Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 51

Kleine Mededeelingen.

166. Faberdom.

In de reeks hoogstmerkwaardige arbeidscontracten, die getijdemeesters der Sint-Janskerk te Gouda met hun kerkzangers afsloten, uitgegeven door den heer Chr. S. Dessing in de Bijdragen voor de geschiedenis van het Bisdom Haarlem, dl. 35, 216-223 en 348-372, zijn er een paar waarin ‘expresselick geconditionneert’ is, de eene reis dat de contracteerende zangmeester ‘gehouden sal wesen te singen Dum Fabricator ende Faberdom tot allen tijden alz het die getijdemeesters inder tijt

[p. 160]

wesende gelieven ende behoeren sal ende oeck musyke alz partien geaccordeert ende geholpen sijn’ (23 Mei 1550); de andere reis, ‘te singen voer bassconter alle musyck ende fabredom tot allen tyden alsmen tselffde ordinaris ofte extraordinaris zinghen sal’ (4 Aug. 1547)¹⁾. Dum fabricator is het incipit van de welbekende antiphoon Dum fabricator mundi mortis supplicium pateretur in cruce clamans voce magna tradidit spiritum. Maar wat is faberdom? Daarop is men het antwoord schuldig gebleven.

Daar Dum fabricator en Faberdom in één adem genoemd worden, zou men aanvankelijk geneigd zijn te denken dat faberdom eveneens iets als een incipit van een of andere antiphoon of hymne zijn zou. Edoch, niet alleen bestaat niets van dien aard, maar ook de verbinding alle musyck ende fabredom maakt dat onwaarschijnlijk; doet veeleer denken, dat faberdom een soort van ‘muziek’ zijn moet. Zoo doordenkende komt men onwillekeurig tot de conclusie dat faberdom niets anders is dan de Nederlandsche vorm van fr. faux-bourdon, ital. falso-bordone, eng. fa-burden²⁾. Het woord heeft in den loop der tijden verschillende beteekenissen gehad; het is bekend, dat in den gregoriaanschen zang met faux-bourdon op een gegeven oogenblik een soort van begeleidende stem werd bedoeld³⁾. Met ‘musyck’ in het bewuste contract zal dus bedoeld zijn elk hoofdgezang, met fabredom elk begeleidend gezang. De antiphoon Dum fabricator was natuurlijk ook een zang, waar een faberdom bij paste.

willem de vreese.

1) Aanhalingen naar de origineele oorkonden. Zie de Bouwstoffen van het Middelnederlandsch Woordenboek, blz. 111b: art. 82, 106, 16^o, litt. b en o.

2) Het simplex bordoen komt voor in Die Rose. Zie het Mnl. Wdb. i.v. en verg. Stallaert i.v.

3) Zie b.v. De Schrevel, Histoire du Séminaire de Bruges, dl. 1, blz. 131 (= Annales de la Société d'Emulation pour l'histoire et les antiquités de la Flandre occidentale, dl. 37).