Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen. Jaargang 2

[p. 139]

Nederlandsche boeken in de Waalsche gewesten en in het buitenland gedrukt

Door M(artinus) N(ijhoff) werden in de Bibliographische Adversaria (V, blz. 231-287, en 2^e reeks I, blz. 221-238) lijsten medegedeeld van Nederlandsche boeken in het buitenland gedrukt. Door zorgvuldige excerpeering van oudere en nieuwere catalogi, ook met behulp van eigen aanteekeningen, mocht het den heer Nijhoff gelukken een aanzienlijk aantal titels - ruim 600 - bijeen te brengen van zeer uiteenloopenden aard, over 62 drukplaatsen in Frankrijk, Duitschland, Oostenrijk, Bohemen, Rusland, Engeland, Zwitserland, Noord-Amerika en Japan verspreid.

De boeken met gefingeerde buitenlandsche drukplaatsen werden natuurlijk niet opgenomen, evenmin de boeken gedrukt in de vroegere Nederlandsche overzeesche bezittingen; van de uitgaven in Nederlandsch sprekende gewesten in het Noorden van Frankrijk verschenen, alleen die welke door Edm. de Coussemaker in zijne Bibliographie des Flamands de France⁽¹⁾ niet worden vermeld.

Nog werden weggelaten de boeken gedrukt in de zuidelijke Nederlanden. Ten onrechte, naar ons oordeel, wat de Waalsche gewesten aangaat. Wij zien niet in waarom, wanneer wél worden aangehaald de drukken uit Noord-Frankrijk, waar het Nederlandsch bij voortduring gesproken en beoefend bleef en dus Nederlandsche werken niet zóo'n vreemd verschijnsel waren, - Nederlandsche drukken uit steden als Luik, Bergen en Doornik, waar onze taal dan toch eene uitheemsche was, - minder opmerking zouden verdienen. Waar wij ons voorstellen naar de mate van ons vermogen den verdienstelijken arbeid van den heer Nijhoff aan te vullen, die door hem aanzien werd als kunnende ‘tot legger dienen voor een eenmaal te verschijnen bibliographie van dit onderwerp’, zullen wij, daar wij overigens zijn plan getrouwelijk volgen, ook de Nederlandsche uitgaven die in de Waalsche gewesten het licht zagen, in ons onderzoek betrekken. Echter zullen alleen de titels worden aangehaald van boeken die niet reeds in de bijzondere bibliographische uitgaven betreffende die gewesten werden opgenomen,⁽²⁾ ten ware zij daar minder nauwkeurig of onvolledig voorkwamen. Ook sommige door Nijhoff reeds geciteerde titels zal men hier nogmaals ontmoeten⁽³⁾, waar zij aanvulling of verbetering behoefden.

Intusschen mogen groote verwachtingen niet worden gekoesterd; wat wij leveren kunnen na den overvloedigen oogst door N. vergaard, mag hoogstens op den naam van nalezing aanspraak maken.

D. l. M.

(1) Annales du Comité des Flamands de France, 1853, 1854/55, 1858/59; die opgaven werden beduidend aangevuld door Prof. Serrure, in Vaderlandsch Museum, I, blz. 215-249.

(2) H. Rousselle. - Bibliographie montoise. Annales de l'imprimerie à Mons depuis 1580 jusqu'à nos jours. Mons, 1868.
E. Desmazières. - Bibliographie Tournaisienne. Recherches sur la vie et les travaux de, imprimeurs et des libraires de Tournai. Tournai, 1882.
de Theux de Montjardin. - Bibliographie liégoise. Bruges, 1885.

(3) Met het teeken (*) aangeduid.

[p. 140]

Eerste lijst

Aken

Treurig tegengift tot genesinge der wreede blydtschap van die hun verheugen dat den gewesen heer Petrus Codde syn leven in de wederspannigheydt tegen den apostolicken stoel geeyndigt heeft, ofte beantwoordinge van het nederduyts boecxken, wiens opschrift is: Beknopt verhael van 't leven en sterven van den hoogwaerdigsten en doorlugtigsten heer Petrus Codde, aertsbisschop van Sebaste, en pauselyken vicaris in de vereenigde Nederlanden, &c.&c.&c., overleden tot Utrecht den 18. December 1710. Door P.B. D(esirant) S.T.D. &c. Aken, 1711.

