Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen. Jaargang 1

Mengelingen

Een nieuw portret van Dante.

Men leest in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 23 Januari jl.:

‘Een nieuw portret van Dante is door professor Chiapelli in de kerk Santa Maria Novella te Florence ontdekt. Het beeld. naar het leven geschilderd door Orcagna. bevond zich in een fresco “het Paradijs”, aan de spits van de eerste rij der beroemde mannen uit de XIV^e eeuw. De vondst is vooral interessant door het feit, dat men tot heden slechts éen authentiek Danteportret, naar het leven geschilderd, kende, dat van Giotto in de Capella del Podestà.’

In de Miscellanea d'Arte. een Florentijnsch maandschrift voor middeleeuwsche en moderne kunstgeschiedenis, n^r 2 van den eersten jaargang, Februari jl., blz. 32-36. wordt op deze zoogenoemde ‘ontdekking’ heel wat afgedongen.

Reeds in het Septembernummer 1900 van het Zeitschrift für bildende Kunst, blz. 256-259, verscheen een belangrijke mededeeling van Jacques Mesnil, gedagteekend 4 Juni 1900, onder den titel ‘Ein unbekanntes Porträt Dante's aus dem XIV Jahrhundert.’ Het door Mesnil besproken portret bevond zich in een fresco ‘het Laatste Oordeel’ eveneens in Santa Maria Novella-kerk in dezelfde Strozzi-kapel. De gelijkenis van dit beeld, hoofdzakelijk met het bekende borstbeeld te Napels, is treffend. Enkel de inzakkende onderlip, gewoonlijk zeer vooruitspringend voorgesteld, verwekt eenige bedenking. Het schijnt echter dat een onhandige restauratie daar schuld aan heeft. De uitdrukking van zielsvervoering op het beeld in ‘het Laatste Oordeel’ is ook welsprekend, naast de meer gewone, wat eng-koppige, weinig geniale verschijning op dat in ‘het Paradijs’, dat eerder aan een zuinigen rentmeester of nauwgezetten scribent doet denken.

[p. 152]

De argumenten van den hr. C. om Mesnil's zienswijze te bestrijden zijn niet veel zaaks: zijn opvatting als zou de monnik achter den Dante van ‘het Laatste Oordeel’ ‘Dante als het ware in den hemel duwen’ is eenvoudig potsierlijk: de monnik raakt Dante niet aan; dat is duidelijk voor al wie zien kan met zijn oogen. Wij zullen niet verder de wederzijdsche argumentatie volgen, die hier minder te pas komt. Het eenige dat wij er nog willen bijvoegen is, dat de ‘ontdekking’ des hn. C. ons des te meer argwaan inboezemt daar zij op barnumachtige wijze gelanceerd werd, met al de reclame waarover ons modern journalisme beschikt.

Wij zagen met genoegen dat de N. Rott. Ct., in een schrijven van haar Florentijnschen briefwisselaar, de zaak naderhand terecht gewezen heeft. (Nr. van 10 Feb., 2^e blad, A.)

De Belgische Regeering heeft op de begrooting van 1903 een krediet uitgetrokken ad 12.000 fr. voor de oprichting van een Institut historique belge te Rome. P. Dom Berlière van Maredsous is aangesteld tot directeur, de heer A. Fayen, beambte aan de universiteitsbibliotheek te Gent, tot zijn helper. Dom Berlière heeft zijn intrek genomen in het nieuwe Benedictijnercollege van St-Anselmus op den Aventijn. Wij helpen wenschen dat de nieuwe inrichting er moge toe bijdragen om ons ten spoedigste een inventaris der aldaar voorhanden bescheiden betreffende de geschiedenis onzer gewesten te bezorgen.

Ontvreemding van handschriften.

