Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 16

[p. 142]

Collatie en verbeteringen op hs. III, 13 Sem. Bibl. Trier. (Zie Tijdschr. XIII, 267).

Bemerkende dat het noodig was handschriften, die ik eenige jaren geleden afschreef, aan eene nauwkeurige revisie te onderwerpen, heb ik ook deze glossen, alvorens ze voor mijn glossaar te gebruiken, op nieuw vergeleken. De vrucht dezer collatie deel ik hier mede.

Tijdschr. XIII, 268, 102^b acedior l. accedior. loccon l. lo^ccon attraho. asylum, locus refugii onjuist geglosseerd door (bremo). na aporia volgt: arula glotpanna (de t is onduidelijk, d?) armilla ristila. ascopa flasca l. flasc^ha. 103^a celebs interlineair. (uuithillo) behoort bij androginus. hierna aqualicolus (uuãba). asilus bremo. atticus (humbal). absurdus (un reidhaft) l. (unreidhafter) er is door een streep en de h is door een teeken aangeduid, dat ik door h boven de letter aangeef. ascelle l. ascelle_c. alictum l. alietum. onder de eerste i van sipizbrado staat een delgingspunt. amphora einber l. einberi. voor hancho heeft het hs. bancho. voor eruuakener hs. eruuakerer. hierna volgt: annotinus vel hornus hurig^h. apricus, hs. apicus. aedilis heflicman l. hellic^hman. hierna volgt Anger gurgulio. pignus l. pignvs. na asser volgt anilis altiger. amadusio (umdesla) l. aniadusio (uindicta) d.i. animaduersio, uindicta. actor in het hs. attor. Boven amussis staat suppa. van maneuuerc is de c bijna dichtgehaald tot o.

p. 269. area (boicastat) l. (houastat). anctua (cupira) l. anctua (cupira) latijnsch woord. atamum, voor flettma l. fleitma, de dwarsstreep der t is meest over de i getrokken. allego (faste gesagon) l. faste gesagon, als in den context staande. adero fareron, l. far^heron. 103^b na addico: analogium et pulpitum (lecturi). crines plocki l. plo^cki. ascolonium (ascolt). zeta hiemalis (piasal). zeta estiualis (loina). na therma volgt basta teig. voor balbus in te voegen: baiulus: t^hregel.

[p. 143]

brattea (lanna) vgl. Graff 2, 217, misschien latijn voor lamna, lamina. 104^a bastismus (tinctio) is zeker; latijnsch woord. mancus is zeker. bilibris zouuae geuvegi l. zouuoi geuvegi. brongidus (bruotolehtig) l. (bruotolehter) er is door een streep aangeduid. bocetum (bostar l. bostar). p. 270 braculus l. biaculus. hierop volgt: bursa scrodi^sarn. na beneficium: bitum er^htlim. Achter mugitus boum moet gevoegd: lo^vinga. By cardian is (cor) de verbetering tot cordiana. cateχizo (leren) l. (leron).

104^b capreolus hs. capulus. cartillum hs. cartallum (scinakar) d.i. scrina kar, camisale (hemitlachan) l. (hemitl^hachan). caltillago l. cartillago, r uit l veranderd. na calige in te voegen: crasona (spenala). by catarrum staat et pituita. Castor (biuar), quia se ipsum castrat. casula (hakul) hs. (kakul).

p. 271, cetram̅tū armaro uuihto uuad l. cetramentum armaro uuihto uuad. celum. he^vunisarn l. heu^viis^earn. cesor (vvdari) l. (uuidari). cephalaria (houiet suht) l. hoiuetsuht). na ciminum invoegen: cimex uuantlus. circinvs (passeri). cirex (vel cicer) kychera. cideum (qitina). caperro (muod^hon). collirida (briectel) l. (bricitel). corbita, caricanus l. curua nauis. (cucurbita) l. (cucurbita corifeiz). (biast) l. (biastr). comitatus (gilocchor) l. (gilocchot), comitatus staat voor comatus. by corium (birsa) staat gr. .(uuezestein) l. (^huuezestein). concidiabulum l. conciliabulum ubi concilia celebrantur. na cratera: colocintida (uuildi carueiz).