(J.A. van Beek. Boeken en brochuren uitgegeven in de Oud-Katholieke kerk van Nederland, 1700-1751. Bl. 54.)

Ath (Henegouw).

De kleine Telemachus, of kort begrip van de lotgevallen van Telemachus, zoon van Ulyssus, uit het Fransch vertaald, en verrijkt met een Hollandsche en Fransche woordenlijst, door Ph. Olinger, Priester, Baccalaureus, lid van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden, hoogleeraar der Hollandsche taal, en principaal aan het Collegie te Ath. Ath, Bij P.J. Themon, drukker en boekverkooper; en bij E. Jouret-Themon, boekv. 1823. 8^o.

Atrecht

Straf-yonnis, gegeeven door myn heer den doorluchtigsten en eerwaardigsten Guido, bisschop van Atrecht, over een boek, genaamd R.P. Georgii Gobati, societaris Jesu theologi opera moralia ... duaci, apud Josephum Derbaix 1701. Atrecht, 1703.

(J.A. van Beek, bl. 12)

Straf-vonnis, gegeven door den doorluchtigsten en hoogwaerdigsten heer bisschop van Atrecht, Guido de Seva de Rochechouart, wegens een boek, genaemd, Synepsis theologiae practicae, &c. auctore Joan. Baptista Taberna, societatis Jesu theologo. Atrecht, 1703.

(Ibid., blz. 12.)

Bazel

(*) Den Nieuwen Herbarius / dat is / dboeck vanden cruyden int' welcke met groote neersticheyt besreuen (sic) is niet alleen die gantse historie / dat is / die namen / tfatsoen / natuere / cracht ende operatie van meesten deel de cruyden die hier ende in ander landen wassende sijn / midtsgaders der plecken oft stede / ende den tijt waer ende wanneer sij wassen / maer oock alle de wortelen / stelen / bladeren / bloemen / saet / vruchten / ende in summa dat gantse wesen ende gelegenheyt vanden seluen / is hierinne so constelijcken ende natuerlijcken na dleuen gefigureert ende geconterfeyt / dat desghelijcs voormaels noyt ghesien en heeft geweest / noch oyt inde printe ghecomen en is.

Door den Hoochgheleerden Doctoor in Medicijnen Leonhaert Fuchs.

Met drij Tafelen oft Registers / waeraf die twee eerste inhouden den naem van alle cruyden / also die in Duytsch / Latijn en̄ Griecx / ende oock inder Apoteken ghenoempt worden. Inde derde Tafel vindtmen terstond menigerhande medicijnen ende raet tot alle sieckten ende gebreken die den menschen / ende oock eens deels den beesten toecomen mueghen / midtsgaders seker andere fraey stucken / die tot huishoudinge seer wel dienen ende profijtelick sijn. (Drukkersmerk.)

[p. 141]

Cum Gratia ende Priuilegio der Keyserlijcke ende Conincklijcke Maiesteyt/ in thien iaien niet na te drucken / op de pene ghelijck de Copye wtwijst.

Ghedruct tot Basel bij Michiel Isingrin. Z. j. (154...). fol^o.

(Antwerpen. - Verz. V. Dela Montagne.)

(*) Corte Verantwoordinghe / oft Bescherminghe der Confessien oft bekentenisse des Gheloofs der Christelijcker ghemeinten van Antwerpen der Aussborchscher Confessien toegedaen / tegen het Venijnich Schimp-boeck Wilhelmi Lindani van Dordrecht / Bisschop (Titulotenus) van Rueremunde... (In fine:) Basileae, Ex officina Bartholomaei Franconus, sumptibus Ioannis Oporoni. Anno M.D.LXVII. Mense Augusto. 8^o. Sign. A-I⁸.

(Antwerpen. - Verz. Ridder van Havre.)

