Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 63

[p. 61]

Een motief uit Ferguut bij Heinrik van Aken

Onder de aardigste passages van den roman van Heinrik ende Margriete van Limborg behoort het verhaal hoe Europa 's nachts aan Heinriks bed komt om hem haar liefde te belijden. Er is, meen ik, nog nooit op gewezen dat Heinrik van Aken hier een vrije navolging geeft van de episode uit den Ferguut, waar Galiene aan het bed van den held verschijnt. Het motief is natuurlijk ook in den Ferguut niet nieuw, maar er is genoeg parallellisme in den bouw van beide verhalen om in het eene het rechtstreeksche voorbeeld van het andere te zien.

Beide beginnen met den tweestrijd der jonkvrouw:

1365	Arger ben ic dan een dief III,	567	Ja en ben ik keitivinne
	Dat ic den genen wil hebben lief		Dat ik dus haastelijk mijn minne
	Die ic noit en sach meer dan heden		Hebbe geleid an enen man
	Noch en sprac in eneger steden.		Die vremde es^1).

Dan staat zij op:

1433	Datsi vanden bedde wille opstaan	589	Doe stoed op die welgedane
	Ende tote Fergute gaen		Ende dede hare pelsken ane.
	......................................
	Si stac ane haer hemde sidijn
	Ende ene pelse hermerijn.

Zij vindt den geliefde slapende:

1434	... tote Fergute gaen	615	Die welgemaakte zuverlijke,
	Die tote hare niet een twint		Die vrouwe was van dien rijke,
	En peinst, no weet dat sine mint		Stond op allene ende gink
	......................................		Daar zi vand den jongelink

1) Tekst uit mijn bloemlezing Ridderverhalen.

[p. 62]

1443	Toten bedde datsi quam	Die kleine peinsde om die jongfrouwe.
	Ferguut si slapende vernam	Doe dogede die welgeraakte rouwe,
		Want vaste sliep hi doe zi kwam.

Galiene overweegt terug te gaan:

Welnaer hadsi haer weder gemaect
Ten bedde, daer si lach te voren.

en heeft nieuwen strijd

Want het dochte hare grote onnere

Europa gaat terug:

Helpe, wat mi minne wit,
Dat ik te bedde zoeken ga
Enen ridder, die lettel na
Om mi peinst of wacht, (F. 1435-6!)
Ende een twint niet en acht;
Dat 's lachter groot ende onere. (F. 1464!)
Mi es beter dat ik kere.

Ik wille gaan eer men mi zie.

te vergelijken met Ferguut 1442:

Haer ware leet, haddement gehort.

Zij komt echter nogmaals en maakt dan, evenals Galiene den ridder wakker. Van dat oogenblik af is het verloop geheel verschillend: de nog boersche Ferguut laat de jonkvrouw ongetroost gaan, Heinrik ruimt haar een plaats in. Heinrik van Aken heeft het motief uit den Ferguut wel overgenomen, maar pasklaar gemaakt voor het verhaal dat hij in zijn hoofd had en dat lijkt mij typeerend voor zijn werkwijze. Aan de oorspronkelijkheid der hoofdlijnen van den Limborch valt even moeilijk te twijfelen als aan het feit dat hij zeer veel van zijn motieven dankte aan zijn veelzijdige lectuur, om ze dan op eigen wijze te verwerken of te pas te brengen.

J.A.N. Knuttel