Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 29

[p. 229]

Starter's lied: Vrou-voedster van de jeugd.

In de Eer-gaef op de Bruydlofts-feest van Joncker Frederick van Inthiema, en Juffrouw Helena Husemans (Friesche Lust-Hof, 1621, bl. 79 vlgg.; uitg. van Vloten, bl. 122 vlgg.) laat Starter den minzieken vrijer een lied aan Cupido ter hand stellen met de opdracht om het aan zijn lief te schenken. Het is gedicht op de stemme: I have a love so fair, so Constant, firme and kinde. Dit zijn de aanvangsregels van een lied dat mij in drie verschillende vormen bekend is, welke ik hier in hun geheel laat volgen daar zij hier te lande niet gemakkelijk toegankelijk zijn:

1. Roxburghe collection, vol. 1, p. 322. Pretty Nannie, or A dainty delicate new Ditty, fit for the Contry, Town, or Citty, which shewes how constant she did prove unto her heart's delight & onely Love. To a dainty delicate new tune named Northerne Nannie¹⁾.

I have a Love so faire,

so constant, firme, & kind,

She is without compare,

whose fancies me doth blind.

She is the flower of Maids

that ever was or can be,

Faire nymphs lend me your ayds

to sing of my sweet Nannie;

Her golden hair, her face so fair,

her glancing eye hath wounded me,

Her cheeke like snow where Roses grow,

Pretty Nanny,

My mistris of true constancy,

I am thine owne & shall be.

1) Volgens Hales and Furnivall, Bishop Percy's Folio Manuscript I 255-7.

[p. 230]

 

If Venus would defend

 

and grant to grace my bed,

 

I would not wrong my friend

 

by no cnticements led:

 

No not the fairest dame

 

shall win her faueur from me,

 

For in the mind I am

 

Ile honour none but Nannie,

 

For she may command my heart, my hand,

 

my body too for to ride or goe,

 

If she but say by night or day,

 

Pretty Nannie,

 

My mistris, &c.

 

 

 

My love I will not change

 

for Croesus gold & treasure,

 

Nor will I seem to range

 

from thee my joy & pleasure:

 

Though some do count our sex

 

to wauer in affection,

 

Yet doe not thou suspect

 

for I do hate that action:

 

My love is set, none shall me let,

 

Nor me perswade, be not afraid

 

From thee to turne, Ile rather burne

 

with fire,

 

Thou plaine shalt see that I love thee,

 

and will yeeld to thy desire.

 

 

 

She is so rare & wise,

 

& prudent in hêr cariage,

 

That gallants did devisc

 

to win her unto mariage;

 

But she denies all those

 

that doe aske such a question,

 

And to me she doth disclose

 

her constant true affection.

 

She will not lie, nor falsifie,

 

but true doth prove like the turtle dove,

 

As I doe find to me shee's kind.

 

Pretty Nannie,

 

My mistris, &c.

[p. 231]

2. Bishop Percy's Folio Manuscript. Edited by John W. Hales and Frederick J. Furnivall. London, 1867. Vol. I, 256, 7.

I haue a loue thats faire,

soe constant, firme, & kinde!

shee is without compare,

whose favor doth me blind!

shee is the flower of Maids that hath beene, is, or can bee!

when beautyes garlands made, it shalbe borne by Nancye.

Her golden haire with a face soe fayre,

her cheekes like snow where roses grow;

Pretty Nancy lipps with a breath soe sweete,

a pretty chin with a dimple in,

hath woone my hart euen for her part;

Pretty Nancy, my Mistress of true constancy!

If venus will consent my vow to grace my bed,

I will not wronge my freinde by noe entisment led,

Nor the fairest dame on earth shall gaine me favor from,

If thou wilt but consent to be my true loue, Nanny!

for shee may command both hart & hand,

& my body too to ryde or goe

both night & day, if shee will but say

‘Good servant, do this ffor mee.’

If I deny, then let me try

what it is to wronge soe fayre a one;

denyall dew Ile neuer vew!

Pretty Nancy, I haue beene thine & wilbee!

To seall this bargaine vp, receiue my hart in pawne;
I am that onlye man, constant loue hath made me one;

then doe not thou disdaine my true loue for to bee!

grant loue for loue againe, my pretty sweet-hart Nany!

Since the heauens aboue record of loue,

let vs agree most willinglie

that the world may know it was only thou,

Pretty Nany, My Mistress of true constancy!

and with a kisse Ile seale thee this.

to thee adew! pretty, be trew

from him whose hart shall neuer part!

Pretty Nancy, I haue beene thine & wilbee!

ffins.

[p. 232]

3. Fair Virtue, The Mistress of Philarete, by G. Wither (Arber, English Garner IV 424). fourth stanza:

I have a Love that's fair,
Rich, wise, and nobly born;
She's True Perfection's Heir,
Holds nought but vice in scorn.

A heart to find,

More chaste, more kind,

Our plains afford no mo.

Of her degree,

No blab I'll be;

For doubt some Prince should woo.¹⁾

1622.

Zooals men ziet heeft dit laatste den vorm van den eersten regel gemeen met de lezing van 't Percy Folio Ms., die op haar beurt denzelfden vorm vertoont als de stemme van Starter's gedicht. Overigens kan Wither's vers buiten beschouwing blijven daar het geen invloed op Starter kan gehad hebben door den geheel anderen geest dien het ademt, nog afgezien van chronologische bezwaren.

Hoewel Starter's gedicht zeker geen vertaling, zelfs geen getrouwe navolging is van het Engelsche lied, geloof ik toch dat het onder den invloed ervan geschreven is. Ik bedoel dat Starter niet alleen de melodie kende uit een of ander liedboek, maar ook wel degelijk het gedicht welks aanvangsregels hij als stemme boven het zijne plaatste. In de Engelsche liederen en in het Hollandsche bemint een jongeling vurig eene schoone maar heeft haar hart nog niet veroverd. Hij pocht op zijn trouw en verklaart dat nooit een vrijer zijn vrijster zoo vurig beminde. Verhoort zij zijn smeekbeden dan zal zij zien haar blijdste dagen, wat haar verheugt zal zijn vreugd wezen, ‘she may command both heart and hand, and his body both to ride or go, both night and day’. Dit is de gedachte die door beide loopt, maar daarmede houdt ook de gelijkenis op; in détails loopen de ge-

1) Vgl. nog Constant, faire, and fine Betty, Roxb. Ballads, ed. bij Hindley, I 273.

[p. 233]

dichten geheel uiteen. Uit de Engelsche liederen blijkt niet dat de schoone afkeerig is; Starter, die een gelegenheidsvers maakte, doelt erop dat zij den vrijer ‘liet klagen’.

De muziek kan men onder den titel Pretty Nancy vinden in Chappell, Old English Popular Music (1893) I, 234, onder verwijzing naar: Univ. Lib. Cambr. Lute MSS., Dd. IV, 23; Dancing Master, 4th ed. Verder geeft hij onder de muziek - woorden voegt hij er niet bij - de volgende aanteekening: ‘The name here given is the one under which the tune was found in the Cambridge Lute MSS.; but in The Dancing Master it appears as Put on thy smock on Monday, under which name also it is mentioned as a country dance tune in Heywood's Woman kill'd with kindness, act. I, sc. 2; and alluded to in Fletcher's Love's Cure, act II, sc. 2.’ Hieraan kan ik toevoegen dat in Gay's Polly: an Opera (1729) air XXXI (act. II, sc. 3) staat op de wijze van Northern Nancy.

Groningen.

a.e.h. swaen.