Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 10

[p. 290]

Rijmkalender.

In een ouden druk van het Passionael vond ik onlangs een blaadje perkament, den volgenden rijmkalender bevattende. Deze kalender is, voor zoo ver ik weet, tot nu toe onbekend gebleven; of professor J. Bormans, wien het Passionael eertijds toebehoorde, er ooit kennis van had, is mij nergens uit gebleken.

Het ware moeilijk den ouderdom van het stukje stipt te bepalen; na vergelijking met talrijke handschriften, ben ik van gevoelen dat het schrift op de eerste helft der veertiende eeuw wijst. De kalender begint met eene groote blauwe hoofdletter; de aanvangsletters der verzen zijn hoofdletters of kleine, gewone letterteekens; zij zijn meest, doch niet steeds, rood doorstreept. De tusschenregelige toelichtingen zijn regelmatig rood.

Van de namen der heiligen en der feesten hebben wij soms den volledigen vorm, soms slechts eene lettergreep. Waar dit laatste het geval is, treffen wij gewoonlijk, niet immer, den volledigen vorm aan in eene tusschenregelige nota of toelichting; soms komt dergelijke toelichting zelfs daar voor, waar de naam in het vers voluit geschreven staat, b.v. vs. 33 Gillis en vs. 48 Thomas.

Alhoewel deze kalender geene letterkundige en slechts eene bitter geringe taalkundige waarde bezit, achtten wij hem het uitgeven waard, vooral als zeldzaamheid, als ‘rariteit’. Een enkel Nederlandsch soortgelijk stuk is ons bekend, namelijk de Pratique om den kalender op de hant te wetene, welke J.F. Willems in 1842 in het Belgisch Museum liet verschijnen.

Luik, Bloeimaand, 1891.

f. van veerdeghem.

jaers dach
Snyt vant gebraden,
dertien dach pouwels heremit pontiaen
Coninc, want u Pouwels ende Pons raden;

[p. 291]

 

anthonis sebastiaen agnies vincent

 

Thonis hout Bast, Nies vint peren;

 

pouwels bekeringhe

 

Pauwels sal me gaen teren.

 

brigida ons vrouwen lichmis blasius

5

Bri, Vrou, blaest aen,

 

aecht scolastica

 

Aecht, ons dochter, moet schoelgaen.

 

valentyn

 

Hoert hier, Valentyn, lopt, haelt ons di wyn.

 

pieter mathys

 

Peter, Thys soen, sprac: tsal syn,

 

Daerom wil wi sorgen;

 

gregoris

10

[E]welic sal ons Goris borgen.

 

geertruyt

 

[Ro]ept Geert, dochter myn;

 

benedictus marie boetscap

 

Benedyt dat vrouken, want si is seer fyn.

 

ambrosius

 

Segt, waer is Ambroes, u broer?

 

leo

 

[N]eemt doch, lief Leeuken, tspit vant vier,

15

Haest tsal ind assche vallen.

 

.... ris mart ...

 

[G]oris, mert ghy niet mit allen.^{Vs. 16.}

 

philips ende jacop cruys gevonden jan inder olye

 

Philips, cruusbroer sprac latyn.^{Vs. 17.}

 

pancraes servaes

 

Nu moeten (?) ons Pan, Ser verdroncken syn.

 

Ic wil syn een bly ghesel.

 

urbanus peternel

20

Urbaen, roept ons dochter Nel,

Vs. 16. Tengevolge eener vlek is het slot van het woord boven mert onleesbaa r Wellicht was het martelaren (28 April). Het feest van Marcus valt op den 25 April, en kan hier ook bedoeld zijn; doch dan moet men merc lezen in het vers.

Vs. 17. Welk verband is er tasschen Latijn spreken en Jan in d'olie? Het eerste wordt vaak gezegd van het stamelen van een dronkaard; olie, b.v. oliekop, brengt ook het begrip van dronkenschap mede. - Jan in d'olie is overigens S. Johannes ante portam Latinam.

[p. 292]

 

bonifacius

 

Dat sy eens mit Bonifaes

 

odulf

 

Coemt drincken uut Odulphus glas.

 

Drinct, schoen lief, het is petou.^{Vs. 23.}

 

jan bap[tista] lebuyn pieter pouwels

 

[N]ef Jan Lebuyn, scenct Pe, Pou.

 

marien visitacie martyns verheffinghe

25

[T]apt, vrou, wilt Martyn doch scenken,

 

margriet sendinghe der apostelen.

 

[E]nde dan voert Grieten deylt drincken.

 

marien magdaleen

 

Syt vrolic, lief Magdaleen;

 

jacop apostel

 

J[ac]ob, vrient, weest bly mit een.

 

peter ad vincula

 

Peter, reyct dat crusen^{Vs. 29.}

 

lauris

30

Ende laet Laurens eens busen.

 

marien hemelvaert bernardus

 

Maria, drinct di brantwijn:^{Vs. 31.}

 

bartholomeus augustyn jan onthoefdinghe

 

Hy sou Meeusken ende Au, Jan quaet syn.

 

gillis marien gheboerte

 

Gillis, vlydi u by di vrouwen,

 

cruus verheffinghe

 

Het sal u byt cruus rouwen.

 

lambertus matheus mauritius

35

Lambert, sidi Mat, Mau nie?

 

cosmas michael iheronimus

 

Brengt mit u Cos en Chiel, Ie.

 

remigius ende baef franciscus

 

Baef, wilt doch Frans nit scelden,

 

dionys victoer

 

Want, Nys, Victor selt gelden.

 

gallus lucas

 

Eet, Gal; doch Luyc, vrient,

Vs. 23. Petou, wijn van Poitou, meen ik..

Vs. 29. Crusen, Mhd. Krûse, kroes, kruik, kan.

Vs. 31. Brantwyn, woordspeling op bernen, branden.

[p. 293]

 

XIC maechden crispyn simon ende judas

40

Di mechden syn van Cris ende Simon gedient.^{Vs. 40.}

 

allen heyleghen hubertus

 

Al is Hubert bisscop^{Vs. 41-43.}

 

willeboert

 

Wilboert oec een

 

martyn lebuyn

 

Maer Lebuyn haelt ons knol.

 

elizabet marien presentacie

 

Scenct, Lyskens vrou, Ce, Cle, Cri[s].^{Vs. 44.}

 

katryn andries

45

Katryn, brenct dit doch Dries.

 

barbel niclaes marien ontfangenisse

 

Drinct, edel Barber, Claeskyns vrou,

 

lucy

 

Ende weest nu Lucien trou.

 

thomas

 

Drinct allen met Thomas tsamen,

 

kersdach, steven, jan evangeliste kynddach

 

Kors, Steph, Jans kynt, segt: Amen.^{Vs. 49.}

Vs. 40. XIC; lees XIM wezen, daar hier de elfduizend maagden bedoeld zijn.

Vs. 41-43. De tekst is hier verhaspeld.

Vs. 44. Ce, Cecilia, Cle, Clemens, Cri, Chrysogonus.

Vs. 49. Kors, verkorting van Christianus, zie Winkler, Ned. Geslachtsnamen, I, 131.