Waartoe een nauwkeurige, volledige bibliographische beschrijving o.m. dienen kan, bleek wederom eens bij het geval der gestolen handschriften van het Museum Borgia te Rome. De heer Rosenthal, antiquaar te Munchen, had onlangs in den boekhandel Silvio Bocca te Rome aangekocht een Evangeliarium-fragment in 59 bladen, gebonden in de 18^de eeuw. Hij liet het onderzoeken door Dom Paul Cagin, Benedictijner monnik in Solesmes, die het hs. volkomen nauwkeurig tot in de kleinste bijzonderheden beschreven vond in het werk van A. Ebner: Quellen und Forschungen zur Geschichte und Kunstgeschichte des Missale romanum im Mittelalter. (Freiburg, Herder, 1896.) Ebner had het hs. gezien in het Museum Borgia in 1890-91, waar het M VI, 2 gecoteerd stond. Het kwam uit dat het kostbare stuk gestolen was, en P. Ehrle, bibliothecaris van de Vaticana, kocht het van den Munchener antiquaar weer op tegen den zelfden prijs als deze er voor gegeven had. De Roomsche boekhandelaar Bocca gaf meteen andere handschriften terug die in het Museum Borgia ontvreemd waren geworden. Ook vond de heer Rosenthal in zijn verzameling eenige handschriften, die blijkbaar op dezelfde wijs uit hun oorspronkelijke bewaarplaats verdwenen waren.

Sindsdien werden de schatten van het Museum Borgia naar de Vaticana overgebracht.

Den 1ⁿ Januari ll. vierde de bekende uitgevers-firma M. Nijhoff, te 's-Gravenhage, haar vijftigjarig bestaan. De heer Johan Gram schreef bij die gelegenheid in het Leeskabinet deze waardeerende woorden:

‘In die halve eeuw heeft zij zich in den boekhandel eene hooggewaardeerde plaats verzekerd en in het buitenland een eervollen naam verworven. Daardoor is zij in niet geringe mate bevorderlijk geweest aan de verspreiding van Nederlandsche boeken in den vreemde. Zelfs is Wouter Nijhoff vol wakkeren ondernemingsgeest naar New-York getogen, om ginds, 114 Fifth Avenue, een filiaal te stichten, en aldus te zorgen, dat de Nederlandsche boekhandel in Amerika waardiglijk vertegenwoordigd worde.

Een kring van geleerde en geletterde mannen, die dezen gedenkwaardigen dag niet onopgemerkt voorbij wil laten gaan, brengt dan ook terecht hulde aan het groot aantal en het gehalte der werken, aan welke de firma Nijhoff als uitgeefster haar naam verbonden heeft.

Vooral op het gebied der wetenschap in den ruimsten zin, maar ook op dat van letteren en kunst heeft de firma Martinus Nijhoff zich verdienstelijk gemaakt door het verzorgen en verspreiden van hetgeen

[p. 153]

tal van Nederlandsche auteurs hebben gedacht en geschreven. Als antiquariaat heeft de firma zich tot den allereersten rang opgewerkt en op die plaats gehandhaafd. Tal van wetenschappelijke instellingen en personen hebben de vruchten geplukt van haren ondernemingsgeest en van hare kennis.’

Leopold Delisle.

Den 15ⁿ Nov. ll. werd de 50^e verjaardag der intrede van den heer L. Delisle in de Bibliothèque Nationale door het personeel dezer instelling gevierd. Een album met elf oorspronkelijke waterverfteekeningen, de gebouwen en zalen der bibliotheek voorstellende, werd hem bij deze gelegenheid aangeboden.

Reeds den 6ⁿ Mei had een huldebetoon plaats vanwege de Société de l'histoire de France, waarvan de beroemde bibliothecaris eveneens sinds een halve eeuw lid is. Bij deze gelegenheid heeft men hem o.a. een zinrijk geschenk aangeboden, nl. Heures de Turin. Quarante-cinq feuillets à peintures, provenant des très belles Heures de Jean de France, duc de Berry. Reproduction en phototypie d'après les originaux de la Bibliotheca Nazionale de Turin et du Musée du Louvre. Paris, 1902, album fol., met een inleiding van den heer Paul Durrieu. Zooals men weet, kon Delisle dit handschrift niet te zien krijgen toen hij in 1884 zijn onderzoekingen over les Heures du duc de Berry uitgaf.

Om de ontwerpers dezer betooging te bedanken, heeft de heer Delisle op zijn beurt een folio-album uitgegeven: Notice de douze livres royaux du XIII^e et du XIV^e siècle.