Belle

't Leet WezenDe LeVen Van GUILIeLMUs hertog Van AqUItanIen besonderen patroon tegen de kortsen... door G.F. Verdegans, Canonink te Cassel. Tot Belle, by Th. Walwein (1744). kl. 8^o.

(Cat. Serrure, n^r 2773).

Bergen (Henegouw)

De roode Roos. Zinnespelen en andere tooneelstukken der zestiende eeuw voor het eerst naar het Hasseltsche handschrift uitgegeven door Osc. van den Daele en Fr. Van Veerdeghem. Bergen, Dequesne-Masquillier en zonen, drukkersuitgevers. 1899. 8^o.

Berlijn.

A. Brants. Het geslacht der muizen. Berlijn, 1827. 8^o.

M. Nijhoff. Monthly list, Oct. 1903, n^r 2601.

Duinkerken

Nieuw Lied-Boeck genaemt den Maegde Krans; gevlochten ter eere der nederlandsche vryers en vrysters, door J. de Ruyter, Clerck der Stede van Veurne. Tot Duynkercke, by J.O. Laurenz. Z. j. kl. 8^o.

(Cat. Serrure, n^r 2864).

Jozephus; of de zegepraal des Bijgeloofs en der Aristocratie. Nationaal Tooneelspel, door Gerrit Pape. Te Duijnkerke, Bij Jean Hardij. Z. j. 8^o, 109 blz.

(Brussel. - Koninkl. Biblioth., n^r 24262 V.H.)

Vrijheids-Liederen der Franschen. Uit het Fransch vertaald. Te Duinkerken bij R. Bliscque. Z. j. (179...) 8^o, 172 blz.

(Antwerpen. - Verz V. Dela Montagne.)

Dusseldorf

Psalmen Dauid / Vyftich / mit vier partyen / seer suet ende lustich om singen ende speelen op verscheidene jnstrumenten / gecomponeert by M. Cornelius Buschop / Ende nu erstmaell ter eeren Godts / ende ter liefden allen

[p. 142]

Musikers ende speelluyden in druck gestelt... Gedruckt tho Dusseldorff int jaer nae onsers Heren geboert Duysent vyffhondert ende acht en sestich.) Langw. 4^o.

Superius, in de Universiteitsbibliotheek te Göttingen Contratenor, Tenor en Bassus in de Hof- en Staatsbibliotheek te Munchen. - Z.D.F. Scheurleer, De Souterliedekens. blz. 69.)

Emden

Een vriendelycke tsamen sprekinghe van twee persoonen van den doope der jongher onmondiger kinderen, daer in de sake van beyden syden verhaelt wert, hedensdaechs seer nuttelyck om lesen. Met een Register oft aenwysinge van de principaelsten stucken hier in begrepen. Door eenen Predicant in Oostvrieslant. Ghedruckt tot Embden by Wellem Gheylliaert. 1557 kl. 8^o.

(Cat. Roijaards v.d. Ham, I, 742.)

11 Ander psalmen door I. U(tenhove) Autoor der Duydtscher ghemeynten (die te Londen was) sanghboeck, namaels noch daertoe in ryme, op sanckswyse te samen gestelt. Ende nu op het eerste in drucke, tot stichtinge ende troost aller vromer Christenen wtghegaen. An. 1558. [In fine:] Gedruckt te Embden by Gellium Ctematium A^o 1558. kl. 8^o.

(Ibid. n^r 1742.)

Bullinger, H. Somma der christelicken religions. Daerinne wt den woorde Godts.... bewesen wort, wat een yegelick Christen van nooden is te weten, te geloouen, te doen ende te laten, oock te lijden ende salichlicken ghestelt. Wtden Hoochduytschen.... ouergesett door M. Wilh. Gnapheum. Gedruckt A^o 1567.

(Emden, Lenaert der Kinderen?) kl. 8^o.

(Cat. Roijaards v.d. Ham. I, n^r 758.)

P. Bloccius. Meer dan twee hondert ketteryen, blasphemien, en nieuwe leeringen, welck wt de Misse zyn ghecomen.... In Duytsch voor slechte menschen ouerghesett, op datse moghen weten dat de Paussche-kerck een fonteyn is van allen ketteryen onder decksel van heilicheyt. Z. p. (Emden?) 1567. kl. 8^o.