p. 272, 105^a saminthringon hs. sam,thringon. concambium (uues^sal) l. (uues^sal). conuasso (i. hiruzuolon) l. (thuiruolon). confrico (uurinon) l. (uuriuon). cucurbita (curuerz) l. (curueiz); cavallus (hross) l. (hros). collidebant (spartalodon). commercia (uuantlunga) l. commerciis (uuantlungo). bijeen te voegen duas sorbiciunculas (zuoi fridlind endi pannokokelin). deturbo (stiuon) l. (stoivon). destratus (antsadulot). dextroxerium (furciristi) hs. (furiristi). dextralia (for hendi) de d kan ook een g zijn zonder onderhaal (forahengi). digero (fer theuuian) l. (fertheuuuon).

p. 273 voor dolo inv.: dolabra (b^arda). dolo (suichon) l. (snithon). devoro (firsuendon) hs. deuoto; tusschen u en e van firsuendon is een streep gevoegd, (firsulendon). inv. erodion (bomfalco).

[p. 144]

Ependiten hs. Epentus, ouarscothi staat in context. inv. epilepticus (ursinihg).

105^b ebulum aduch. efferat (gremmit). na efferueo inv. eneruo (uichon). na eous: eques (rideman). erniosus (holaht̅) l. (holahter). na ethis inv. expertus (antc^hunder). effractor (muchinari). erpicarius (gerthari) l. (egithari). na equaricia: emissarius (uurenio). na expedit: esto uuola nu. ebullio (upuuimo). eminus ungehando. na falcastrum: factio (meindat). flabrum (uuinda). fraga (ertberi). l. (értberi). familiaris (hungrachc) l. (hungra^ch^c), verkeerd geglosseerd voor famelicus (hungrach). na flagito inv.: fascia (uuinding). flascones (flascun). na fascina: far amur. falx segesna. na femen: flemen masala. ferunculus (angasezo) l. (angsezo), door de e is een streep gehaald. na filomela inv.: fridaria (sulza) d.i. frigidaria. fiscina (culuilin). van formeus is de s weggelaten. na follus inv. forfex (scera) a filis dicitur.

p, 274, na fucus inv. fuluus eluer (d.i. geluer?). na furfur (grordia) l. (grozdia) inv.: fulica belico (anudcunni). fullo (lauandari), frustor voor frustro (bisceriu). furnus (ouan). ferreamanus (scaltfurca). ficones soc scuaha (uit scoha veranderd). na galleola: gausape (ābaláchan) waarschijnlijk: ambahtlachan. grammuncula en garedium hebben g voor c, zijn dus overgenomen uit een tekst, die niet alphabetisch gerangschikt was en waar verwisseling van g en c mogelijk was. gannio (crachilon) et pertinet ad uocem uulpis. glandula hs. glandua. na gratificor inv. gallus (hano). na gergenna: gelo (cuolon). glis-tis (cletto) l. (clett^ho). gillo (haiuin) l. (hauun). git bruotuurz. gineceū (ginuz). grillis mukhemo. gripes (gripi). curgulio l. gurgulio et amustra. gabulum (galgo). voor l in fal, hs. f. gladiolum (suerdilas) l. gladiolus (suerdila). histrio (tumari). hyena animal est (uuiessa?) quod cadauera persequitur. na hupupa inv. hucitra (hulitt). iaculator (uuirpo). iugum l. iugus-ris (morgan). na idolum inv. illex (bisuuich^ari).

106^b l. impetitus i. increpants. ane gehicader. impudens (scamaloser) hs. (scāmaloser). incentivum l. incentiuum. intibum (stinca). bij intestabiles voor proicit l. proicitur. na inicior inv.: inuectio (ersteuuithu) i. increpatia.

