De Tijdstroom. Jaargang 1

[p. 36]

Alain Fournier

Alain Fournier, de tere kinderlike jongen! Het is misschien een legende geweest, een vertelsel dat veel te gauw gedaan was, en dat we nu weer zoeken willen, als het oude prentenboek uit ons jeugd, dat het domein was van onze dromen en ons verre staren naar blauwe horizonnen van een vreemd en mysterieus geluk!

Is de droom niet de enige belofte van het waarachtige leven? En dan, wat kan het ons tenslotte schelen, aan de droom van Alain Fournier hebben we meer dan genoeg: ‘Le grand Meaulnes’ is geen literatuur. Hij, die zich had voorgenomen romans te schrijven voor de boeren, het volk zijner geboortestreek, schreef in een zijner talrijke brieven aan Rivière; ‘Aller droit au coeur de quiconque sans éveiller aucune idée de littérature.’ En dàt is misschien een der meest-fascinerende factoren van ‘Le grand Meaulnes’. Men vergeet dat het literatuur zou kunnen zijn.

De rijkdom van ons leven ligt verborgen in de jeugd. Fournier had wel het recht naar eigen begrip de droom te bepalen: ‘L'immense et imprécise vie enfantine planant au-dessus de l'autre et mise en rumeur par les échos de l'autre.’ Fournier wilde terug naar die dromen, terug naar de jeugd, omdat de wereld hem niets openbaarde dan ontbering en pijn: ‘Mon credo en art et littérature: l'enfance!’

Het drama van ‘Le grand Meaulnes’ is de geschiedenis van een kind, geschreven door een kind. Het is de getransfigureerde wereld van een smartelike en angstige zoektocht, die te uitsluitend beleefd en ontleed is geworden door z'n eigen slachtoffer. Maar het is ook de gezochte, de gewilde mislukking geweest van een avontuur, het enkele gewichtige avontuur in ons leven. Dat zullen we best voelen door de geweldige drang die er heerscht om de episoden maar altijd voort te zetten en ze op te stuwen in een andere wereld, een andere tijd. Na een plotselinge ontwaking en de diepe wanhoop die in hem aan 't groeien is, tracht Fournier de droom te hervatten, dáár waar ie hem had moeten laten; zich te storten in een twede slaap, waarin zouden herleven de beelden van de eerste roes. En dan, wanneer de voornaamste figuur - Fournier zelf - het zó betrachte einddoel heeft bereikt, dan zal ie zich geweld aandoen, dan zal ie er toe komen hem te overtuigen - zichzelf te overtuigen - van het fatum dat ie altoos, van in den beginne fataal te laat komt. Vandaar de angst die ons soms in het werk van de fantastiese Fournier aangrijpt; van daar de magiese kracht die zo begeesterend werkt in dit gezonde, direkte, evenwichtige werk, - al schijnt het geheel in z'n evenwicht en rust, toch hier en daar wat bleek; -; van daar ook dat bij de lezing van dit boek ieder gedacht aan literatuur te vergeefs is en volledig achterblijft. Daar is de onwankelbare logiese kracht van het kind met z'n zuivere serene poëzie die de fascinering en de charme zijn van ‘Le grand Meaulnes’ En even gaan we denken aan dat andere meesterwerk ‘Marie-Claire’ van Marg. Audoux dat wel meer naïef en meer mysterieus is. Uit de menigvuldige brieven van Fournier weten we welk een geweldige indruk dit vreemde werk op hem teweegbracht; - zoveel te sterker, omdat z'n gevoelens geheel verschilden van die van Marg. Audoux, die aangetast schenen door het intellectualisme.

