Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 9

[p. 269]

Suverlike boecskens in de bibliotheek te Straatsburg.

De aanwijzing van prof. Blok (Verslag onderzoek archivalia in Duitschland en Oostenrijk, 1888, blz. 80) volgend, ontdekte ik onder de boeken uit het klooster Frenswege, door den vorst v. Bentheim aan de Straatsburger librye geschonken, een viertal in 't Dietsch en van stichtelijken, tendeele mystieken, inhoud, waarvan hier de beschrijving volgt.

L 176, 4^o perk., rugtitel: Gregorius dialogen (vert. van Campbell, Ann. 852). 1^o f^o 1^ro - 86^vs, in 2 kol. oorspr. ongefol. F^o 1^ro (gr. versierde initiaal): ‘In enen dagh doe ic seer beswart was van somigher werliker menschen groete onruste den wy vake meer vuldoen moeten in oeren sake dan wy sculdich syn ghenc ic op ene hemelike stede ende overlegede’, enz. 86^vs k. 2: ‘ic sege coenlike dat wi der seliger oferhande na den doet niet behoeven en sullen ist dat wi voer den doet selve werden ene offerhande godes. D.g.’ Midden in de k. rood: ‘Hyr eyndet dyalogus Gregory’.

2. ald. onderaan: Hyr beginnen de capitelen van den eersten boke der byen ende sint vijf ende twintich’. (Een ander afschrift dan gediend heeft voor Campbell, Ann. 1658).

f. 87^ro k. 1 (middelmat. r. init.): ‘Dat de prelate wesen sal van guden levene ende van goeden geruchte.’

f. 263^vs k. 1: ‘Ende ic bidde of ic in dessen werke ende arbeide of anders ye icht verdient hebbe dat onse here ihus xpus den genen de dit lesen of horen deelachtich make als my selve. De dar levet mit gode den vader in enicheit des hilligen geestes een god ewelike sonder eynde amen. (rood:) Hyr endet der byen boeck.’

L 177, 8^vo papier, geb. in hout met perk. rug. 1. f^o 1-64 (oorspr. ongefol.) bevatten een afschrift van den Dietscen Lucidarius, in 2 kol. geschr. en 64^vso k.l eindigend: ‘Gheschre-

[p. 270]

ven van arnoldus de almelo int iaer ons m cccc lxix gheendet op sinte benedictus avent’.

2. f 65^ro gr. roode initiaal; 2 kol. ‘O myn ziele ic kenne dattu inplichtich bist te mercken de dinghe de van buten sijn. Du siest stedelike doer de vensteren dyner woninghe op de dinghe de buten dy syn, mer dyns selves ansichte merkestu seer selden unde swaerlike.’

f 84^vso k. 2. v.o. ‘Dattu siest den oerspronc unde de ordinancien eder schickinge aller dinghe unde dattu merkest dy te wesen een middel der dinghen de god gemaket hevet unde over (f 85^r) mids dy alle dinghe seer wunderlike in oeren lesten einde eder tot eenen lesten uwtersten einde weder ghevoert werden.’

3. 85^vso onbeschr.; 86^ro: ‘hier begint de tafel van den boke des kerstens geloven.’ 3 blzz. in l kol.; 87^vso onbeschr. 88^ro gr. roode init. D met zwarte pentrekken versierd.

(rood:) ‘hier beghint een boeck dat gheheten is een spieghel des kerstenre gheloven.’ (zwart:) ‘Dit is een spiegel der kerstenre gheloven; want men daerin vijnt ende siet beschreven die articulen van der kerstenre gheloven ende onderscheit tusschen den sonden ende den doechden.’

Vult f^o 88-207 (oorspr. gefol. 1-120); de hoofdstukken hebben roode opschrr.; 't laatste (207^ro) is ‘van der verduldicheyt’; (maar daarop volgen in de ‘tafel’ nog zeven titels en dan [rood]: ‘item hondert ende xx is dat leste in dyt boeck ende sprect van der verduldicheit. Item dyt voernste getal wtwyset in welc blat men dit vinden sal.’) F^o 207 eindigt ‘Amen.’ (Het geheel schijnt iets anders te zijn dan de door Holtrop, Cat. libr. XV saec. impress. cet., vermelden.)

4. 207^vso heeft tot opschrift: ‘een vergaderinge’ en eindigt: ‘Amen. Geschreven int iaer ons heren m cccc lxviij gheendet op sancte Panthaleonis dach eens mertelers van arnoldus de almelo geschreven.’