(Cat. J.L. Beijers, I, 550.)

(*) Protocol dat is/ alle handelinge des Gespreeks tot Emden in Oostvrieslant met den Wederdooperen/ die hen Vlamingen noemen/ gehouden/ begonnen den 27. Februarij/ Anno 1578. ende den 17. Mey desseluen Jaers gheyndicht. Met een Voorrede des welgeboren Heeren/ Heeren Johans Grauen ende Heeren tot Oostvrieslandt/ etc. Daerinne de oorsaken des Gespreeks/ ende sommige Dwalingen der Wederdooperen vermeldet worden. Item/ een grondtlijcke beantwoortdinge tegen der Wederdooperen Voorlooper hier achterbygevoecht. Wt de Sassensche/ in Nederlandtsche sprake/ door Dominicum Julium/ openbaren Keyserlijcken Notarium/ getrouwelijcken ouergheset. [Drukkersmerk.] Gedruckt in de vermaerde Coopstadt Embden/ by Goossen Goebens. 1579. 4^o

(Antwerpen. - Verz. V. Dela Montagne.)

(*) Emdens Herderstaf, draagende de Naamlijst der Predikanten in de Nederduytsche Gemeente te Emden, zedert de Reformatie, aldaar begonnen in het jaar 1520 tot op dit tegenwoordige jaar 1716, naa lang van bediening, nevens de plaats en het jaar, maand en dag hunner geboorte, beroeping, bevestiging, sterfte en ouderdom met eenige grafschriften door Jac. Isebr: Harkenroht, predikant te Larrelt. Hier agter zyn de Acta van 't eerste Synode der Neder-

[p. 143]

landze Kerken te Emden in 't jaar 1571 gehouden. Emden, W^we van E. Tremel, 1716. 8^o.

Emmerik

(*) De Boecken der Belydenissen van S. Augustyn/ by sijn leuen Bisschop vande Stadt Hippon in Aphrijcken: nu eerst wtet Latijn int Duyts ouergheset. Tob. 12. cap. Des Conincx verholentheyt te heelen ende te verbergen, is goet: maer Gods Wercken te openbaren ende te belijden, is loflijck. 1 Reg. 2. Die my eeren, sal ick heerlijck maken: die my versmaden, sullen te schande worden. T'Emmerick, By Jacob van Eckeren. M. DC. III. 8^o

Mariophilus en Philologus handelende over de t'samenspraek van baes Crispyn, en Crispiniaen syn knegt, namentlyk op 't eynde onder of boven. Emmerik, 1702.

(J.A. van Beek, blz. 36.)

Factum voor heer Paulus Roskam, aertspriester en overste van het grootconvent van St-Agnes tot Emmerik,... verweerder, tegen suster Mechteld Esday, moeder van het gemelde convent, en tegen die met haer aenspannende religieusen des zelven convents, eysscherssen. Tot Emmerik, 1706.

(J.A. van Beek, blz. 36.)

Francfort a/d main

Cento Emblemi Christiani Tracciati e dichiarati, con diuerse dottrine pie e vtile Dalla Noble donzella Gergette de Montenai Pvblicati Prima in lingua Francesa, ma adesso in fauore di quelli che di tali materie e inuentioni si dilettano, tradotti nella Latina, Spagnuola, Italiana, Todesca, Fiammengha e Inglesa. Per industria e le spese di Giou. Carole Vnckel mercatore e libraro in Francoforte. A Francoforte, Anno 1619. 8^o.

Bevat ‘100 emblemata, die alle op de v^o zijden staan, de r^o zijden bl. Ze zijn op ¾ van de blz gegrav. door Pierre Woeriot. Er onder staat het 8-regelig Fransche vers en op de 2 volg. blzz 2 Lat., een Spaansch, een Italiaansch, een Duitsch, een Engelsch, en een Nederlandsch vers.’

In het voorwerk vindt men ook een vers: ‘Aen den verstandighen Leser.’

