Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 26

[p. 74]

Vondel's Zeetriomf der vrije Nederlanden, vs. 23-28.

In dezen zegezang, die niet alleen door zijn aanhef¹⁾, maar ook door de namen ‘(nieuw) Karthage’²⁾, ‘Antonius en Cleopatra’ en toespelingen op dezen (hun slemppartijen en ontucht, ook in het leger³⁾, hun weeldedronkenschap⁴⁾, den slag bij Actium⁵⁾), herinnert aan Horatius' 37^e Ode van het 1^e boek en de 9^e Epode, treffen ons de verzen:

Maar zij hadden op dat spoor
Geenen dronken Bacchus voor,
Licht gewapent voor dien schreier,
Met den grooten berkemeier,
En Silenus, die noch nat
Avrechts op den ezel zat.

Het is duidelijk dat deze regels - ‘schreier’⁶⁾ als vertaling van Bacchus, Iacchus, Bromius - terugslaan op de te voren genoemde leger- en vlootoversten. Doch dat zij speciaal op Antonius betrekking kunnen hebben, en om welke reden, is voor zoover ik weet nog nergens aangetoond. Vondel's groote belezenheid blijkt hier weer ten duidelijkste.

1) Nu den hemel lof geschonken / Nu eens rustigh omgedronken = I, Od. 37: Nunc est bibendum .... nunc ornare pulvinar deorum tempus erat .... en = Epode 9: Quando .... tecum .... bibam?
En met 's lands triomftrompet / Eenen hoogen toon gezet = Epode 9: Sonante mixtum tibiis carmen lyrā.....

2) (Nieu) Karthage = Epode 9, vs. 25.

3) Met zoo stout een overmoet = Epode 9:11-15 en I, Od. 37, 7-10: dum Capitolio regină dementes ruinas funus et imperio parabat contaminato cum grege turpium morbo virorum.

4) Dronken van geluk en spoet: I, Od. 37: quidlibet inpotens sperare fortunāque dulci ebriă. (Vondel, Hor's Lierzangen: die alles dorst bestaan en door haren voorspoed dronken was).

5) Zoowel I, Od. 37 als Epode 9 is naar aanleiding van den slag bij Actium geschreven; Vondel's zang is een zegelied ter eere van den vierdaagschen zeeslag.

6) Vergelijk huylebalgh voor Bacchus' bijnaam ‘Eleleus’ in Herscheppinge van Ovidius (Metam. IV, 15) uitg. Van Lennep 11, 410; Van Vloten II, 886b.

[p. 75]

Velleius Paterculus, Histor. Rom. II, 82 vertelt, dat Antonius voór den oorlog tegen Octavianus zich te Alexandrie ‘Vader Liber’ heeft laten noemen en dat hij, omgeven met klimop, de gouden kroon op het hoofd, den thyrsus in de hand en cothurnen aan de voeten zich als Bacchus heeft laten rondrijden. Eveneens kort daarna, in 39 te Athene, volgens Athenaeus, Deipnosophistae 4, 148. De tegenwerping, dat op deze wijze Xerxes buiten beschouwing blijft, behoeven wij niet te beantwoorden met de uitvlucht, dat deze machtige vorst Vondel slechts aan een versregel heeft geholpen, want de zoo pas vermelde liefhebberij van Antonius schijnt meerderen veldheeren en vorsten eigen geweest te zijn. Zoo worden genoemd: Mithridates, Antigonus, C. Marius (Val. Max. III, 6, 6). Alexander de Groote (Plutarchus, Alex. 27), Messalina (Tacitus, Annal. XI, 31), Caligula stelde bij beurten Jupiter, Neptunus en Mercurius voor (Suetonius, Cal. 52). Cleopatra ‘verscheen in 't kleed van Isis’ (Shakesp. Ant. and Cleop. III, 6)¹⁾.

Is het wonder, dat Vondel deze overmoedigen nog met Xerxes vermeerdert, wien 't ook niet aan ijdelheid ontbroken heeft²⁾?

Warffum.

g.a. nauta.

1) Het is te verwonderen, dat Shakespeare deze manie van Antonius nergens heeft laten uitkomen, Plutarchus, cap. 26 meldt ze wel.

2) Val. Max. IX, 1, Ext. 3.