Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 53

[p. 79]

Het doodsbericht van Frans van Lelyveld

Door het onderzoek, dat de Heer R. Zuidema ingesteld heeft (cf. De Navorscher 1930, p. 87 e.v.) naar de omstandigheden van Frans van Lelyvelds dood, zijn plaats en datum vastgesteld. De stichter van de Maatsch. der Nederl. Letterkunde overleed te Amersfoort op 8 April 1785.

Blijkbaar stond den Heer Zuidema destijds niet het doodsbericht ter beschikking. Eenigen tijd geleden vond ik dit tusschen de papieren van Pieter van Winter N. Szn. (1745-1807) in het archief der familie Six te Amsterdam. Daar het de schaarsche gegevens betreffende het levenseinde van den in zijn tijd zoo bekenden Leidenaar - wiens portret nog steeds gezocht wordt - eenigszins uitbreidt, laat ik hier den volledigen tekst volgen:

WelEdele Heer,

Het heeft den hoogen God behaagd, mynen tedergeliefde Echtgenoot, den Heer Frans van Lelyveld, in den Ouderdom van even vyf en veertig Jaaren, door een zeer schielyk toeval dezen morgen van my weg te neemen. -
Een slag voor my, en ons nog maar negen jarig Zoontjen aller treffendst, daar een gevoel van de waarde van dit verlies my in de hartgrievendste droefheid dompelt!
En hoezeer ik my voorstellen mag, dat de bekende hoedanigheden van den overledenen zyne en myne vrienden in myne rouwe zullen doen deelen, is er echter niets, dat my in myne smerte meerder opbeuren kan, dan de blyken eener verzekerde hoope op een beter leven, die nog zelfs in de jongste oogenblikken by Hem zo levendig was, en waar by Hy ook, in zyne gezonde dagen, zyn grootste genoegen vondt.
Ik hebbe gemeend UWelEd. van dit verlies, dat my, na eene allerwenschelykste echtvereeniging van negentien Jaaren, op het alleronverwagst alhier, waar wy ons sedert acht dagen bevonden, getroffen heeft, kennisse te moeten geven: biddende

[p. 80]

den Allerhoogsten UWelEd. voor zulk eene droefheid lange te willen bewaren.

Ik ben met eerbied, WelEdle Heer,
UWelEd. onderdanige, en zeer
bedroefde Dienaresse
Amersfoort
den 8. April 1785
Rebecca de Raat
Wed. F. van Lelyveld.

In niet gepubliceerde brieven van Lucretia W. van Merken staat, dat Fr. v.L. in Amersfoort een nieuwe lakenfabriek, een ‘molen’ had opgericht; velen van zijn vrienden vonden het een gewaagde onderneming: er was ƒ 35.000 mee gemoeid. Toen Fr. v.L. bij het echtpaar Van Winter-Van Merken afscheid was komen nemen, hadden de aanwezigen zich verbaasd over zijn luchthartigheid en naderhand tot elkander gezegd: ‘Lelyveld is boven zijn spheer: als die moolen zich maar niet in brand maald’. - Lucretia vond hem overigens vaak zwaarmoedig. Wat Van L. overkomen is, blijkt niet uit Lucretia's correspondentie. Wijst de term ‘een zeer schielyk toeval’ op een bedrijfsongeluk of op een plotselinge instorting van den energieken ‘zelf-doener’?

Hilversum.

h.a. höweler.