domein is geraakt.

[p. 324]

Werkman.
Frans VAN IMMERSEEL.