De Tijdstroom. Jaargang 1

[p. 173]

Kunstschilder A. Gille

Het eerste publiek verschijnen van Gillé's werk, te Antwerpen, bij het begin van vorigen winter en, enkele maanden daarna, op de 2de Pelgrimtentoonstelling, lokte vanwege de kunstkritiek een onverdeeld gunstig oordeel uit. En dit terecht, want zijn schilderijen bezitten zeer hooge hoedanigheden.

Gezelle.

Het werk van dezen Mechelschen kunstschilder is levensernstig en in al zijn eenvoudige menschelijkheid zeer diep. Het is niet bevallig, dikwijls zelfs niet schoon, maar het grijpt aan en ontroert. Bij het werk van Gillé kan men geen theorie verkoopen, nooh om het goed te praten, noch om het te verklaren of genietbaar te maken. Het getuigt voor zichzelf, lijk een hulpkreet in den nacht: men gaat er op af of men gebaart hem niet te hooren. Maar dit is louter een vergelijking, want het werk van Gillé is niet eens een hulpkreet noch een aanklacht. Wel: een sterke weergave van levensuitingen. Maar die levensuitingen zijn dan zoo krachtig weergegeven in hun meest treffende eigenschappen en karakteristieken dat ze overweldigend aangrijpen.

Al de schilderijen uit Gillé's laatste periode zijn het werk van een denkend en voelend artist. Er was een tijd dat hij zijn oog en zijn schildersdrift voldoen kon, met mooie kleuren te zoeken in de landschappen. Het op doek gebrachte resultaat was niet schitterend. Toen kwam de periode dat de kunstenaar meer geboeid werd door de lijn in het landschap. Het moet wel zijn dat hij nu kon arbeiden in inniger overeenstemming met zijn natuur. Want toen ontstonden een reeks vreemd bekoorlijke tuin-

[p. 174]

St. Franciscus.

[p. 175]

zichten en sterk plastische sneeuwlandschappen, die reeds laten vermoeden den aanleg voor het decoratieve die in het verdere werk de overhand zal krijgen op het louter schilderachtige. Uit dien tijd dateeren ook de eerste koppen; technisch min of meer goed geslaagde stukken, die echter de inzet zijn van een nieuwe werkwijze waardoor de schilder zijn persoonlijkheid in zijn werk nog op een andere manier

De Zonderling.

zal laten getuigen, dan door den graad van zijn talent.

Die nieuwe werkwijze, die gevolgd werd in een lange reeks koppen, werd voor den schilder nog geen systeem. Ze blijft samengaan met een voortdurend en vorderend zoeken, dat dikwijls tot een zeer hoog bereiken leidt en altijd tot merkwaardige artistieke prestaties.

Dat Gillé zich nu aangetrokken voelt tot het haast uitsluitend uitbeelden van de menschelijke figuur is kenmerkend vooral voor de evolutie welke de inhoud van zijn kunst doormaakt. Even beteekenisvol is het feit dat hij de laatste jaren ook een tijd lang koppen boetseerde. Daar vandaan komt ongetwijfeld de technische meesterschap over de decoratieve aanwending van lijn en kleur. In zijn werk heeft hij zich losgemaakt van veel mooie, maar tenslotte onbelangrijke en vervlakkende bijkomstigheden, om zich te houden aan de teekenende lijn en het sprekende kleurvlak. Hij heeft zijn onderwerpen beknopter gemaakt en zijn vormen tot het allereenvoudigste herleid, maar daardoor juist werden ze inniger, meer gevuld en gezwollen van leven.

Reeds werden door Gillé een overgroot aantal van die koppen geschilderd, maar, op een paar zeldzame uitzonderingen na, hervalt hij nergens in zelfherhaling, hoewel niet zoozeer de verscheidenheid van

[p. 176]

onderwerp, als de verscheidenheid van ontroering en uitgedrukt gevoel opvallend is.

Groot is, bijvoorbeeld, de afstand tusschen ‘De Zonderling’, waar een heele persoonlijkheid van bittere ervaring uitgedrukt wordt met een mondhoek en een plooi bij het oog, en ‘Sint Franciscus’, een zuivere vlam van geestelijkheid, brandend, klaar en rank, tegen een vagen donkeren achtergrond.

Het is moeilijk een keuze te doen van

Zelfportret.

het beste onder de vele schilderijen van Gillé. Omdat in elke kop zooveel leven is weergegeven met zoo'n driftig gespannen intensiteit, is elke kop belangrijk.

Niet zoo onverdeeld kan de lof zijn voor Gillé's godsdienstig werk. Het heeft de zelfde hoedanigheden van aangrijpende uitdrukking, boeit even sterk, als zijn vorig werk, door zijn menschelijken inhoud, heeft dezelfde architectonische strakheid en soberheid, maar op het gegeven na ontbeert het alles waardoor het tot godsdienstige kunst kon behooren. Alleen, meenen we, maken hierop uitzondering de hierbij afgebeelde ‘Sint Franciscus’ en misschien ook ‘Gezegend’.

Het spreekt van zelf dat een schilder met zoo uitgesproken aanleg en talent voor het decoratieve, zich ook aan composities zou wagen. Echter werd hem nooit het uitgestrekte muurvlak, waarvan hij droomt, ter beschikking gesteld. Daarom moest hij zich tot nog toe bepalen tot een stapel ontwerpen - die getuigen van ongemeen rijke fantasie en stevig compositietalent - en tot enkele fragmentarische verwezenlijkingen.

Het gaat niet Gillé met zijn werk in te deelen bij een of ander ‘isme’, maar beslist moet hij gerekend worden tot de kunstenaars die iets te zeggen hebben en die iets zeggen kunnen. Dat hij daarbij geen beloopen banen volgt is een verdienste te meer.

FRANS VAN BOOGAERDT.