De Tijdstroom. Jaargang 1

[p. 277]

Kronieken

Franse Poëzie

Surrealisme.

Paul Eluard, een van de beste dichters der ‘Editions Surréalistes’ wijdt zijn ganse bundel ‘A toute Epreuve’,⁽¹⁾ aan de liefde. Onder zijn gewilde en toch spontane vorm, die uiterlik aan oppervlakkige poëzie doet denken, schuilt een zware, passievolle lieriek. De liefde krijgt bij Eluard een biezondere, persoonlike betekenis. Zij vervult hem met een paradijsachtige vreugde, die echter niet los te maken is van een diep-menselike smart en troosteloosheid. Soms trilt, licht, een toon van wnahoop. We geloven niet dat het slechts pose is, omdat het rust op een ondergrond van ernst en waardigheid.

‘Une fenêtre enflammée
Où la foudre montre ses seins,
Une nuit toute verte
Nul ne sourit dans cette solitude,
Ici le feu dort tout debout
A travers moi’
.....
‘La lumière est brûlée, la nuit décapitée’.

Samen met André Breton gaf Paul Eluard nog een bundel, ‘L'Immaculée Conception’ uit, insgelijks gans in het teken van het surréalisme staande. Deze poçzie richt zich voornamelik tot het onderbewustzijn. Zij verbindt het reële en het logies-verklaarbare beeld en gevoelen met la subconscience, ‘ce qui ne peut pas être pensé’, volgens het woord van Novalis, in wie de surrealisten hun teoretiese voorganger vinden; - of ook nog gebruikt ze beelden welke we slechts langs een omweg (door evokasie van een ander, logies beeld) op verstandelike wijze kunnen uitleggen. Als we in ‘A toute épreuve’ volgend beeld vinden:

‘La jeunesse grandit en elle
Et rit sur la pointe des pieds’

dan wordt daardoor direkt in ons opgewekt hetgeen de dichter bedoelt: licht en scherp lachen. Als we het logies willen verklaren, merken we dat de dichter als volgt zijn beeld vond: zij giechelt; zij lacht lichtjes en met een hoog geluid; iemand die op de toppen der tenen loopt, loopt licht en hoog; zij giechelt: zij lacht op de toppen der tenen. Dit alles wordt spontaan - door het onderbewustzijn of hoe zij het ook noemen willen - bij ons opgewekt; het is de inkarnasie van de gedachte.

Denk nu niet dat het surrealisme van Breton en Eluard (eigenaardig, de versmelting van beider poëzie) vervalt in gezochtheden. Deze beelden zijn voor hen enkel een persoonlike manier zich uit te drukken. Want de wezenheid van het surrealisme ligt verder. ‘L'esprit, dressé poétiquement chez l'homme normal, est capable de reproduire dans ses grands traits les manifestations verbales les plus paradoxales, les plus excentriques...’ aldus de dichters zelf. Ze gaan uit van het prinsiep dat het genie een ziekte is, wijl het buiten de gewone lijn gaat. Zij beschouwen de dichter als een deviasie, een afwijking van de gewone levensgang, veeleer dan als een mens waarin de gewone fakulteiten sterk en harmonies ontwikkeld zijn, wat hem toelaat zich op een hoger plan te

(1) Een eigenaardigheid van de ‘Editions Surréalistes’: de verzen zijn uitgegeven, niet in boekvorm, maar gedrukt op één enkel blad, dat de lezer naar beliefte kan toevouwen. Zak-verzenbundels!

[p. 278]

verheffen zodat de mensen in die ene mens zichzelf herkennen.

Hogergenoemde deviasie, zeggen zij, kan men aanwerven door intellektuele arbeid. Men kan zich een ‘ziekte’ verkrijgen, of tenminste simuleren. ‘L'Immaculée Conception’ is een ‘essai de simulation de la paralysie générale’ - Laten ze deze bundel noemen wat ze willen. We zijn enkel bekommerd om de schoonheid die ons daar geboden wordt, om de rijkdom, de edelheid van deze verzen, de innigheid van zegging, het spontane liefde-gevoelen dat uit deze ‘paralysie’ opwelt:

‘Ma grande adorée belle comme tout sur la terre et dans les plus belles étoiles de la terre que j'adore ma grande femme adorée...’

Het is onsamenhangend poëties proza, zonder logies verband tussen de onderscheidene zinnen en beelden, als van iemand wiens geest door het gevoel werkelik totaal bemeesterd is. Het is enkel gevoelstaal, met beelden aan alles ontleend, zowel aan aritmetiek als aan astronomie, en die ons waarlik in de ruimte meevoert...

ROGER LAMMENS.

[p. 279]

Uit C. Verschaeve's Michael Angelo's Profeten.
‘Uitgave EXCELSIOR, Brugge’.