Wanneer we de vier grote boekdelen lezen der briefwisseling van Fournier met Rivière dan voelen we ons plots aangegrepen door een sterke verwondering om de geweldige literaire geest, de hardnekkige kritiek, de diepe ontleding der teksten, stijl en ideeën. En plots schijnt het vreemd, hoe het mogelik was dat ‘Le grand Meaul-

[p. 37]

nes’ in die omstandigheden van zo'n hartstochtelike ontwikkeling is kunnen ontstaan. Maar daar was in Fournier bewaard gebleven de ongeschondene kinderziel, die leefde en zich bewoog in een eigenmachtig-gekrëeerde wereld, en hierdoor het werk vrijwaarde van alle literatuur. En nochtans, in diezelfde briefwisseling zullen we reeds hier en daar het lichten van een zin ontdekken, die ons reeds overtuigt van de fijnheid en de waarde van z'n talent. 't Is vooral in de brieven geschreven te ‘la Chapelle-d'Angillon’ dat we weervinden z'n grote liefde voor de mensen en z'n geboortestreek. Men zou mogen bevestigen dat ‘le magasin de la tante Julie’, zo fijn en nauwkeurig beschreven bij de aanvang van het derde deel in ‘Le grand Meaulnes’, ontstaan is uit direkte herinneringen; en nochtans er is niet het minste innerlik verschil tussen deze beschrijving en ‘le domaine mystérieux’, die uitsluitend een ingebeelde geschiedenis is. Maar er is de absolute versmelting van droom en werkelikheid, zowel als de geleidelike evolutie der personnages: Meaulnes en François Seurel. Zou dit kontrast niet het kapitale thema zijn van een verhaal dat tezelfder tijd legende en herinnering is? Het wonderlike, dat door z'n toevallig ontstaan zeer natuurlik schijnt voor het kind, zal z'n ware mysterie heroveren in de schemering van het getransfigureerde verleden. En naarmate de naïeviteit van het kind wegsmelt met het voorbije, groeit er in de jongeling het besef dat het alles onwederroepelik verloren is. Misschien is er in hem nog een laatste worsteling om zich te overtuigen en nog te kunnen geloven dat het eenmaal toch bereikt is geweest, dàtgene wat eens z'n verlangens en het doel van de tocht was; maar tevergeefs: het geloof is onherstelbaar verloren.

- En hieruit had Fournier begrepen dat onze rijkdom ligt in de jeugd. Het kreeg voor hem de betekenis van een zoeken naar het Paradijs, en het wordt een mijmeren over het land zijner kindsheid en het jonge meisje dat ie eens heeft ontmoet een avond te Cours-la-Reine. Het wordt een heen- en- weer- gaan van droom naar bittere werkelikheid, van het grenzeloze tot de diepste mysteriën in het vage kinderleven: de tocht naar het Verloren Paradijs.

Fournier wist dat er een Paradijs moest zijn: ie wou het vinden of vergaan!

Johan EGILL.

Biografiese nota.

Alain Fournier, zoon van een onderwijzer, werd geboren 3 Oktober 1886 te la Chapelle-d'Angillon, kanton Cher in 't hartje van Frankrijk. Wou eerst gaan studeren te Brest voor zee-officier; vond echter wiskunde te moeilik. Kwam dan studeren aan een lyceum te Parijs, om taal-leeraar te worden, maar slaagde niet in het eksamen. Verbleef nadien een tijd te Londen en werd daarna kunst-redacteur aan ‘Paris-Journal’.
Fournier onderging in zijn eerste werk sterk de invloed van H. de Régnier, J. Laforgue en Francis Jammes. - Claudel, Gide en Péguy openbaarden hem nieuwe wegen, en op aanraden van zijn grote vriend, de betreurde Jacques Rivière (1886-1925), schreef ie een roman ‘Le Grand Meaulnes’ (uitg. Emile-Paul, Parijs), die een blijvend meesterwerk is.
Na zijn dood - ie sneuvelde aan het front 22 Sept. 1914 - werden zijn overgebleven gedichten en prozaschetsen verzameld en uitgegeven in een bundel ‘Miracles’ (uitg. Nouv. Rev. Française, Parijs) door J. Rivière, die er een meesterlike inleiding voor schreef.
Aan de grote innige vriendschap van Fournier met Rivière (die later z'n schoonbroeder werd) hebben wij de vier prachtige boekdelen te danken: ‘Correspondance de J. Rivière et A. Fournier’ (uitg. Nouv. Revue Française).