Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 64

[p. 29]

Tekstverbetering in de ‘Esmoreit’

Dat de afschrijver van de Esmoreit-tekst slordig te werk gegaan is, blijkt uit de nauwkeurig gecollationeerde uitgave van Leendertz en de opnieuw gecollationeerde uitgave van R. Verdeyen. Talrijke blijkbare fouten zijn reeds aangewezen, en in voetnoten verantwoord, maar in de beide bovengenoemde uitgaven bestaat de neiging om de lezing van het handschrift zoveel mogelijk te handhaven. Hoewel dit streven, als reaktie tegen vroegere overdreven emendatie-zucht loffelijk is, behoeft men m.i., vooral in een uitgave voor een breder publiek van belangstellenden, niet al te angstvallig te zijn. Dat gaf mij, bij herlezing, aanleiding tot de volgende opmerkingen.

Vs. 330-331 luidt in het handschrift:

Nochtan en ghewoechs nie mijn mont
Meer dan u te deser ure.

Leendertz oppert aarzelend de onderstelling dat voor u te lezen is nu, maar wil toch liever ‘Meer dan u’ opvatten als ‘behalve tot u’, en Verdeyen volgt hem daarin. Deze verklaring lijkt mij gezocht en onaannemelijk, terwijl de lezing nu gesteund wordt door vs. 752-3.

Ende ooc mijnder moeder die ic noit en sach
Meer dan nu te deser tijt.

Vs. 514-515 vertoont vrij zeker een bedorven lezing:

Nu en willic nemmermeer den enen nacht
Den anderen verbeiden, ic en hebbe vernomen...

Moltzer stelde reeds als emendatie voor: ‘van enen nacht / Ten anderen’, een lezing die Leendertz overnam, maar die door Verdeyen verworpen werd. Als we in aanmerking nemen dat de laatste regel rijkelijk lang is, en de verbetering van den in dan eenvoudig, dan zou ik de voorkeur geven aan de lezing:

Nu en willic nemmermeer dan enen nacht
Verbeiden, ic en hebbe vernomen...

[p. 30]

In vs. 623 is de lezing van het handschrift:

‘Dant mi verraderen al doet’ verdacht, en de reeds door Verwijs voorgestelde emendatie: verraderie zeer aannemelijk. Leendertz, die dit slechts aarzelend opmerkt en de oorspronkelijke lezing handhaaft en grammatisch verdedigt, gevolgd door Verdeyen, die op rijmdwang wijst, ziet over 't hoofd dat een meervoudig verraderen als subjekt onmogelijk is.

De lezing van vs. 794-795 schijnt nooit aanstoot gegeven te hebben. Er staat:

Biden here, die was ghecroent
Met eenre croenen van doerijn...

Blijkens de rijmklank -ijn hebben we te maken met een stoffelijk adjektief, dat het Mnl. Wdb. alleen kent als dornijn, b.v. ‘Ons heren crone die was dornijn’. - ‘dornine crone’ - ‘eene crone dorenijn’. Het voorzetsel van is hier dus niet op zijn plaats, en met achtergevoegd adjektief zal dus wel te lezen zijn:

Met eenre cronen dornijn.

Minder belangrijke opmerkingen gelden het slordig gebruik van de buigingsvormen. Een overbodige n vindt men b.v. in ‘met rechten draghen croene’ (vs. 530; vlg. in vs. 561 met rechte!). en in het reeds door Leendertz verbeterde vs. 556: die menege(n) = menigeen. Daarentegen ontbreekt een n in vs. 543: met eneghe wive. Een n in plaats van r staat in vs. 532 van groten scaemde, terwijl reeds Leendertz opgemerkt heeft dat in vs. 713 die veranderd dient te worden in der, niet wegens de appositie, maar omdat coninghinnen alleen datief kan zijn.

Utrecht

C.G.N. de Vooys