De Tijdstroom. Jaargang 1

[p. 25]

De Grote Zwerftocht
Spel van alle dag in vier delen

Fragment uit het 4^e Deel.

Hij, die genoeg heeft aan zijn zondig leven, voelt eindelik behoefte aan vrede. Een eerste verlangen naar goedheid hoogt in hem op: het lokt aan, maar een zwak moment is voldoende om hem de weg van de donkerte andermaal te laten inlopen met Aimante. Ook hier vindt hij niet het langverlangde licht en de hoogstnodige rust. Masjienaal laat hij zich ten slotte leiden door het Schooistertje. Zal hij nu vinden, vrede en rust? En de dood die gestadig loert... En Aimante die weerkomen kan...

De zeer vroege morgen waarin de donder met laatste bliksemslangen we grolt.
Daarna volslagen stilte.
Alleen 'n haan durft te kraaien zonder krachtstem.
De straat is allereenzaamst, akelig-ledig.
Alles slaapt.
Alleen het licht in de bollamp boven de hoteltoegang brandt.
Het lantarenlicht eveneens.
(Niet ver van de lantaren ligt De Zwerver gestrekt, naast hem het Schooistertje geknield).

HET SCHOOISTERTJE:

(staat op en gaat naar 't midden van het toneel).

Hij slaapt: de storm heeft hem niet opgehamerd. 'n Eerste slaap die langer duurt na zoveel donker strijden. Arme, arme zwerver onder de zwervende mensen! hoe koortsheet is je hoofd. Als de dag straks openbarst, zul je 't zien: dit openspraaiend licht dat alles schoonheid geeft? God, zal in hem het viezioen van oud-verjongde dingen, 't katastrofies spel der ewen overzonnen: zal hij zien het wijde veld waarop Uw almacht 't mooist gedicht tot vruchten rijpt, de tuin, de bloemen, de blauwe lucht, de vogels, het beeldig panorama dezer aard waarover 't leven wondren zingt; zal hij zien de zon, en boven alles, U, o Heer, voor Wie ik enkel ben, Uw kind, 't goede bij de arme zwervers dezer wereld?

(Stilte. De donder is omzeggens geweken. Alleen nog wat bliksem. Na 'n poos ontwaakt)

DE ZWERVER

(hij richt zich op, verdwaasd.)

HET SCHOOISTERTJE

(dat toeloopt)

Slaap, broeder, slaap.

DE ZWERVER.

Ik ben bang.

HET SCHOOISTERTJE:

Waarom? Sluit je ogen: kom. Zal ik je 't gelaat voor de bliksem bedekken?

(zij doet het)

Slaap en laat de vrede dromen in je ziel... Slaap, slaap, zusterken waakt.

('n Lange stilte).

DE ZWERVER

(gooit 't doek weg).

Ik kan niet meer glapen: m'n gedachten botsen tegen elkaar. Ik ben bang.

HET SCHOOISTERTJE

(knikt neen en legt de hand op zijn schouder).

DE ZWERVER:

Heb ik geslapen, lang geslapen?

HET SCHOOISTERTJE:

Vijf uren lang. Je hebt niet eens de donder horen ratelen.

DE ZWERVER:

Heb ik de donder niet gehoord?

(poos).

Ik heb gedroomd: een lange, lange weg. Ik was moe. Je was bij mij en zei me: rust. Ik deed het, sliep... Toen ik de ogen opentrok, was je weg. Ik schreide: nacht hing om m'n hoofd vol duistre duisternis. Ik riep en riep: de nacht bleef donker. 'k Dacht een helder licht te zien -

(stokt).

HET SCHOOISTERTJE:

(na poos)

En ik?

DE ZWERVER:

Ik weet niet meer...

(vrijft zich over het hoofd - kijkt naar de bollamp).

Kun je dat licht niet uitdoen?

HET SCHOOISTERTJE:

Waarom, waarom?

(poos)

Zijn licht verteert al ander licht dat tragies in de straten hangt.

DE ZWERVER.

Het doet me pijn...

[p. 26]

(lange poos)

Hamer zo niet, hoofd, hamer zo niet... - Als ik het al zal uitgezegd hebben, alles wat mijn leven heeft bewogen in bitterschreiende nood, heeft doorstormd en doorhuild, zal het dan niet meer branden in mijn hoofd?

HET SCHOOISTERTJE:

Zei ik 't gister avend niet? Waarom zou je nog twijfelen? Straks komt de dageraad: de kerk zal opengaan, enige oase voor de zwoegende mensheid, en uit je simpel bekennen zal de vrede je levensdagen jubelend binnengaan. Je zult niet schreien, nee. Je zult niet langer blikken in die warboel van verleden dingen. Juichen: blank zullen zijn je handen, rein je ogen, en je leven: een niew lied van grasie en volharden. Broeder, denk niet, wil geloven.

DE ZWERVER:

(schrikkend bij 't gerucht),

komt ‘zij’ niet? Ik wou dat zij nooit weer kwam: zij is de duvel zelf.