[p. 145]

illustro (giophonon). p. 275, l. interlunium, spacium inter crescentem et deficientem lunam (under zuunge luhttin) l. (under zuu^vn geluhttin). insolens (unduhti^rer) l. (unduhtiⁱer). na irrito inv.: incus -dis (anbelzi). inscilla (soha). ignita l. ignitabulum. maceriarum hs. macenarum. incastratura (in husig) i. uinctura l. (inhusig) i. iunctura. (citers) l. (citerus). na kalopoda inv.: kubellio (creuit), lanista (zanari). laqueo (strikkin) l. (strickin) k iu c verbeterd. na lacerta: lacertum (quekbrado). na latomius: lera (liura). leridda-dum (ascal)? 107^a na liqueo inv.: linipulum (stiboto)? na libertus: lixa (lauandri), lien milzo. limes (marcstein) hs. (marostein). linostima (linuuasis) l. (linuuarf), rf uit frf. lonitum, l. lomentum. luricus l. luridus, d is overgeschreven. gimiedon is alleen glosse bij loco.

p. 276, levigat (gilihtid) l. leuigat (gⁱslihtid). na lamia inv. luxius (uuini lusta). na manica: malua (papilla). mancus (ahauuad) a of o? na manutergium: magudans (col). koxilari (chi) l. magus koxilari, hierboven is chi geschreven als verbetering van xi. na mansus inv.: massa caricarum (en ... g figogo) aan ig is veranderd. merulus (trosla). l. (t^hrosla). (garua) a uit e verbeterd. na mensula inv. mergus (duchari), na membrana: mechanicus (zimbrio). monogamus (eines gehieder). 107^b na minutal: migale (armo). na mimus: milium (hirsi). na millefolium: munifico (geuon). maceria (lethar theo) l. (lethartheo). hierna volgt: natrix suinarm. nasturcium (crissa). na naulium: neruus (sid^ha).

p. 277. occipicium (hoivet slop) l. (houutslop). uaco^v l. uaco. oleo (brennen) hs. (brenn̅). onomofora^s (ana cra hil) l. (anacrahil) er volgt nog qui habet ipse quod portet in nomine, ut benedictus et clemens. na opare: onocratulus (horadum̅il). op^himachus meri nadra. nadaruuinda.

108^a na olero: oboesus a uerbo obedo (umbenagu). panus (spolo). na parens: proauus (altano). proaua (altana). na papilio: pandocium (marcat). pandox (marcatman). panes consperso^s oleo (gikede edena) l. (giknedena) kn is veranderd uit kd. na placenta: phaselus (kiel). parix (mesa). na plagula: pelicatum (keuisdom). petigo (citire) l. (citirs). petrosilium l. precosilium. na permis-

[p. 146]

sum: petala (pedala). pellis iacinctina (keimata) l. (keimak). De noot bij (scebisa) moet vervallen. hierna volgt: pertica mezruoda. na prestigium: pres ^heruo. na preuaricator: peringellus (fingo). pellicio (farspanan) l. (farspan̅). pisa (eruit) l. (eriuit).

p. 278. na priuigna: psiatum (matta). pica (agistra). pinnaculum (uuintberga). pilax uuildi kaza. porphirio (hotmo) of (hotino)? postica (darilin) l. (dorilin).

108^b na polenta: porisma (metta). promunctorium (horn) l. (horn. armo). promoueo (giuurthren) l. (giuurthrin). na pullus: pulcinus (iungo). na pulmo: plumatium (pulim), d.i. pluim. placitum ein uurduh dinc, l. einuurdich dinc. na pugnum: protuderunt (tostiatun). recaluastus l. recaluast̅ d.i. recaluaster. hierna: repagulum (sperril). rethin̅ i. eloquor. bij resisto voegen: antstadon. ringo (rengon) l. réngon.

109^a na rimor: riualis (egituril) qui habet cum alio uxorem. na rudus, in het hs. radus: salina (sulcia). sagina l. sagma. sarabarum (huod) l. huod. statoria l. stratoria. hierna: sartago (panna) a strepitu. sarcinator (reuolari).

p. 279. scalpo (scroton). scalprum (scrotisan). scalpellum (grabisan). bij screo moet pitisso (lat. woord) niet gecursiveerd, evenzoo pera bij sistarcia. siliqua (seoda) l. (scoda). bij stibium voegen: genus pigmenti.

