Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 94

[p. 161]

Marburg a/d Lahn UB Ms 363 f. 1^r-73^r en het Glossarium Harlemense

In de uitgave van het Glossarium Harlemense door P.G.J. van Sterkenburg worden herhaaldelijk ter vergelijking aangehaald het Glossarium Bernense en het Glossarium Trevirense. Hierbij laat zich een derde glossarium voegen, te weten Ms 363 f. 1^r-73^r van de Universiteitsbibliotheek Marburg an der Lahn, dat hieronder het Glossarium Marburgense wordt genoemd. Het is uit de vijftiende eeuw. Het heeft toebehoord aan het klooster Corvey bij Höxter aan de Weser.

De nauwe verwantschap tussen Harlemense en Marburgense moge blijken uit de volgende verbasterde of ongebruikelijke trefwoorden en verklaringen die ze gemeen hebben tegenover de beide andere (oudere) glossaria. (Hieronder is B Bernense, aangehaald naar de ed. L. de Man en P.G.J. van Sterkenburg, 's-Gravenhage 1977, H Harlemense, M Marburgense, T Trevirense, Cop Vocabularius Copiosus, Df Diefenbach; voor bijzonderheden zie Glossarium Harlemense ed. P.G.J. van Sterkenburg, 's-Gravenhage 1973, blz. 252 en elders).

H 1530 confitare te gader wriuen
M f. 14^vb confitare to hope urighen

Confricare B 1543 T Cop

H 4440 ircole vanderhant
M f. 34^va ircole vor der hant

Niet in B T Cop Df. Ircole is een verbastering van ir (gr. cheir), hand en vola, handpalm.

H 4976 manualis hantwerc
M f. 38^vb manualis hantwerk

Niet vertaald B 4769 T

H 5913 Panca vastelauont
M f. 45^va panta vastelauont

Niet in B T Cop Df

[p. 162]

H 6136 percellere bouen climmen versnellen
M f. 47^ra persellere bouen clymmen

versnellen B 5805 T; bouen climmen niet in B T Df i.v. percellere

H 6328 pinnula oechschedel
M f. 48^rb pynnula oghe scedel

Niet in B T

H 7633 saxus steen
M f. 56^vb saxus steyn

saxum B 7148 T Cop

H 8690 torpipes crompvoet
M f. 66^ra torpipes eyn ding dat krumme voten heft

tortipes B 8102 T Cop

Het ligt niet op de weg van steller dezes het streekeigen te bepalen van het Marburgense en ouder en jonger taalgoed te ziften. Hier zij enkel gewezen op enige latijnse verklaringen in M die vertalingen lijken te zijn van verkeerd gelezen of verkeerd verstane verklaringen in de landstaal.

M f. 17^rb dedecet i. malefacit

Dedecet it mesteet B 1996, mesthet T, het misteemt het misteet het misuoecht.i. disconvenit Cop, mesteet H 2036. Malefacit lijkt een vertaling van iets als ess missededet (Df 19 i.v. Dedecet).

M f. 36^vb lictor .i. bursa

Lictor bedeel B 4589, budel T en H 4734. In M (of in Ms voorbeeld) is budel niet verstaan als bodel (dit woord komt voor in M, f. 50^ra, i.v. preco vor loper vel bodel), maar als buidel (vergelijk crumena en budel, borse H 1864, est bursa vel pecunia M f. 16^rb).

M f. 42^vb nomius .i. os

Nonnus monech B 5266 (nonnus of nomius niet in T), Nonnus monic Cop, nomius monec H 5532 (vergelijk monachus moenc

[p. 163]

H 5255). In M (of in Ms voorbeeld) lijkt de verklaring in de landstaal (monec of moenc) door verwisseling van c en t verstaan te zijn als moent, mont, mond, in het latijn os.

M f. 57^ra Scema est infirmitas

Scema cirheit B 7171, cijreit T, sierheit Cop, cierheit H 7665. Heeft M (of Ms voorbeeld) siecheit gelezen? Vergelijk morbus siecheit B 5050, sicheit T, een onghemac een siecheit uel seer dicitur infirmitas Cop, ziecheit H 5286, zuke M f. 40^vb.

J.C. Arens

[p. 164]

I.B.

Deze initialen, waarmee de berijmer van Het Hoghe Liedt Salomons, z.pl., Anno Domini 1616, zich aanduidde (cf. L. Strengholt, Bloemen in Gethsemané, 1976, p. 52 en noot), staan blijkens Journal tenu par Isaac Beeckman, ed. C. de Waard, I, p. 350 en II, p. 1, 2, 96 voor Iakob Beeckman, in 1616 conrector van de Latijnse school van Zierikzee, waar de berijming werd uitgegeven.

Over Beeckman, en dergelijke berijmingen in de Latijnse school van zijn tijd, zie in N. van der Blom e.a., Grepen uit de geschiedenis van het Erasmiaans Gymnasium 1328-1978, Rotterdam, uitg. Backhuys, 1978 het hoofdstuk ‘Een rector berijmt het Hooglied’.

2661 JJ Bergschenhoek, 16 dec. 1978

N. van der Blom

Hendrik Chabotlaan 45