(poos)

Ik ben zo bang. Ik voel ze komen. Kom dichter bij me, en spreek me nog van mooie, mooie dingen die m'n warrelangst uitbleken. Zal ik durven, kan ik vrede krijgen, vergeving voelen druppelen als dauw over mijn zieke ziel?

HET SCHOOISTERTJE:

(smekend)

Broeder, wil geloven: 't komt.

DE ZWERVER:

(springt op)

Ach, kijk, kijk, die vuile etterwonden van m'n zondig doen, mijn ziel, mijn lijf, mijn leven al vergooid...

(bergt zijn gelaat)

Ik ben zo bang, bang... 'k Wil los, 't zou moeten en 'k weet niet waarom ik zo beangstigd ben.

HET SCHOOISTERTJE:

Denk niet, broeder, denk niet. En grijp op hoop van zegen met bei je handen wat de Heer je biedt.

DE ZWERVER:

(na poos)

Thans hoor ik duidelik de snik van wat 'k verwierp. Weg, vier me niet, roep niet langer: leve Paulie. Ik heb jullie zielen door ergernis verbrand. Ik ben slecht geweest, ben slecht... Volg me niet, volg me niet.

(bruusk ophoudend - als schreiend tot het Schooistertje dat medelijdend opzag)

Zeg me 't nog dat heel dat leven door één simpel zeggen wordt gevaagd, zeg me 't nog dat 'k moet geloven. Ik ben zo bang, bang, bang.

HET SCHOOISTERTJE:

Nee, nee! Straks lach je om al die kleine angsten, in Zijn warme genegenheid vergaan. Hij kent de pijn der mensentragedie, Hij grijpt 't gestadig klimmen en dalen langs de steile wand van 't leven. Hij is edelmoedigheid. Wees simpel, kom, wees blij. In je hart de goedheid die geeft en offert. Kom: harmonies rustig samengaan met Hem. Hij zal je redden. Hij zal je troosten, je bent Zijn kind.

DE ZWERVER:

(na poos)

En als ‘zij’ weerkomt?

HET SCHOOISTERTJE:

Denk niet om wat komt. Verwar niet langer in wat was. Vergeet, broeder, vergeet. De zon mag de nacht niet zien, het licht zal rijzen. Kom, sluit je ogen, rust nog, rust tot de dag aan de hemel geelgoud openblankt. Dan zul je mooier kijken, en over je ziel zal langverbeide rust gaan lijk zachte handen vol genegenheid... Kom, slaap, je ogen staan zo moe. Slaap, ik waak... Ik wek je als het volk ter straat komt, maar dat duurt altoos lang in inze steden, dat weet je... Spreek niet, slaap, Je mag vredig zijn. Je moet...

(stiller)

Slaap, broeder, slaap... Het goede waakt... Slaap, broeder, slaap: de hele straat verslaapt zich iedere dag, en bij 't ontwaken zien zij niet... Slaap... De zon zal boog de hemelboog omgloren... Slaap, slaap, - slaap, broeder, slaap, - slaap...

(Grote stilte...
Langzaam gaat een kloosterklokje aan 't tampen. Ook vogelkens bezingen de komende dageraad. Naderhand zal de zon stilaan rijzen in al haar weelde en pracht).

DE KOSTER

opent de kerkdeur maar trekt zich terstond achteruit.
Plots staat vóór het Schooistertje, dat opgestaan, 'n paar stappen naar voren was gedaan,

AIMANTE:

(Woedend maakt zij het gebaar van wegsturen)

Weg, jij!

HET SCHOOISTERTJE:

(dat achteruit-

[p. 27]

springt, de Zwerver onder haar bescherming nemend)

God!

AIMANTE:

Hij is van mij.

HET SCHOOISTERTJE:

Van mij.

AIMANTE:

Ik gaf hem alles wat hij wou.

HET SCHOOISTERTJE:

Wat hij niet wou: zijn ziel vervloekt de wereld.

AIMANTE:

De wereld is zijn lust: hij kust haar liever dan een bruid; hij mint me.

HET SCHOOISTERTJE:

Mint u niet. Liefde is uit het hart.

AIMANTE:

Zijn hart is dood: hij mint de dans, de lach...

HET SCHOOISTERTJE:

Je valse lach alleen trok aan. Nu rijst zijn echte vreugd. Ik krijg zijn hart.

AIMANTE:

Zijn hart ligt aan zijn zinnen vast. Alles in hem roept om mij, van wie hij zonder moeite krijgt.

HET SCHOOISTERTJE:

U krijgt hem nooit. U krijgt hem nimmer weêr. U hebt geen recht op hem.

AIMANTE:

Ik heb het meeste recht op hem. Ik gaf.

HET SCHOOISTERTJE:

Niets, u gaaft niets. Hij is van God.

AIMANTE:

Aie, aie!... Ik moet, moet hem hebben, moet. Hij is van mij, van mij. Weg, uit m'n weg.

(zij drukt het Schooistertje achteruit en springt op de Zwerver toe die zij uitzinnig losschudt).

LODE LAGASSE.