Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen. Jaargang 2

[p. 219]

[Nummer 5]

Nieuwe fragmenten van Jacob van Maerlant's Spieghel Historiael

Vóór eenige dagen werkzaam zijnde op het Rijks-Archief te 's-Hertogenbosch kreeg ik aldaar onder meer de bundels met schepenregisters der stad Tilburg in handen. Drie dezer bundels loopend over de jaren 1520, 1520/21 en 1522 waren omgeven door een perkamenten omslag, waarop Middelnederlandsche verzen stonden. Toen ik de bundels opensloeg, bleek mij, dat twee er van nog voorzien waren van een perkamenten ruggestuk eveneens met Middelnederlandsche verzen. Zelfs vond ik die op de ineengedraaide perkamenten reepjes, welke als garen dienst deden om de registers in den omslag te bevestigen.

Het perkament van goede qualiteit, dun en buigzaam, en aan de vleeschzijde even glad en blank als aan de haarzijde, is aan beide kanten met eene keurige veertiende-eeuwsche letter beschreven. Oneffenheden of gaten komen er bijna niet in voor. Door het vocht en het veelvuldig gebruik heeft echter zoowel het schrift als het perkament nog al geleden. Grooter schade bracht de priem of naald, de grootste zeker het snijwerktuig van den binder, dat de folio-bladen in drieën sneed voor ruggestukken, of er strookjes van maakte voor draden.

Ieder der 3 omslagen bestaat uit één dubbel gevouwen of twee enkelvoudige folio-bladen van 30 c. M. lengte en 21 c. M. breedte. Elk folio-blad heeft op iedere zijde 2 kolommen, elke kolom telt 43 regels. De ruggestukken zijn ook 30 c. M. lang, doch slechts 7 à 8 c. M. breed en bevatten op elke zijde slechts 1 of nagenoeg 1 kolom. De geheele vondst bestaat derhalve uit 6 enkelvoudige folio-bladen en 2 ruggestukken, te zamen 28 kolommen met ruim 1200 verzen uitmakend. Het verdere onderzoek leerde, dat al deze verzen behooren tot de Derde Partie van Jacob van Maerlant's Spieghel Historiael en wel tot het derde, vierde en achtste boek. Zoover mij bekend is, werden er tot nu toe geene fragmenten gevonden, die hetzelfde gedeelte behandelden; evenmin werden er stukken ontdekt, die wat grootte en indeeling betreft, gerekend kunnen worden tot hetzelfde handschrift te behooren als dat, waarvan de Bossche fragmenten een deel uitmaken.

[p. 220]

De genoemde plaatsen uit den Spieghel Historiael bewijzen namelijk, dat de gevonden bladen onmogelijk tot dezelfde quinterne kunnen behoord hebben. Waarschijnlijk zijn zij dan ook afkomstig uit verschillende gedeelten van eenen grooten codex, die den geheelen Spieghel bevatte en waarvan een binder, bij gebrek aan ander perkament, gebruik maakte om er registers in te naaien. Deze arbeid moet verricht zijn niet lang na 1522, getuige de aanteekeningen in 16^de-eeuwsche hand op de buitenzijde van de omslagen, welke alle op de registers betrekking hebben. Vermoedelijk geschiedde dat werk in Tilburg, vanwaar eerst later de registers naar Den Bosch kwamen. Een onderzoek naar verdere resten van dien codex in eerstgenoemde stad, waar thans het Gemeente-Archief wordt in orde gebracht, gaf geene resultaten.

Den tekst der fragmenten hoop ik binnen kort in een daarvoor geschikt tijdschrift mede te deelen na vergelijking met het bekende Amsterdamsche handschrift en Maerlant's bronnen.

Ik behoef zeker niet te melden, dat de omslagen en ruggestukken van de registers zijn afgenomen, en dat er pogingen in het werk worden gesteld om de fragmenten weldra eene bewaarplaats te geven, waar zij gemakkelijker voor iederen philoloog bereikbaar zijn.

's-Hertogenbosch, 24 September 1904

D^r D.H.G. Bellaard