(Dr. A.G.C. de Vries, Nederl. Emblemata, n^r 112).

Stamm Buch / Darinnen Christlichen Tugenden Beyspiel/ Einhundert Auszerlesener Emblemata, mit schönen Kupfferstücken gezieret. Erstlichen in Frantzösischer Sprach von der Edlen Sinnreichen Jungfrauw/ Georgetta von Monteney beschrieben./ Nunmehr aber mit Lateinischen/ Hispanischen/ Italianischen/ Teutschen/ Englischen vnd Niderländischen Versen vermehret. Gedruckt in Verlag Iohann-Carl Vnckels/ Buchhandlers zu Franckfurt am Main / Anno MDC XIX. 8^o.

Tekst als boven.

(Ibid., n^r 113.)

Livres d'Armoiries en signe de fraternité, contenant cent comparaisons de vertus et emblêmes chrestiens agencés et ornés de belles figures gravées en cuivre, premièrement descripte en langue françoisse, par Damoiselle Georgette de Montenay, mais à présent r'augmentés de vers latins, espagnols, italiens, allemans, anglois et flamands Imprimés es frais de J. Ch. Vinchel à Francfort au Mayn 1619. 8^o.

(Brunet, Manuel du libraire, 5^e éd. III, p. 1853, Dr. A.G.C. de Vries, Nederl. Emblemata, n^r 114.)

[p. 144]

Gelder

 

ProCessI Van geLDer VerheUgt

 

Door WonDer soete JUbel-VreUgt

 

stateL Ik opgereCht

 

Van De eerWeerDe paters

 

LIeVe VroUWe broeDers

 

oVer t'Vol JUbILé van 't WonDer beeLDt

 

Van 't Dorp KeVeLaer.

 

beeLDt Van onse LIeVe VroUWe

 

aLLersUIVerste Maeghet

 

WeLk nU geWeest heeft honDert Jaer

 

MIraCULeUs tot KeVeLaer.

 

aen Wie WeL Wort gesChreVen

 

Den tIteL

 

troosteress' Der beDrUkten.

 

Men vindtse te koop tot Gelder en tot Kevelaer. Z. j. kl. 8^o. 40 blz.

Den sedelyken Fabelaer ofte Fabelen sedelyck uytgeleyt, behelsende onder seer aerdige gedichten schoone onderwysingen, dienende soo tot profyt, als tot vermaeck van alle Staeten van Menschen uytgevrocht door F.A. à S.G. Van het Order der EE. Paters O.L. Vrouwe Broeder. Tot Gelder. By H. en F. Korsten Letter-Gieters ende Boeck-druckers. Z. j. (1744) 4^o.

Dat het boekje (schrijver: Fr. Augustinus à S. Gomaris, of Vermeiren, geb. Dendermonde 1656, overl. Brugge 1703) in het kleine Duitsche stadje Gelder verscheen, vindt zijne uitlegging hierin dat de druk bezorgd werd door Pater Marcus à S. Elisabeth (Hermans, van Antwerpen), die aldaar het pastoorsambt bekleedde.

Heidelberg

Georgiae Montaneae, nobilis Gallae, Emblematum Chistianorum Centuria, Cum eorundem Latina interpretatione. Cent emblemes chrestiens de Damoiselle Georgette de Montenay. Heidelbergae, Typis Johannes Lancelloti, impensis Andreae Cambieri. MDCII.

(Met de Nederl. versjes van Anna Roemers Visscher).

(Z.N. Beets. Alle de gedichten van Anna Roemers Visscher, I, xv (noot).

Keulen

Dit is een seer schoon christelijcke onderwijsinghe vandē Doopsel/ tegen die Wederdoopers/ Papisten en alle valsche seckte.... Ghedruckt (te Keulen?) by my Magnus vanden Merberghe van Oesterhout. Z. j. 8^o.

(Cat. Della Faille, n^r 417.)

