Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 16

[p. 159]

Malloot.

Tot voor weinig jaren schijnt men er niet aan te hebben getwijfeld of malloot was eene samenstelling van mal en hoot, den Brabantschen vorm van hoofd. Die stelling hield men voor zóó onbetwistbaar dat zij door niemand met eenige uitvoerigheid is verdedigd; men maakte er alleen in het voorbijgaan melding van. Zij staat bij Tuinman (Spreekw. 1, 218), bij Bilderdijk (Geslachtl. 2, 212), ook in een artikel van prof. De Vries uit het jaar 1861 (zie Verspr. taalk. Opst. 101), en in het door prof. Te Winkel bewerkte deel van Paul's Grundriss (1, 649). Toch kan die afleiding onmogelijk de juiste zijn, en het is eene verdienste van prof. Franck, dat hij in zijn Etym. Wdb. de eerste was die eene andere verklaring voorstelde; of de vroeger gangbare hem bekend was laat hij niet blijken. Deze is gemakkelijk te weerleggen: reeds de klemtoon geeft een genoegzaam bewijs. Indien malloot eene possessieve samenstelling was van mal en hoot, dan zou men altijd hebben gezegd málloot, en zoowel de hedendaagsche uitspraak als de vroegere (blijkende uit rijm en maat der oudere dichters) is mallóot; de bij Kiliaan opgegeven vorm malloote met eene e aan het einde is ook al een gewichtig bezwaar. De samenstelling mál-hoot kon natuurlijk zeer licht worden gevormd, men vindt ze b.v. bij Ogier (Seven Hoofts. 280); zij is even goed als wijs-hoot, dat dezelfde schrijver eene bladzijde later gebruikt. Maar al bestond mál-hoot, daarom is het nog niet de oudere vorm van mallóot, of liever, het kan er de oudere vorm niet van wezen.

Prof. Franck geeft mallôte als een ‘afleidsel met Romaanschen uitgang’ van het bnw. mal, en met instemming wordt die afleiding vermeld door prof. Verdam (Mnl. Wdb. i.v. Mal.). Doch ik kan niet gelooven dat hiermee de zaak is beslist. Het is zeker waar, dat eene malloote altijd een vrouwspersoon is

[p. 160]

geweest wier naam aan het woord mal zou kunnen ontleend zijn; maar het is dunkt mij niet waarschijnlijk, dat ooit van het bnw. mal een znw. malloote is gevormd. Een vreemd suffix kan in gebruik komen achter inheemsche woorden, wanneer eerst een zeker aantal vreemde woorden met dat suffix in de taal zijn opgenomen: het woord vrijage kon eerst ontstaan, toen de Nederlanders een aantal Fransche woorden op -age zeer goed kenden. Doch naar welke analogieën kan nu malloote zijn gevormd? Mij dunkt, men zal er tevergeefs naar zoeken. Er zijn enkele Romaansche woorden als kapoote, galeote (galjoot), marotte en derg. in onze taal overgegaan, alle gevormd met het Romaansche suffix dat de heer Franck ook in malloote wil vinden; maar die woorden waren niet op eene zoo duidelijke wijze van bekende woorden afgeleid, dat de Nederlanders daardoor op het denkbeeld konden komen malloote te vormen als persoonsnaam naast mal. Zou iemand zich in ernst kunnen voorstellen, dat ooit van andere woorden, neem b.v. zot en gek, die zeker niet minder in gebruik waren dan mal, soortgelijke formaties werden afgeleid? Ik denk het niet.

Als eenige mogelijkheid blijft dan over, dat malloot een vreemd - waarschijnlijk een Romaansch - woord is, dat oorspronkelijk met mal niets heeft te maken, doch er later mee in verband is gebracht. Het moet tegen het einde der middeleeuwen zijn overgenomen, want bij Anna Bijns komt het meer dan eens voor, doch het Mnl. Wdb. geeft er geen enkel voorbeeld van. Soms beteekent het eene vrouw die zich laat beetnemen, die niet past op haar eigen belang, als b.v. bij R. Visscher (Brabb. 69):

De Backer past wel dat niet te swaer het broodt is:
De Tapster, die overmaet tapt, een rechte malloot is.

