De Tijdstroom. Jaargang 1

[p. 56]

Kronieken

Nederlandse Poëzie

naar aanleiding van: ‘De Duistere Bloei’ door René Verbeeck - uitg. Van Beckhoven - Moll. 15 fr.

Poëzie mag geen manifest zijn, hoe eerlik dit ook uit het hart moge komen, hoe overtuigend dit ook doorvoeld moge zijn; poëzie moet niets dan poëzie zijn, klaar als de klare diepte van het meer en toch zo ondoorgrondelik duister als de diepe bodem van het meer.

Poëzie tracht over het aardse iets van het licht der Ewigheid te doen stralen. Poëzie is de drang naar Ewigheid in de ziel. Poëzie is de luisterende overgave van het hart aan de aarde. Poëzie is het gonzen van de zonnepijlen tussen de hemel en de aarde. Poëzie is de lange echoroep van de aarde naar de zon. Want het mysterie van aarde en zon heeft de dichter doorvoeld, het mysterie van de bodemloze mensenziel heeft hij doorschouwd en opgevangen het trillend heimwee naar het land van God.

En al heeft hij dit mysterie niet kunnen begrijpen, al heeft hij niet gegrepen naar wijsgerige stelsels, hij draagt in zich, onbewust wellicht, het geheim der aarde, klaar als de dageraad, duister als de nacht. En toch, zou hij, door dit alles geen dichter zijn, indien hij niet de kracht der muziek bezat, indien hij niet de muziek van het woord in zich droeg, indien hij niet de muziek van de klank en het rythme beheersen zou kunnen. Want hierin juist vindt het wonder der poëzie zijn begin, hierdoor juist krijgt het woord die geheime schittering, die verrassende straling der ewigheid, die roerlooze kracht der emosie.

Hieruit juist ontspringt die rytmiese kracht, die klanken en woorden tot vormen boetseert, tot lijnen van muziek.

Uit deze vormen, uit deze lijnen van muziek straalt het beeld der aarde, klaar en onbegrijpelik als het mysterie der aarde. In het gewicht van het woord weegt de zwaarte van het hart, door de golvingen van het rythme stromen de golvingen van het bloed. En zo dan straalt uit deze muziek het leven zelf, oprecht in zijn tasten naar de waarheid, onrustig en verwoest door de verloren droom - doch kinderlik spelend steeds met het woord, het enige wat voor de dichter overbleef, het enige waarmee hij zijn droom herbouwen kan.

Iets van dit kinderlike spel, iets van dit peilen naar ewigheid, iets van dit beeld der aarde vond ik in enkle versjes uit de kleine bundel. ‘De Donkere Bloei’ van René Verbeeck.

Want uit deze verzen straalt frisheid, zo jong en zo klaar lyries bijna als een waterval; een jeugd, zó overwinnend het leven, zo overwonnen door het leven, dat zij bijna tot de zuivere rust der wijsheid wordt.

Gekonsentreerd op het leven en de natuur, vindt de dichter vooral zijn kracht in de reagerende huivering der ziel. Doch dit blijft de huivering - en niets dan de huivering der ziel, gevangen in de klare val der woorden. Want verder neemt René Verbeeck zijn toevlucht niet tot wijsgerige bespiegelingen; roept U niet op tot de strijd der mensheid, doch streed zelf die strijd voortdurend.

En daardoor juist grijpen deze versjes zo plots en zo sterk aan, omdat zij in zeer presiese, bijna berekende, klankheldere woorden het beeld der ziel vatten.

Luister:

[p. 57]

 

Ons is maar luttel ruimte toegemeten

 

langs de weerbarstige koepel

 

met de koninklike tocht van de kometen

 

rijst en schuift ons hoogst verlangen

 

naar een sprankelende val

 

 

 

zo luttel ruimte voor de mateloze huivering

 

om 't stage bonken van ons hart

 

tegen doods lemen dijken.

Dit vers, waaruit, door het wonder der strakgespannen rythmiese klankgolving en de ongemeene kracht der beelding, een mateloze huivering op U toetreedt, is voorzeker een der gaafste uit deze bundel en het duidt op een sterk-saamgedrongen lyriese bewogenheid. Voor zover men de evolusie van een dichter kan voorzien, gaat zijn verdere ontwikkeling naar een, nog emosievoller konsentrasie, waarin hij ook de poëtiese kracht van het rijm aanwenden zal. Een vaagheid, die nergens onduidelikheid wordt; een tederheid die niet in wemoed ontaardt, een peilen naar de mysterieuze diepten en hoogten van het leven, dit zijn wel de duidelikste kenmerken dezer jonge frisse poëzie.

En nu zou ik, bij deze twintig zeer korte versjes - die een heerlike voorsmaak bieden voor een verdere groei, wijzen moeten op de tekortkomingen - zeker! niet alles is even voldragen - doch ik vrees René Verbeeck onrecht aan te doen.

Want uiterst verheugend is het, dat deze dichter, die in zijn eerste bundels ‘Orienteering’ zo goed als geheel gevangen zat in het opgewekte en zo krachtdadig opwekkende rythme van Moens en de haast banaaleenvoudige, doch tevens zo tedere, directe verrassing van Gysen; dat René Verbeeck dus, door een strenge zelfkritiek en een geduldig zich buigen over de eigen ziel en over het woord, tot deze zuivere synthese, waarop ik boven duidde, kwam. Evenwel zou de hamergezinde kriticus kunnen wijzen niet op de invloeden, doch op de esthetiese geest van Paul van Ostayen en op de heimelike, sterk lyriese vervoeringen van Marsman, die voorzeker, mijns inziens echter ten goede, op het talent van René Verbeeck hebben ingewerkt.

Wij durven, evenwel de aandacht van deze dichter vestigen op het ééne gevaar dat deze poëzie bedreigen kan: de, te berekende, te uitzonderlike, te gesieseleerde verfijnheid, die voor de waarachtigheid dezer kunst noodlottig worden kan.

Wij geloven echter te sterk in de waarachtigheid van deze jonge dichter, die met een diepe ernst en een wijs geduld naar zijn zuiverste persoonlikheid tast.

Luister nog naar volgend zeer schoon gedicht:

Aan de schaduwzoom laat los
het daggebeuren vastgeschokt in grimmige gevels
en geef u over aan uw lange schaduw
de wiegende weg die de nacht inschuift.

en laat u zelf dan los
en geef u over aan de droom
die in uw wenkbrauwboog
reeds over uw ogen schuift.

P.G.