(*) Den Bibel | Inhoudende het oude | ende nieuwe Testament / met grooter neersticheyt | ouerghesteldt ende ghecorrigeert na dat op- | rechte Latijnsch exemplaer. | In den welcken dat toegedaen sijn die som- | marien oft beduytselen der Capittelen ende Con | cordantiën / Oock mede die Tafel van den | Epistelen ende Evangelien. | Met schoonen nieuwen figueren verchiert. | Gheprent in die heilige Rijcks stadt Cuelen / door / die Erffgenamen van Arnold Birckman. / M.D.LXVI. / Cvm gratia et privilagis. / fol^o.

(Antwerpen. - Verz. V. Dela Montagne.)

[p. 145]

Een seer schoone Vermaeninghe ende onderwisinghe hoe een mensch syn sondich leven behoort te veranderen ende een nieu leven van deughden aan te nemen.... Ghedruckt tot Ceulen, 1609. kl. 8^o

(Cat. J.L. Beijers, I, n^r 528.)

Epitaphia ioco-seria, latina gallica italica lvsitanica belgica-Franciscvs Swertivs Antuerp. posteritati & vrbanitati collegit. Colonia, Apud Iodocvm Kalcoven, Anno M.DC.XXXXV. In-16.

(Bl 307-323 bevatten grafschriften in 't Nederlandsch.)

(Antwerpen. - Verz. V. Dela Montagne.)

De Seventhien Minne-suchten ofte meditatien vande H. Moeder Theresia, vertaelt in rymen door P. Hermannus. Ceulen, by J.F. Crabbens⁽¹⁾, 1678. 8^o,

(Cat. Serrure, n^r 713)

Onderregting voor de catholyken, en voornamentlyk voor de biegtvaders in het vereenigt Nederlant woonagtig zynde rakende de wettigheyt der heylige Sacramenten. Ceulen, 1711. (Door Johannes Baptista, nuntius aan den Rhyn).

(J.A. van Beek, blz. 55.)

Regels om de Heylige Schriftuur te verstaen. Uyt het Fransch vertaelt. Ceulen, Balthazar van Egmont. Z. j. (1716). 8^o.

(Cat. v.d. Straelen-Moons-v. Lerius, IV, n^r 7673.)

(1) Wellicht eene gefingeerde drukplaats. Een drukker J.F. Crabbens wordt vermeld als zijnde werkzaam geweest te Antwerpen tot 1671.

Londen

Declaratie van de causen, moverende hare C.M. van Enghelandt, eene vlote af te veerdighen, tot defensie tegen 't ghewelt des Coninghs van Spaengien.... Londen, Chr. Barcker, 1596, 4^o, 4 blz.

(Cat. Nijhoff, 318 (1902), n^r 981.)

Jan van der Noot. Het Theater oft Toonnool, waer in ter eender de ongelucken ende elenden die den werelts gesinden ende boose menschen toecomen: ende op dander sijde tgheluck.... vertoont worden. Niet min profijtelyck dan verheuchelijck voor alle liefhebbers des goddelijcken woords, door Poeteryen ende Schilderen. Z. p.n.j. (Londen, 1568). Kl. 8^o, met 20 kopersneden.

(Z. Cat. Capron, n^r 488.)

Luik

Den Spiegel Des menschen leuen, waer in de ongestadicheyt der menschen ende de ydelheyt aller dingen/ die in dese werelt zijn/ gesien worden. Mede oock de grootheyt der sonden/ en̄ de vier wterste. Eerstmael in Spaēsch door dē Eervveerdigen en̄ Godtvruchtigen Vader Ludouicum Granatensem ghemaeckt. Daer nae inde Italiaensche sprake ouergeset, Vvederō vvt het Italiaensch int Latijn. Ende ten lesten vvt het Latijn, in onse Tale, niet sonder arbeyt getrāslateert, door Broeder Ian Svveerts, van Diest, Carthuyser. Tot Lvyck, By Christiaen Ouwercx/ zynder Hoocheyts gezworen Drucker. M.D. CJJ. 8^o.

(Niet vermeld bij de Theux: Bibliographie Liégoise.)

