De Tijdstroom. Jaargang 1

[p. 99]

August Bija

In de Vlaamsche Club te Brussel staan sedert een paar weken een reeks kleine beeldjes van August Bija... wederom een heel andere Bija als deze die met een stille zelfvoldoening, een jarenlange litanie van

A. BIJA. Apostel.

Vlaamsche koppen boetseert. Om ze op rijke bronzen medalies te drijven en nadien op te hangen in zijn atelier dat er zoo ongeveer uitziet, van boven als een uitheemsch pantheon, en op den grond als een verlaten jaarmarkt.

De beeldekens die thans de bezoekers van de Vlaamsche Club intrigeeren hebben een heel ander karakter dan de machtige Bija-producties uit het museum van het Jubelpark. Men zou er zoo dadelijk enkele willen van meenemen naar huis om ze te kunnen bewonderen op een geschikte plaats van zijn woonkamer.

Andere doen me denken dat er overal in de kerken toch zoo'n geweldig leelijke apostels te meesmuilen staan... de eerste

[p. 100]

keer dat ik eens een beeldstormer ontmoet, koop ik hem uit om de drie heiligen die nu in de Vlaamsche Club staan in de plaats te gaan zetten van de wangedrochten op den gevel der Finisterrae-kerk er recht over.

A. BIJA. St Pieter.

- Al de heiligen die iets te maken hebben met de kerken van het Vlaamsche land zou Bija in eer moeten herstellen! Zou hij moeten neerhalen, uitkappen en terug op den troon zetten... geholpen door alle beeldhouwers van zijn slag!

Van de drie apostels die Bija gemaakt heeft gaat zoo'n soort universeele vergeestelijkte intensiteit uit die te gelijk het hart en den geest aanspreekt. Sint Pauwel is de sterkste... maar de krachtige Sint Pieter en die eenvoudige Sint Jan zijn bijna nog mooier omdat zij een nog meer doorgezette nebuleuze genietbaarheid in zich besloten houden. Hun dekoratieve vormen zijn juist genoeg uitgediept om een konkrete plastiek uit te drukken van wat de heilige boeken over hen vertellen.

Verder staan er ook nog weenende vrouwengestalten. Zij zijn ontworpen geweest voor grafmonumenten en treffen vooral

[p. 101]

door het mysterie dat in gansch hun geknielde houding om ontferming bidt. Met een weinig meer détails konden zij er bijna klassiek uitzien... maar hoe oneindig veel treffender zijn zij nu... in hun radeloos-droeve knieval. Zij zien er uit als bezielde

A. BIJA. Gebed.

wezens die wel verder zouden willen maar het niet kunnen, en die te denken liggen over een absolute abstraktie.

Er zijn ook - en dit is misschien nog het schoonste van al - levende menschen die elkander vol vereering omarmen, die elkander in vervoering te voet vallen... nog andere die mekaar hopeloos omhelzen, net of ze denken dat het einde van de wereld nooit komen zal. Het lijkt wel een transfiguratie van leven en liefde en droom.

Hier vooral reikt de beeldhouwer tot een skulpturale grootheid die gedragen is door een verfijnde techniek. Een lange techniek. - Men kan ze rustig langs alle zijden omdraaien: overal zijn ze geweldig en krachtig uitgehaald zonder er ook maar in 't minste banaal uit te zien. Ze geven den indruk van zeer lang bestudeerd te zijn geweest en dan in één keer in koortsige drift geboetseerd.

Hier en daar ziet men nog studies: raadselachtig denkende vrouwen... een politieker die in 't vuur van zijn rede afgeloerd werd, en zoo meer.

Men moet van de Vlaamsche Club naar het atelier gaan van Bija, in het hartje van Molenbeek, om te kijken wat er daar nog allemaal staat. Als gij er onverwachts binnenkomt, vindt gij hem geheimzinnig bezig, te midden van een heele bende flaminganten. Zij maken allerhande kopergoed

[p. 102]

klaar, moffelen er bonte glazuren kleurstoffen op, houden ze boven het vuur... en nog voor het middag is komen er duizenden vlaamsche-leeuwen-spelden klaar en een massa glanzende geëmailleerde kenteekens voor allerlei vereenigingen en heilig-harte-bonden.

A. BIJA. Rust.

Van daar moet gij mee naar een ander atelier. Onderweg krijgt gij een reeks vragen te beantwoorden... en voor gij 't weet zijt gij op een tandmeester-stoel geduwd en in een ommezien is, terwijl gij nog babbelt, uw profiel in een bas-relief klei gekneed.

Dan wordt gij getrakteerd en krijgt gij de oplossing van een heel raadsel: ‘Ik sta in bewondering voor het Vlaamsche volk. Gij Vlamingen kunt onmogelijk beseffen wat een sterke invloed over de wereld uitgegaan is van uw kultuur. En als die er ooit weer heelemaal bovenop geraakt, dan zult gij verwonderd staan over uw eigen prestige in het buitenland.’

- ‘Woont gij al lang hier?...’

En hij gaat aan 't vertellen:... Zijn opleiding kreeg hij in dat groote sphinx-achtige Rusland van vroeger - te Riga, dat toen een wereldcentrum was van artistieke vooruitstrevingen. Van daar ging hij naar Oslo studeeren,... waar de musea en de rijksbibliotheken vol Vlaamsche kunstschatten staan. De Skandinavische kunstenaars en professoren zongen aanhoudend den lof van de Vlaamsche kultuur en Bija kwam naar Gent afgezakt. In 1897 vestigde hij zich te Brussel, bleef er plakken en huwde

[p. 103]

een Vlaamsch meisje. Hij werd een leerling van de fameuze Karel Vanderstappen die toen de Brusselsche Akademie bestuurde en verwierf al spoedig een verbazende knapheid in de nusmismatiek.

Daarin leeft zijn kunst zich ten volle uit.

A. BIJA. Apostel.

Het is een speciaal genre dat een technische vaardigheid vereischt en dat bij ons altijd flink in eer gehouden is geweest.

Bija knoopte terug aan met de producties der oudste medaliemeesters en vond er een nieuwe techniek op, om op moderne manier, de moeilijkste motieven in brons te vereeuwigen. Zijn medaliepotretten zijn louter interpretatie-kunst. Zonder nochtans in het karikaturale te vallen drijft hij een synthetieke beeltenis vast van ieder model, bekeken onder een spiritueele lichtstraal. Elke medalie wordt een dokument... een blijvende enregistratie van wat de natuur in ieder mensch gebeeldhouwd heeft... Maar geen een dier koppen ziet er banaal uit of fotografisch-juist-realistisch. Er ligt altijd een vreemde innerlijke synthese in... een sprankel inwendig leven vecht zich naar buiten uit het strakke onplooibare brons.

Dit geeft aan ieder plaatje het karakter

[p. 104]

van een kunstwerk; ieder portret is eenvoudig menschelijk, maar tevens een transfiguratie van het diepe leven dat ieder mensch in zich draagt.

Men voelt dadelijk dat de beeldhouwer zijn eigen ziel, zijn eigen persoonlijkheid opengespreid heeft voor ieder model dat door zijn atelier komt. En dat model staat even later in medalie gezet, niet zooals het er gewoonlijk uitziet, noch gelijk het morgen zijn zal, maar zooals het blijft leven in de tijdruimte: zijn geestelijk wezen dringt dwars door zijn uiterlijk door.

Zoo'n medalies zijn dokumenten waarmede men leeft zooals met een schilderij of met een boek.

R. BOURGUIGNON.