109^b sarmentum (scrot), hs. (scroc). na sinantia: sollertia (industria giuuri). na subtel: suppar socius qui equalis non est sed paullulum inferior, vel supparius, genus uestis i. kemis. superstes (ouarliuo). sturnus sprea. scabus l. scaƀ. na tabeo volgt: tabanus asilus bremo. tammina (gunereua). tergun l. tergum. thema (vinctura) l. iunctura). textrina (dunc). na titillo inv.: tina (zuiƀ) d.i. zuiber). van tumul tuor staat tuor, verbleekt, onder den regel. tophus dubstein. tornarius (thraslari). tunna (cuopa). turbo-inis (storm). turbo-bonis (dubna). tvrtus (tu^vilo). na turdus: tructa (forna). 110^a tribulum (is doorstreept), hiaf brann waarschijnlijk voor hiafbramen.

p. 280. territorium an thero giburtthu l. giburithu; de dwarsstreep der t wordt hier meest ook door de voorgaande i getrokken.

[p. 147]

bij walue te voegen: zesamane, in context. ualentiana l. ualterna s^hambuch. bij uaris staat uuern in den context. hierna: uacillum (boven geschreven: uel ba) chella. vasso thuruolon unde uassus miles; de noot hierbij moet vervallen. voor umbrellis l. vnibrellis, vgl. Wright Wülcker 54, 15. na ulcitrum inv.: verna, vernaculus (uuenere). na verres: uenalis (faeilich). uentilo (uuindon). verriculum (sema-besmo) l. (seina-besmo). na versicula: vlcus-ris (ano seta) d.i. angseta. unianimis hs. uninamis univoca (einnamiu) l. (einnannu). vicarius furiurhtio l. furiuudio. xenodochium (hospitale) l. (hospitale).

p. 281, 110^b na certissant: caries (uurmeiz). bij tugurium is domuncula interl. gl. hierna: vicia fugulu^sncrut. 111^a sulcatorium (nouuil) l. (nouu^hil). timallus l. timalfus.

112^b vvltur (gir) l. (gír). bij ciconia (odoboro) staat nog: stork. turtur (turttila) l. (turtila).

p. 282. gallicius l. gallinacius (kappo). bij edulium (smalsad) staat vel obsonium. faba bona. pisa (erit) vel artuueishe, boven art staat vel ari. Op den rand staan nog onder elkaar: falco capis, adach ebulum.

113^a na intonica volgt: lapide artis magister (steinmeizo).

Na de glossen volgt een runena^clfabet, letters, namen en teekens: f, feǒ; u, uur; d, dorn; o, oos; r, rath; q, cen; g, gebo; uu, huun. h, hagel; n, nod; i, iis; g, ger, k, ih; p, perd; x, elux, s, sigo; t, tan; b, bar. e, eh; m, man; l, lago; n¹⁾; t, tag; o, odil; a, hac; aa, as; q, cur.

Hierop volgen de ook elders voorkomende kwist-, hagal-, iis-, lago- en stofrunen.

Met bovenstaanden futhork in verband staan een aantal der laatste teekens, die zich bevinden op p. 39^b-41^a boven aan de bladzijde. Op de eerste bladzijde in îsrunen, dan in lago-, daarna in kwist-, en eindelijk in stof- en hagalrunen staan de woorden:

1) De naam ontbreekt.

[p. 148]

e¹⁾ sun²⁾ olduc³⁾ ❘ dei seruus ❘ gunc⁴⁾ codicem qui decitur solins⁵⁾ polihisøt ❘ oron pātrānit. ❘ fe⁶⁾ licitec ❘ l⁷⁾ iaqjd⁸⁾

j.h. gallée.

1) Dit teeken is zeer afgesleten en onduidelijk.

2) Is er een vergissing in dit teeken en moet het u zijn? nl. niet 2:2 maar 1:2.

3) Voor s?

4) l. hunc.

5) l. solini boven welk stuk het staat.

6) Drie punten boven en één onder zon eigenlijk d zijn; waarschijnlijk is één punt boven en drie onder bedoeld.

7) e of l nl. één punt boven, drie beneden.

8) Ik vermoed feliciter met e voor r, nl. 6^e voor 5^e; of felicit. met afkorting. Esunoldus of Eswoldus dei servus hunc codicem qui dicitur Solini polihistoron patrauit; feliciter -; het volgende kan ik niet oplossen, misschien explicit?