L 179 8^vo pap. en perk. geb. als voren.

1. 2 bll. perk. en strookje pap., bevatt. index op 't volgende met aanwijzing der data.

[p. 271]

2. Evangeliënpericopen voor 't geheele jaar; vooraan 1 bl. perk.: ‘Dit boec hoert in 't cloester toe marienwolde by noerthorn¹⁾ den susteren.’ 90 oorspr. ongefol. bll. pap. in 2 k. beschr.; (gr. rood versierde init.): In den beghinne was dat woert ende dat woert was bi gode. Ende god was dat woert’, enz. Joh. I: 1 - 13; dan volgt als hoofdst. 2: Luc. I:5 enz. enz.

f^o 88^vso k 1 v, o.: ‘Het syn vele ander dinge de ihs dede wert dat men si alle screven ic meyne dat de werlt nicht begrepen en solde mogen de boeke de te scriven sijn.’ (Joh. XXI: 25)²⁾.

3. f^o 91-233^ro (oorspr. ongefol.) in 2 kol. beschr. f^o 91: ‘Hier beghint dat ierste boec van profectus religiosorum dat is van voertgang geesteliker menschen³⁾.’ (gr. r. init.) ‘Mijne collacien de ic bitiden plach to spreken tot onsen nuwen broederen om hoer stichtinge ende tot anders gheestliken menschen heb ic eensdeels vergadert ende ghelijc eener formen gheestlikes vortganghes geordineirt.’

De hoofdstt. hebben roode init., soms r. opschrr.

f^o 233^r k. 2 ‘of als wij gode dancken vor de gaven die wij ontfanghen hebben of de ons ghelooft syn, de moet ons allen onse heer geven Amen Amen. God si ghelovet. Hier eyndet profectus to dudsche des si god ghebenedyt amen. Jhesus: Maria:’

L 266, 4^to pap. en perk.; geb. als voren.

1. 4 bll. pap. en 2 perk. bevatt. kalender.

2. f^o 7 (oorspr. zijn ze ongefol.) r^o en vs^o: roode en zw. letters in vakjes, somm. tusschen vier punten. Quid?

3. f^o 8-10 onbeschr.

4. f^o 11-191 pap., hier en daar perk., in 2 k. beschr.

f 11^ro: Hier beghinnen die capitele ende antifenen ende collecten van den soendaghen al dat iaer doer⁴⁾. Des yersten

1) In 't Benthcimsche. Het behoorde tot de congreg. van Windesheim; zie H.v. R(ijn), Oudheden en gestichten van het bisdom Deventer, II, 123.

2) Holtrop, Cat. libr. 276? Petit, Mnl. bibliogr. 884 vlgg.

3) Moll, Johannes Brugman, I p. 39, n. 3.

4) Moll, Kerkgesch. v. Ned. vóór de Herv. II, iii, p. 336; in de landstaal, ald. 338.

[p. 272]

soendaghes inder advent. Capit^m. (groote blauwe rood versierde init., over dergelijke heen geplakt.) Wi weten dattet to hantes de ure is om van den slape op te stane. Want onse heil is nu naerre dan doe wij eerst gheloveden’ (Rom. XIII: 11 vlgg.). Verder r. en bl., soms tweekleurige initt.; f^o 191 vso k. 2 v.o.: ‘Ende wonde myn herte also mitter wonde dynre leeften dat daer overvloedighe tranen wt vloten moeghen dag ende nachte.’

5. f^o 192^ro (pap. met opgeplakt strookje perk.): ‘In dit capittel staet waer dit boec van sprect. (gr. r. init.) Daer omme dat van onwetenheid weghene der kunst te sterven eere vele dyncket swaer wesen nycht allene den leyen maer oec den gheistliken luden¹⁾,’ enz. tot 224^vso, in 2 kol.; 208-22 zwaar beschadigd; 223, 24 half weg.

224^vso k. 1: ‘Die allerdurste schat was besloten met enen swaren stene. Alle gelove mynne ende gude bleef in marien allene. Deo gratias. Gheschreven van arnoldus de almelo int iaer ons heren m cccc lxxiij gheendighet op sunt alexius dach eens confessoers.’ (Campbell, a.w. 1619-21?).

's Hertogenbosch.

w. zuidema.

1) Moll, Kerkg. II, iv, p. 54.