Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 83

[p. 239]

Boekbeoordeling

Eug. de Bock, Verkenningen in de eerste helft van de negentiende eeuw. Antw., De Sikkel, 1965 (voor Nederl. Mart. Nijhoff, 's-Gravenhage).

Na zijn verkenningen in de 18de eeuw (zie de bespreking door Kruyskamp in Ts. 80, 209) heeft de bekende auteur Eug. de Bock, die zich ook als uitgever voor de Nederlandse letterkunde zulke grote verdiensten heeft verworven, zijn schreden gericht naar het daarbij aansluitende terrein van de eerste helft van die wonderlijke 19de eeuw. Hierbij legt hij zich een beperking op, die niet in de titel is vervat: hij blijft binnen het gebied van de Nederlandstalige litteratuur in België.

Voorop plaatst hij een hoofdstuk van meer algemene aard over de vereniging van Vlaanderen met Holland. Het is daarbij jammer dat de eerste regel met een evidente drukfout begint: 1913 i.p.v. 1813. Dan begeeft hij zich bepaaldelijk naar Gent en Antwerpen (en Lier), en vervolgens handelt hij inzonderheid over toneel en dichtkunst. In de volgende kapitteltjes houdt hij zich bezig met J.F. Willems en het verzet tegen Holland, met de romantiek en met de filologie, die eveneens als hefboom van de herleving heeft dienst gedaan en die daardoor in het zuiden soms een patetisch of chauvinistisch accent krijgt, waarmee men in het noorden moeilijk meevoelt. Verder wijdt Eug. de Bock zijn aandacht aan het begin van de heropstanding, aan de spelling en J.H. Bormans, aan de tijdschriften en Snellaert, Willems en David, aan België tussen Frankrijk en Duitsland, aan de demokratie en aan de nieuwsbladen, die na de afschaffing van het zegel welig groeien, aan de litteratuur van Oost- en West-Vlaanderen, met o.a. de vrijwel onopgemerkte Dichtoefeningen en Kerkhofblommen van Gezelle, met Prudens van Duyse en Ledeganck. Tot slot houdt hij een warm pleidooi voor Conscience, die de laatste tijd ten onrechte in diskrediet is geraakt.

In zijn bibliografie laat hij helaas af en toe een steekje vallen. Het is

[p. 240]

toch onontbeerlijk bij een artikel het betreffende tijdschrift te vermelden (p. 142 i.v. Hanot, Antw. tss.), en dat in zijn juiste vorm (zie Couvreur p. 135 n. 11 en p. 140); het heeft ook zijn nut de lezer de goede jaargang aan de hand te doen (p. 139 i.v. Ceulenaer). Een auteursnaam zonder fouten kan ons lang en vergeefs zoeken besparen (p. 141 Degroote, niet Groote, G. de; p. 143 K. de Clerck, niet De Klerck). De brochure van Van Eeghem over Van Duyse verscheen niet in K.V.A. (zie de oplossing van de afkorting op p. 139), maar afzonderlijk in de Xde reeks van de Gentse academie; hetzelfde geldt voor Schmook, Parijse beau in de Vde reeks.

Het boekje wordt met een namenregister besloten (p. 150-155).

Bij de lektuur trof mij vooral hoe oud sommige klachten zijn, die thans in de Vlaamse Beweging nog aktueel zijn; 1840: dat het landsbestuur zich uitsluitend bezighoudt met de Waalse ekonomie (p. 46); 1844: dat de zieken de taal van hun dokters niet verstaan (ibidem); 1847: dat de ‘partijzucht’ de vorming van een eenheidsfront onmogelijk maakt (p. 88); 1854: waarschuwingen tegen een te grote uitbreiding van Brussel (p. 110). De Vlamingen komen van zeer ver en de vraag kan gesteld worden of er eigenlijk van enige reële vooruitgang sprake is.

Eug. de Bock heeft zijn werk gekruid met vele deels amusante, deels onthutsende anekdoten en met vele merkwaardige citaten, die getuigen voor zijn rijke belezenheid. Uiteraard worden tijdens deze verkenningen de figuren, werken, tijdschriften en kranten slechts zeer schematisch, soms met één enkel trekje geschetst. Laten we hopen dat dit mag volstaan om jonge krachten te stimuleren langer stil te blijven staan bij deze gebeurtenissen uit een dieptepunt van onze kultuur, bij deze vaak zeer idealistische mannen (en vrouwen), die een naar lichaam en geest berooid volk niet alleen wilden verheffen, maar zelfs - zoals zij het uitdrukten - aanspraken lieten gelden op zijn onsterfelijke toekomst.

R. Lievens