Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 54

[p. 243]

Mhl. duse

Het Mnl. Wdb., II, kol. 474, noemt een woord duse, waarvan als enige bewijsplaats wordt opgegeven een aanhaling uit de Prijskaart van de rederijkerskamer der stad Hulst, de Transfiguratie, van 7 September 1483, door J.F. Willems afgedrukt in Belg. Mus., IV, blz. 411-418. Dit citaat luidt:

‘Item zo wie commen zal tonsen spele ende feeste, die zal ghehouden zijn, ten daghe van der lotinghe, ons over te ghevene eene wapene van der plecken van daer zy gheseten zijn met harer duuse, omme te hanghene ten taneele, enz.’ (blz. 416).

Willems wil dit duuse in verband brengen met het bij Kiliaan voorkomende duyse, vetus, concubina, en leest met harer duuse als: met hun gezin, met al wat hun aankleeft. Verdam acht deze verklaring onwaarschijnlijk: hij noemt het bij Lübben voorkomende dûs, eigenl. de twee op de dobbelsteen, fig. de lagere standen der maatschappij, het gemene volk, maar acht enig verband met dit woord eveneens onwaarschijnlijk. Het Mnl. Handwdb. noemt alleen de bet. bijzit.

Sindsdien is dit raadselachtige woord nog op een tweede plaats voor de dag gekomen, t.w. in Het recht der stad Reimerswaal, uitgegeven door R. Fruin (Oude Vaderlandsche Rechtsbronnen) ('s-Gravenhage, 1905), waar op blz. 17 een der art. uit de ambachtsbrief van baljuw, burgemeesters en schepenen van Reimerswaal aan de rederijkerskamer alsvolgt luidt:

‘Item soe sal een yegelijc gildebroeder een paloer doen maken van eenen tabbaert oft tghent, dat by den deken ende gezworen geordineert wort, mitter duusen van der Gentyle’.

De oplossing is echter al heel eenvoudig, wanneer men i.p.v. duuse op beide plaatsen divise leest, wat er dan ook ongetwijfeld zal staan. De bevestiging van deze veronderstelling

[p. 244]

levert de ordonnantie voor de Middelburgse rederijkerskamer, die op dezelfde dag als die voor de Reimerswaalse kamer, 9 Januari 1484, is uitgevaardigd, en er bovendien nagenoeg woordelijk mee overeenstemt, en waar men op de bedoelde plaats inderdaad leest: mitter divisen van der rol (Bronnen tot de geschiedenis van Middelburg in den landsheerlijken tijd, uitgegeven door W.S. Unger, I (R.G.P., no. 54) ('s-Gravenhage, 1923), blz. 138). Dat althans bij vele kamers de gewoonte bestond, het devies van het gilde op de pallore aan te brengen, blijkt o.a. nog uit de volgende plaats uit de keure aan de kamer van Bergen op Zoom in 1478 (1479) verleend:

‘Om vriendschap te toonen ende malkander te bewijzen, soe sal elck gesel telken jaer laeten maeken eene nieuwe palluere metten devisen dairop staende’ (Dietsche Warande, N.R., V, blz. 83),

waarop Dr. Willem de Vreese zo vriendelijk was, mijn aandacht te vestigen.

Amsterdam

p.j. meertens