Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 4

Bladvulling.

De zetter vraagt nog wat kopij, om de twee laatste bladzijden van deze aflevering aan te vullen. Ik neem even de Borchgravinne van Vergi ter hand. Dit bevallige gedicht, waarin ik reeds meermalen noodzakelijke verbeteringen aanwees, levert stof genoeg om nog een aantal bladzijden vol te schrijven. Voor ditmaal moet ik mij tot een zestal plaatsen bepalen.

Vs. 336. De hertog zegt tot den ridder, wiens geheime liefde hij tracht uit te vorschen:

Ghi moet emmer sijn amijs
Van vrouwen of van joncfrouwen.
Dies duchtic sere mijnre vrouwen,
Dat mijn wijf es dien ghi mint.

Het derde vers geeft geen behoorlijken zin, en de herhaling mijnre vrouwen - mijn wijf is allesbehalve sierlijk. Men leze:

Dies duchtic sere, bi mijnre trouwen,
Dat mijn wijf es die ghi mint.

Men zou ook kunnen lezen: ‘Dies duchtic, sem mijnre trouwen!’ dat op hetzelfde uitkomt. Doch bi miere trouwen legt de dichter den hertog ook elders in den mond (vs. 425, 461).

[p. 111]

Vs. 385-392. De ridder, door de woorden van den hertog in verlegenheid gebracht, vergelijkt zijn toestand met dien van den Kastelein van Coucy, en zegt tot zich zelven, dat hij wel het lied mocht zingen, dat deze eenmaal zong, toen hij van zijne beminde scheiden moest. En dan volgt het lied in vrij verwarde en onverstaanbare taal. Het is niet noodig de fouten, die het ontsieren, opzettelijk aan te wijzen. Doch met een paar omzettingen en kleine veranderingen laat zich de gezonde zin aldus herstellen:

Als ic peinse om die minne,
Ende om die scoenheit die si inne
Hevet, die scone creature,
Soe eest wonder dat ic dure.
Ende vermanic ten beghinne
Haer soete woort die mi in kinne
Hebben gheset der avonture,
Hets wonder dan dat ic ghedure.

Vergelijk het Fransch, vs. 295-302, waarvan onze tekst de - trouwens zeer vrije - navolging is.

Vs. 411 en 412. Deze beide verzen te schrappen. Zij behelzen niets dan een lam toevoegsel, dat den zin te algemeen maakt en daardoor bederft. De hertog wil alleen zeggen, dat hij 't geheim van den ridder aan niemand zal mededeelen, maar behoeft er niet bij te voegen, dat hij alles pleegt te verzwijgen,

Dat mi die liede seiden
Aldus in heimelijcheiden.

Vooral hinderlijk is, in zijne bezielde taal, dat flauwe die liede. In het Fransch (vs. 315-322) is dan ook van die beide verzen niets te vinden.

Vs. 467 en 468. Deze twee verzen om te zetten. De verzekering: van mij zal nooit iemand het vernemen, wordt door den hertog aan den ridder, niet door dezen aan den hertog gegeven. Men leze aldus:

‘Here’, seiti, ‘dat lovic al,
Ic ghetrouwe u al der doghet’.
Die hertoge seide: ‘Als ghi wel moghet:
Van mi en weet nemmermeer man’.
- ‘Vort, here, seggic u dan,
Here, op dat u vernoit niet, enz.’

De verandering van here in hertoge, in vs. 466, wordt door den zin vanzelf aangewezen. De afschrijver raakte met dat herhaalde her - her in de war.

[p. 112]

Vs. 846. Op de verzekering der burggravin, dat zij niemand anders dan haren man bemint, antwoordt de hertogin met bitteren spot:

Neen, vrouwe, dese tale
Es gheloeflijc wale,
Want enz.

Maar zoo sprak men niet in beschaafde kringen. Men scheepte eene dame niet kortweg af met een bloot neen of ja: men zeide hoffelijk neen ic, ja ghi enz. En de spot der hertogin - beleefd uitgedrukt, maar toch scherp - wordt nog bijtender als men achter hare eerste woorden een vraagteeken zet. Men leze dan:

Neen ghi, vrouwe? dese tale
Es gheloeflijc wale.

Het Fransch (vs. 715) heeft alleen: ‘Ce croi-je bien, dist la Duchesce’.

Vs. 1035. De ridder, in wanhoop bij het lijk zijner geliefde, besluit zich van 't leven te berooven. Dan volgt er:

An ene want hinc daer ter stede
Een scaerp sweert dat daer hinc.
Dat trac hi ute enz.

Een fraai bericht: ‘Aan den wand hing daar een zwaard dat daar hing!’ Hoe naïef men in 't Mnl. ook schrijven kon met noodelooze herhalingen, die ons vreemd klinken, zóó ver ging het toch niet! En als de dichter niets anders zegt, dan dat het zwaard daar hing, brengt hij het verhaal niets verder. De ridder moest beginnen met het in de hand te nemen, om het dan uit te trekken en zich te doorstooten. Welnu, men leze:

An ene want hi nam ter stede
Een scaerp sweert dat daer hinc.

De verandering van hinc in hinā zal wel geene al te stoute critiek zijn. Toen eenmaal hi nam in hinc verknoeid was, vulde de afschrijver het vers aan door het inlasschen van daer. Dat in de uitdrukking hi nam tsweert an die want het voorz. an op zijne plaats is, behoeft wel geen betoog. Hij nam het zwaard dat aan den wand hing; en dus: hij nam het aan den wand. Evenzoo wordt straks (vs. 1047) gesproken van het zwaard,

Dat hi haelde ane die want,

en die regel, op vs. 1035 terugslaande, is een afdoend bewijs voor mijne verbetering. Wat dáár hi haelde heet, luidde hier hi nam.

m.d.v.