Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 47

[p. 111]

Fragment van een hs. van de mnl. bijbelvertaling van 1360.

Onlangs viel de aandacht van een der ambtenaren van de Kon. Bibl. op een perkamenten boekband die een mnl. text bevatte. Bij onderzoek bleek het fragment¹⁾ terug te gaan op de ‘bijbel van 1360’, (Oude Testament); het is geschreven in een oostelik getint dialect. Het aan beide zijden beschreven blad, naar mij voorkomt te dateren uit de 1^ste helft der 15^de eeuw, is hoog 345, breed 235 cm.; bij het pasklaar maken voor de band in vroeger tijd is het zodanig verknipt dat aan weerszijden een der 2 kolommen text in de lengte doorgesneden is, zodat aan beide zijden slechts één ongeschonden kolom, en daarnaast een fragment van de andere is overgebleven. Elke kolom telt 52 regels; de breedte van het blad in ongerepte staat moet ongeveer 290 à 300 cm. geweest zijn. Aan de ene zijde staat boven de text ‘Regum’, aan de andere ‘Tercius’. Geen twijfel of dit stuk wijst op het bestaan van een vollediger hs. Waar kan de rest gebleven zijn?

Gespaard is de text van I Kon. XIII, geheel, en van XIV, 1-4, beide voorafgegaan door corresponderende tekst uit de ‘Scolastica historia’, zoals we die in andere hss. van dezelfde soort aantreffen. Ter karakterisering volgt hier een fragmentje van caput XIII; ik plaats daarnaast de overeenkomstige text uit de bekende Haagsche Bijbel Y 401, (dl I, fol. 206a)²⁾.

Y 401.	Fragment.
Ende ziet een gods man quam van Juda in sheren woert in Bethel, dair Yeroboam opten	Unde seet een godes man quam van Juda in des heren wort in Bethel dar de Jero-

1) Hs. 72 A 28.

2) De punctuatie is door mij aangebracht.

[p. 112]

outair stont ende wieroec warp. Ende hij riep iegens den outair in sheren woert ende seide: Outair, outair, dit seit die heer: Sich Davits huus sal werden een zoen geboeren wies name Yosias wesen sal. Ende hy sal opty offeren den pape vanden hoecheiden die nu in dy wieroec verbrant. Ende hy sal menschenbeenren opty verbranden. Ende in dien dage soe gaf hijs een teyken ende seide: Dit sal een teyken wesen dat dit die heer gesproeken heeft. Siet die outair sal scoeren ende die assche sullenre uut vallen mitten ruete datter binnen is. Ende doe die coninc gehoert hadde des gods mans woerde die hij gesproeken hadde iegens den outair van Bethel, so stac hij sijn hande uut vanden outair ende seide: Begrijptene ende sijn hant die hij uut gesteken hadde iegens hem, verdroechde ende hy en vermochte niet weder die hant te hem te treckene. Ende die outair scoerde ende dasschen die dair binnen waren vielen uut nae die teyken dattie gods man geseit hadde in sheren woert. Ende die coninc seide totten gods man: Bidde dijns heren gods aensichte ende bidde oever my so dat my myne hant werde weder gegeven. Ende die gods man bat sheren aensichte ende sconincs hant keerde weder te hem ende sij wart also sij te voeren hadde

boam up deme altare stond unde wirok warp. Unde he reep iegen dat altar in des heren wort unde sede: Altar, altar, dit secht de here: See Davids hus scal werden ene sone geboren des name Iosias wesen scal. Unde he scal up di offeren de pappen van den hocheyden de nu in di wirok entfengen unde vorbernen. Unde he scal mynschen knaken up di entfengen unde vorbernen. Unde deme dage so gaff he des een teken unde sede: Dit scal een teken wesen dat dit de here gesproken hefft. See dat altar scal to riten unde de assche scal dar uth vallen de dar ynnen is. Unde (doe) de koningk gehoret hadde des godes mannes worde de he gesproken hadde iegen dat altar van Betel so stack he sine hant uth van deme altare unde sede: Begrippet ene unde sine hant de he ut gestecken hadde iegen eme, vordorrede unde he en konde der nicht wedder to sik theen. Unde dat altar to reet Unde de assche de dar ynne was vil dar uth na deme tekene dat de godes man gesech hadde in des heren angesichte. Unde de koningk sede to deme godes manne: Bidde dines heren godes angesichte unde bidde vor my so dat my myne hant werde wedder gegeven. Unde de godes man bath des heren angesichte unde des koninges hant kerde weddir to eme unde

[p. 113]

gheweest. Ende die coninc sprac totten gods man: Com mit my thuus dat du maeltijt doen moges.

se wart alle se to voren hadde gewesen. Unde de koningh sprak to deme godes manne: kum mit my to hus dattu etten mogest.

Voor het gemak van latere onderzoekers breng ik nog in herinnering dat, behalve het hier genoemde fragment, na de publicatie van mijn proefschrift ‘Over mnl. vertalingen van het Oude Testament’ (1903), nog bekend zijn geworden:

een hs. op de gemeente-bibliotheek te Rotterdam, besproken door ondergetekende in Tdschr. Lettk. XXIV (1905), bl. 209-211;

een hs. in het Museum van het Zeeuwsch genootschap te Middelburg, behandeld, vooral met het oog op de miniaturen, door Dr. A.W. Bijvanck in het Bulletin van den Oudheidkundigen Bond X (1917), bl. 260-275;

een hs. in de Kon. Bibl. te Kopenhagen en een fragmentje op de Stadsbibliotheek te Lübeck, beide beschreven door Hans Vollmer, Materialien zur Bibelgeschichte .. des Mittelalters (1916), I, 2, bl. 143-150.

Nov. 1927.

c.h. ebbinge wubben.