Les collocvtions de Matthias Francois, Malinois, Maistre d Escole à Liege, Démeurant au Pont de Torrent, proche l'Eglise de S. Denis. On les vend chez ledit Autheur. Il vend aussi plusieurs sortes de fin papier de Loraine en gros: Par bale, rame, &c. Auec pemission (sic) des Superieurs. L'an 1634.

[p. 146]

- De T'samen-sprekingen van Matthys Fransoys Mecheleir, School-meester tot Luyck, Woonende aende Brugge vande Beke, by de Kercke van Sinte Denys. Men vercooptse by den voorseyden Autheur. Hy vercoopt oock diversche soorten van fyn pampier van Loreynen in t' grosse. Met de bale, riem, &c. Met permissie vande Ouerste. Z. p.n.n.v. dr. (Luik, Christiaen Ouwercx?)⁽¹⁾ In t' Iaer 1634. 8^o

(Antwerpen. - Verz. V. Dela Montagne.)

Historiael Speel, van verscheyde avontueren van twee-gebroeders, Pharlapto ende Phiradlio jonghe Metsers. Verthoont door de Liefhebbers der Cameren van Rhetorica binnen Hasselt genaemt die Roode Roose. 19. September 1661. (In fine:) Tot Luyck, by Conraert Mathoion, Boeckdrucker, by 't Paleys. 1661, 4^o.

(Cat. v.d. Straelen-Moons-v. Lerius. IV, n^r 6478.)

(1) Zie dit tijdschrift, blz. 149.

Luxemburg

Verclaeringhe van de meyninge des Doorl. Heere don Johan van Oistenrycke, al voor ende eer te trecken over die Maeze, ende te uersuecken den wech van wapenen. Geprint in de Stadt van Luxemburch by my Marten Marchant. Met Privilegie van de Con. Majesteyt, 1578. 4^o.

Z. over M. Marchant, J.B. Douret: Premières impressions de Luxembourg, in: Annales de l'Institut Archéologique de Luxembourg. T. 37. 1902 (Blz. 273-277.)

Lyon.

Ghesneden figuren vuyten ouden testamente naer 't latine met huerlier bedietsele. Duer Guilliame Borluyt, burgher der stede van Ghendt. Gheprint tot Lions, by my Jan van Tournes. 1557. 8^o

Ghesneden figuren vuyten nieuwen testamente naer 't levene met huerlier bedietsele. Duer Guilliame Borluyt, burgher der stede van Ghendt. Gheprint tot Lions, by my Jan van Tournes. 1557. 8^o

(Z. M^r Ph. Blommaert, De Nederduitsche schryvers van Gent, blz. 159.)

Neurenberg

(*) Die Billionsche en̄ ōgevalueirde gaude en̄ silvere mūte vā veil diversce prīcē, conīcrijcke lādē en̄ stedē. Les mōnois dor et dargant du billyon et nō evaluez de plusieurs princes Royaulmes pays et villes. Gedruckt zu Nürmberg, durch Johann vom Berg unnd Ulrich Newber. 1551. 12^o.

(Amst. R.W.P. de Vries. Bulletin de livres Anciens, n^o III-IV, n^r 742.)

Norwich.

(*) Chronyc. Historie der Nederlandtscher Oorlogen/ Troublen en̄ oproeren oorspronck/ anuanck en eynde/ Item den Standt der Religien/ tot desen Jare 1580. Beschreuen durch den hoochgeleerden Heren Adam Henricipetri/ Docteur by den rechten tot Basel/ also hy schriftelick van een Raetshere te Brussel ontfanghen heft/ aller liefhebberen der Christelicker Religion seer profijtelick ende ten dienste wtghegeven. VVt den Hoochduitschen in onse Nederlantsche sprake getrouwelick ouērgesēdt. Mitzgaders diuersche Copien vā Sentbrieuen, Placcaten, Accoorden van peysen, Vnien, Articlen en̄ Verbontenissen, in Nederlant gepubliceert en wtgegaen. Gedruct tot Noortwitz na de Copie van Basel. Anno 1579. 8^o, 262 bldn. z.h.r.

(Brussel. - Koninkl. Biblioth., n^r 26631 V.H.)

