Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 95

[p. 165]

Boekbeoordeling

Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme, deel 1 (redaktie: D. Nauta, A. de Groot, O.J. de Jong, S. van der Linde en G.H.M. Posthumus Meyjes); Uitgeversmaatschappij J.H. Kok, Kampen, 1978; 441 blzz.

Dit nieuwe lexicon, waarvan thans het eerste deel in een bijzonder aantrekkelijke en prettig leesbare uitvoering voor ons ligt, bouwt voort op het Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden, waarvan de uitgave in 1949 ontijdig afgebroken werd. Behandeld waren toen de letters A tot L (halverwege: tot Lin). Aan de voorbereiding van het nieuwe werk is sinds 1967 gearbeid. Het eerste deel laat zien met hoeveel voortvarendheid dat is gedaan, ook al deelt de redaktie in het Woord vooraf mee dat de ervaring haar nu reeds geleerd heeft, ‘dat met de totstandkoming van het lexicon meer jaren gemoeid zullen zijn dan men zich aanvankelijk had voorgesteld’. De samenstelling van de redaktie, de breed opgezette adviserende commissie en de reeks medewerkers aan dit deel staan borg voor evenwichtigheid en degelijkheid.

De periode die het lexicon bestrijkt begint bij de kerkhervorming van de zestiende eeuw en loopt tot ‘het nu levende geslacht’ met dien verstande, dat personen na 1968 overleden niet behandeld zijn. In dit deel en de vervolgdelen lopen de artikelen telkens van A tot Z. Van deel 2 af zullen cumulatieve registers worden toegevoegd. Op deze wijze zullen als de vijf voorgenomen delen gereed zijn ongeveer drieduizend namen behandeld zijn.

Wat opvalt is de door de redaktie ook verantwoorde opzet ten aanzien van de behandeling, waarbij een synthese van beknoptheid en grondigheid wordt beoogd. Wij achten dit een heel gelukkige greep: een zeer uitvoerige opzet van de artikelen als in het Biographisch woordenboek zou de voltooiing naar een vergelegen toekomst verschuiven. Trouwens, de overzichtelijkheid en raadpleegbaarheid zijn met een zekere beperking zeer gediend.

[p. 166]

Dat het nieuwe lexicon voortbouwt op het genoemde woordenboek is meteen te zien aan het verhoudingsgewijs geringe aantal artikelen in de letters A tot L (Lin), minder dan honderd, tegenover de ruim vierhonderd van L (Lio) tot Z. Er is een klein aantal buitengewoon produktieve medewerkers (Van 't Hooft, Zilverberg, A. de Groot, Kalma, Meertens, Evenhuis, Schram), die met elkaar reeds meer dan driekwart van de lemmata voor hun rekening hebben genomen.

De nieuwe titel, waarin sprake is van het Nederlandse protestantisme, lijkt meer te beloven dan die van de voorganger, die gewag maakte van protestantse godgeleerden. Wie evenwel de namen in het eerste deel overziet, moet wel de indruk krijgen dat de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme voornamelijk door theologen is ‘gemaakt’. Intussen spreekt het vanzelf, dat er voor de geschiedenis van de Nederlandse letterkunde (èn taalkunde) heel wat belangrijks te vinden is in dit lexicon. In het nu verschenen deel komen we namen tegen als Baudartius, Borger, Moonen, Abraham van der Myl, Ockerse, Van der Palm, Petraeus, Schortinghuis, Rutger Schutte, Smout, Tuinman, Vollenhove, Weiland, Jan Zoet. De neerlandicus kan derhalve veel van zijn gading vinden, vooral met betrekking tot de oudere letterkunde.

We spreken de hoop uit, dat het de redaktie zal mogen gelukken, de plannen voor het komplete werk binnen niet al te lange tijd te realiseren. Dit eerste deel is in ieder geval op zichzelf al een hartelijke gelukwens waard.

L. Strengholt