Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 6

[p. 70]

Hofwijck.
Nog eene aanteekening over de vraag: wanneer gedicht?

Prof. Moltzer heeft op blz. 306 van het vorige deel uit het handschrift van Huygens herinnerd, dat het gedicht Hofwijck voltooid werd den 8 December 1651; Frederik Muller deelde het reeds mede in 1859, in den catalogus der hss. van Van Voorst, bl. 128, nr. 820. Als iemand bleef beweren, dat het in 1652 vervaardigd werd, zou deze vergissing toch uit den inhoud blijken; de opgaaf doet noch Schinkel, noch zijne navolgers eer aan en het bevreemdt ons, dat drie zoo scherpzinnige lezers van Constanter hunne eigene dwaling niet ontdekt hebben. Het boek verscheen in 1653; het octrooi werd den 10 April van dat jaar verleend; het lofdicht van Westerbaen is van den 20 Juli 1652: dit alles maakt de voleinding, zelfs de heele samenstelling in 1652 nog niet onmogelijk. De opmerkzame lezer mist echter de ontmoeting tusschen Tromp en Blake, die den 29 Mei plaats had en niet kon weggelaten worden, waar zooveel over den toestand van Engeland gezegd was. Veeleer bespeurt men, dat de dichter bij al de volledigheid in het vermelden van gelijktijdige gebeurtenissen niet de orde in 't oog houdt, die van den geschiedschrijver verlangd wordt, maar gereede aanleiding vindt om op gebeurtenissen te zinspelen. Juist door dat te doen, laat hij ons zien, dat van al zijne dichtregelen geen ‘uno spiritu fundebam’ mag getuigd worden, wel, dat hij bij die laatste 78 regels den draad zonderling had afgebroken. Hier en daar meeneu wij sporen te ontdekken, dat het gedicht niet achtereenvolgens geschreven werd, dat losse gedeelten op ongelijke tijden werden bewerkt en tot een geheel samengebracht, en het vermelde getal slotverzen den arbeid voltooide op den ons thans bekenden dag. Huygens was een man, wien niemand orde, nauwkeurigheid en belangstelling in hetgeen hem betrof zal ontzeggen. Op zijne opgaven kan men zich verlaten en daarbij in 't oog

[p. 71]

houden op welke plaats in zijn boek hij iets tijdrekenkundig bepaalt.

Op blz. 314 der uitgave zijner Korenbloemen bij Ravensteyn 1672, zegt hij:

- - 'k heb niemand te bemoeyen

Met wat het tien jaer langh te queecken heeft gekost;

In December 1639 en in dezelfde maand van het volgende jaar kocht hij de gronden, die, niet slechts de kern, maar het hoofdbestanddeel der nieuwe buitenplaats uitmaken; dit wordt duidelijk uit de vergelijking der aanteekeningen bij Schinkel met den plattegrond. Aan planten viel eerst te denken in het voorjaar na den tweeden aankoop, omdat het scheuren der weide, het uitgraven der vijvers, het uithalen van 't zand en het spitten van den grond meer dan den eersten winter vorderden en de anti-symmetrische aanleg van den tweeden koop afhing. Den 7 Mei 1641 kon de bouwheer het onderhoud der plantage aanbesteden; derhalve moet hij de aangehaalde regelen geschreven hebben in 1651.

Aan de Groote Vergadering, die van den 10 Januari tot den 21 Augustus 1651 werd gehouden, wijdt hij op bl. 346 deze woorden, welke als van eene juist voorgevallen gebeurtenis spreken:

- - het trots gewelf van Hollands oude Heren, - -
Daar Jaest der Pylen knoop, die op het slippen stond,
Van nieuws versekert is in broederliek verbont.

Zelfs zonder in acht te nemen, dat het punt der Unie spoedig afgehandeld was, moet men bij het gemelde jaar blijven.

Bij de beschrijving der brug, die den toegang tot zijn kasteelachtig ‘huysje’ verleende, kwam eene lieve herinnering bij hem op. Die brug was eene navolging der ponte di Rialta, 381:

Een lydelicke Trapp, dien ick te leene houw
Van U, Venetien, de schoone;...
't En was my niet ontgaen, in twaelf en achttien jaren,
Hoe hy my, overgaen, hoe hy my, ondervaren,
In d'onervarenheyt van jonghen voet en oogh,
Door 't steile vlack en door het vlacke steil bedrooch.

[p. 72]

Nu hebben wij verscheidene en onderling onafhankelijke gegevens om het jaar en den duur dezer reis met het gezantschap naar Venetië te bepalen: het bekende werk van De Jonge, de aanteekeningen van Huygens' vader en het dagboek van Constantijn zelf. Die reis had plaats in 1620 en de dichter had in 1651 behooren te zeggen, zonder de dichtmaat te schaden: in een en dertich jaren; hij kon het laatste jaar van 't Bestand niet verwarren met het volgende, waarin hij tweemaal naar Engeland ging. En mocht hij zich vergist hebben, dan geeft hij toch altijd het derde innerlijk bewijs, dat Hofwijck niet geschreven werd in 1652.

Amsterdam.

j.g. frederiks.