[p. 147]

Paderborn

Das niederländische Volksbuch Reynaert de Vos nach der Antwerpener Ausgabe von 1564 abgedruckt mit einem Facsimile des Titels und einer Einleitung von Ernst Martin. Paderborn. Druck und Verlag von Ferdinand Schöningh. 1876.

Nieuwe druk van ‘Reynaert de Vos, een seer genvechliicke ende vermakelicke Historie, met haer Moralisatien ende corte wtlegghinghen. Men vintse te coope Tantwerpen, by Peeter van Keerberghen, woonende op onser vrouwen Kerckhof.’

Parijs

Brief van Mijnheer Despreaux over de liefde Gods. Aen Mijnheer den Abt Renaudot, vertaelt door A.V.S. (Andreas van der Schuer). Te Parijs, by Denys Thierry, in S. Jakobs straet, by de Maturins, in de Stadt van Parys. M.D.C.XCVIII. Met Privilegie van den Koning... 8^o.

(Antwerpen. - Verz. Ed. Ipers.)

Rees

Dat Secreet der Philosophien inhoudende hoemen alle aertsche dinghen bereiden sal. Ende oock hoemen alle Olien wt den metalen distileren sal ende andere onghehoorde consten; ghetogen wt Paracelsi, door Philippus Hermani Medecyn. Gedruckt toe Reess, anno 1581. kl. 8^o.

(Cat Serrure, n^r 412.)

In dit boexken leertmen hoemen sal Vogelen ende Visschen vanghen metten Handen, ende oock andersins. Ende oock toe wat tijden vanden Jare dat een yegelick vissche tot sijnen besten is. (In fine:) Ghedruckt toe: Reesz, By my Derick Wijlicks van Santen. Anno M.D.LXXXJJJJ. Dit is gheprobeert ende oprecht beuonden. kl. 8^ɔ.

(Brussel. - Verz. Hertog van Arenberg.)

Rowaan

Le Dictionnaire des six langues (latin, flamen, françois, espognol, italien et anglois). Rouen D. Ferrand, 1635. 8^o.

(Cat. Serrure, n^r 450.)

Grammaire flamande de. Philippes la Grue, Contenant tout ce qui est nécessaire pour aprendre facilement, & en peu de temps à Lire, Parler & Ecrire correctement en cette Langue. Nouvelle Edition. Corrigée et augmentée considérablement par un habile Grammairien, & revue par Guillaume Sewel.

Nederduytsche Spraakkonst van Philippes la Grue. Behelzende alles wat noodig is om met gemak en binnen korten tyd die Taal wel te leeren Leezen, Spreeken en Schryven. Op nieuw veel verbeterd en merkelyk vermeerderd door een verstandig Spraak-konstenaar, en daarenboven naagezien door Wil. Sewel.

Se vend à Rouen. Chez Laurent Dumesnil, Libr. Imprimeur, rue de l'Ecureuil. 1761. 8^o.

(Antwerpen - Verz. V. Dela Montagne.)

Voor dit werkje werd aan Abraham Viret, te Rowaen, den 31ⁿ October 1726, het ‘privilège’ van den Franschen koning verleend ‘pour l'impression d'une nouvelle Grammaire Flamande,... à la charge que ces presentes seront enregistrées tout au long sur le Registre de la communauté des Imprimeurs & Libraires de Paris, et ce dans trois mois de la date d'icelles; que l'impression de ce Livre sera faite dans notie Royaume et non ailleurs, en bon papier et en beaux caractères, conformément aux Reglemens de la Librairie...’

[p. 148]

Rijsel

De gecroonde Leersse. La Botte couronuée. Comédie de Michel de Swaen. Texte original publié d'après la manuscrit du Comité Flamand avec une introduction et des Notes, par l'abbé Looten, vice-président du Comité Flamand de France, Docteur ès-lettres. Lille, Impr. Victor Ducoulombier, 76, rue de l'Hôpital-Militaire. 1891. 8^o.

Verviers

De kleine Gezondheidskundige, Almanak voor 1894. Verviers, Volksdrukkerij. In-8^o