Maar gewoonlijk is malloot de naam voor jonge vrouwen die zich niet met alle vereischte ingetogenheid gedragen, nagenoeg hetzelfde als wat wij er nu nog onder verstaan. Anna Bijns spreekt (N. Ref. 270) van ‘den lichten mallootkens, die na

[p. 161]

de knechtkens zelve loopen en bijsen’, en Ref. 57 beweert zij:

Spinsters, naeysters, malloten en danten,
Dit sijn Godwouts nu al doctorinnen.

De Brune (Wetst. 1, 291) vertelt van een middel ‘om heur, die te voor de malloot gespeelt hadden, ... nochtans voor goê maaght tot de man te doen komen’. Men zou van de auteurs der 17^de eeuw en later nog eene menigte voorbeelden kunnen aanhalen, b.v. uit Huygens en uit Wolff en Deken, doch daarmee brengt men de zaak niet verder, want altijd is malloot wat men al van te voren verwacht: een meestal jong en min of meer lichtzinnig vrouwmensch, niet altijd bepaald oneerbaar, maar toch allesbehalve stil en ingetogen.

Kan maloot of maloote ontstaan zijn uit een Fransch femininum op -ote, otte? Waarschijnlijk zou dan de Nederlandsche vorm zijn geworden malotte, evenals b.v. marotte; een zoodanig vrouwelijk woord is bovendien niet te vinden, althans niet een dat wat de beteekenis aangaat ons van dienst zou kunnen wezen. Want wel bestond er in het Fransch een woord malote (fem.), verkleinwoord van malle, maar blijkens Godefroy was het niet zeer gebruikelijk, althans niet in Noord-Frankrijk, en bovendien schijnt het nooit iets anders te hebben beteekend dan een koffertje of reistasch. Neemt men daarentegen in aanmerking, dat fr. mignot in het Nederlandsch wordt minioot, een vorm die in de oudere taal zeer gewoon is, dan zou ook een ouder Fransch woord malot in het Nederlandsch der 15^de eeuw een vorm hebben moeten aannemen die van maloot of maloote weinig of niet kon verschillen. Malot (men denke aan Hector Malot), thans nog in vele dialecten, ook in het Noorden van Frankrijk, bekend, is een naam voor eene wesp of hommel: bij Godefroy kan men er eene menigte voorbeelden van vinden. Dat woorden voor hommel de naam worden van ‘unruhige, umherschwärmende mädchen’, blijkt vooreerst uit hd. hummel. In het artikel van het D. Wtb., waaruit ik de zooeven aangehaalde omschrijving overneem, vindt men eenige plaatsen, waarin men hummel zeer goed met

[p. 162]

malloot zou kunnen vertalen; ‘eine tolle hummel’, zegt Stieler, ‘dicitur de petulanti et effronti puella’. In het Fransche argot is nog heden bourdon een van de woorden voor fille publique, en malot zelf, dat bij Jaubert, Glossaire du centre de la France, voorkomt in de spelling mâlaud, wordt door hem verklaard als ‘jeune fille qui a des allures, des goûts de garçon’. Hij zegt, dat hij meent te moeten spellen mâlaud naar analogie van lourdaud, en leidt het woord ten onrechte af van mâle; als voorbeeld geeft hij eene plaats uit George Sand: ‘Ils t'appellent souvent mâlot; eh bien, crois-tu que ce soit à propos, à seize ans, de ne point ressembler encore à une fille?’ Ik gis, dat fr. malot reeds veel vroeger in die overdrachtelijke opvatting is gebruikt, dat het als zoodanig in het Nederlandsch uit Noord-Fransche dialecten werd overgenomen, en dat het als naam voor eene vrouw naar analogie van andere vrouwelijke persoonsnamen zeer licht na de t nog eene e kon aannemen, die natuurlijk later weer verdween.

a. kluyver.