Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 4

Twee plaatsen uit den Esopet.
(Clignett, bl. 81 en 222, Te Winkel, bl. 37 en 87).

In de 13^e fabel wordt verhaald van een' vos, wien een arend de jongen ontneemt. De vos loopt naar den boom, waarop de arend met zijn gezin neerzit, en smeekt hem genadig te willen zijn en de jongen terug te geven.

Si bat hem doer omoede,
Dat hi haer kinder weder gave;

daarop volgt:

Sine bat hem ander have,
Hine wils niet doen, hi hadt onmare,
Want hi sat hoghe boven hare.

Dit tweede ‘bat’ is mij onbegrijpelijk; ik kan er niets anders uit maken dan ‘zij verzocht hem om geene andere zaak;’ als men echter in plaats van bat leest ‘boet’, dan wordt de voorstelling duidelijk; de vos bood hem niets anders aan, en daarom wil hij het niet doen.

Bij de tweede plaats is het niet de tekst, maar de woordverklaring, welke mij niet helder is. Een leeuw ziet op het open veld een paard en zou dat gaarne verslinden. Het paard doorziet zijne bedoeling, en als de leeuw voorgeeft, een uitstekend geneesheer te zijn, zegt het, dat het een doorn in den voet heeft. De leeuw zal nu den doorn er uit trekken,

Maer hadde sine hure te voren.
Tpaert gaf den liebart I slach,
Dat hi daer in onmacht lach.

‘Hure’ wordt door Clignett verklaard als kop. Hij haalt daarbij Kiliaen aan, die opgeeft hure, caput apri aut cervi, en Roquefort, Hure, Nos aieux employoient ce mot pour désigner également les têtes

[p. 245]

d'hommes et d'animaux. Ook citeert hij nog Romuli Fab. Aesopiae, Fab. XXVI. ‘Tunc Leo humiliter fraude dissimulan s pedem Equi conspicere accessit. Cujus velociter Equus calces turbulentos in caput hostiliter dedit,’ waarin inderdaad het woord kop of caput voorkomt, doch in verschillend zinsverband. Dr. Te Winkel sluit zich in zijne ‘Verklarende Woordenlijst’ bij Clignett aan. Doch hoe onbeduidend is dat hure als het ‘kop’ moet beteekenen.

Doe begonste die liebart hopen,
Ende quam van achter toe ghelopen,
Ende soude trecken uut den doren,
Maer hadde sine hure te voren.

Dus de leeuw komt van achteren toeloopen en zou den doorn er uit trekken, maar had zijn kop van voren! Hure evenwel beteekent ook loon. Kil. locarium, pensio, merces. Blijkbaar is het hier in deze beteekenis gebruikt: de leeuw kreeg reeds van te voren zijn loon. Dit alleen geeft een gezonden zin.

Aan de welwillendheid van Prof. De Vries ben ik de aanwijzing verschuldigd, dat reeds Clarisse in zijne Aanteekeningen op de Heimelijkheid der Heimelijkheden (bl. 490) terloops gewezen heeft op de beteekenis van het woord hure als loon op de besproken plaats. Clarisse meende evenwel dat de beteekenis van kop zoo wel bewezen was door Clignett, dat hij liever in diens verklaring berustte en derhalve liet hij zijne bedenking los. Te eerder ging hij daartoe over, omdat ‘het te voren (vs. 14) een weerslag schijnt te zijn op het achter (vs. 12).’ Wij zagen echter reeds, dat te voren hier eene betrekking van tijd en achter eene betrekking van plaats aanduidt. En dat ‘huur’ in den zin van loon of salaris, toegekend aan een geneesheer of heelmeester, geen ongewoon woord was, wordt bewezen uit het Leven van Sinte Christina de Wonderbare, waar wij vs. 556 sqq. lezen, nadat verhaald is, dat haar been stukgeslagen was:

Doen droechmense tehueswert ter selver uren;
Haer sustre ginghen enen meester huren
Die haer scene soude achterwaren.

[p. 246]

Zij gingen derhalve een' meester ‘ersetere’ of arts huren, in dienst nemen, wien zijn huur of loon voor bewezen dienst wel niet ontgaan zal zijn. Ook miede vereenigt beide beteekenissen, die van ons huur en die van loon voor bewezen dienst, ook wel bepaaldelijk voor heelkundigen bijstand, gelijk o.a. blijkt uit fab. 8 van den Esopet.

Utrecht.

p.h. van moerkerken.