Een derde en laatste feest werd ingericht door het bestuur van het Internationaal Congres der Bibliothecarissen, onder het voorzitterschap van den heer Emile Picot. Als hulde vanwege al zijn ambtgenooten over de geheele wereld, wier arbeid hij steeds bereid was te steunen, werd hem een bibliographie zijner geschriften aangeboden, bewerkt door Paul Lecomte. De lijst vermeldt 1900 nummers!

Zelden werd zooveel eer in zulke ruime mate verdiend.

Bibliotheken voor blinden.

Te Weenen werd eene bibliotheek opgericht voor blinden, die een duizendtal boekdeelen in reliëfdruk bevat en meer dan 300 muziekwerken, die aan huis geleend worden.

Zuinigheid tegenover bibliotheken.

Leerzaam is wat The Athenaeum van 24 Jan. jl. schrijft naar aanleiding van klachten over den bekrompen financieelen toestand der National Library te Dublin. In het afgeloopen jaar kwamen daar 150.000 bezoekers, gemiddeld 500 per dag, d.i. éen op 900 inwoners der Iersche hoofdstad. (In het British Museum komen dagelijks 700 lezers, wat éen op 6000 Londenaars uitmaakt.) De Dublijnsche boekerij is iederen dag tot 10 u. 's avonds open, en zeer gerieflijk ingericht, al is het catalogiseerwerk ook erg ten achteren gebleven, wat wel begrijpelijk is als men verneemt dat heel het werk van het beheer rust op éen bibliothecaris en twee assisten. Reeds sedert jaren wordt geklaagd, en nu weder door den chairman der Trustees, Prof. Dowden, over de overdreven zuinigheid. die de Regeering betoont tegenover de eenige openbare bibliotheek van Dublijn. Verslag op verslag eischt verbetering, maar aan hoogerhand blijft men doof. The Athenaeum besluit met een goed Engelsch zinnetje: ‘Penny wisdom in a public library is inevitably pound folly.’

Over uitleening door boekerijen -

In de laatste aflevering van het Centralblatt für Bibliothekswesen, XX, blz 81, schrijft C.:

‘Het Londensche departement voor buitenlandsche zaken zond aan alle openbare bibliotheken van Engeland een rondschrijven met verzoek om bericht, welke dezer inrichtingen geneigd waren, handschriften en boeken in bruikleen te zenden naar de Fransche bibliotheken. Het initiatief daartoe ging uit van den Franschen minister voor buitenlandsche zaken, Delcassé, die. gaarne zien zou, dat de bereidwilligheid der Fransche bibliotheken, vooral der Nationale Bibliotheek te Parijs, om boeken en handschriften over het Kanaal te zenden,gereciproceerd werd. Veel succes is van dezen stap niet te ver

[p. 154]

wachten. Hij zal afstuiten niet op den goeden wil der Engelsche bibliothecarissen, maar op de oude reglementen der bibliotheken. Bij de bibliotheek van het British Museum, is elke poging om het uitdrukkelijk verbod om boeken uit te leenen, te doen opheffen, geheel vruchteloos. Wat beter is het gesteld met de Bodleiana, wier bestuur het in eenige bizondere gevallen toegelaten is, boeken uit te leenen. Maar ook hier zal de schrik voor de reis over 't water een gunstig advies op het rondschrijven in den weg staan. Hetzelfde geldt voor de Advocate's Library te Edinburgh en voor de John Ryland's-bibliotheek in Manchester. De universiteitsbibliotheek te Cambridge is de eenige groote Engelsche boekerij, die reeds sedert geruimen tijd in ruilverkeer met het vasteland staat. Het met zooveel staatsie rondgezonden verzoek zal dus wel geen ander gevolg hebben, dan dat men weer veel zal praten en klagen over de volstrekt niet onbegrijpelijke reserve der Engelsche bibliotheken. Aan de feiten zelf zal weinig te veranderen zijn. Men kan slechts hopen, dat de politiek geheel en al buiten de zaak zal blijven, en dat men op het vasteland geen wraak zal nemen door vijandige tegenmaatregelen, wat met het oog op de strenge reglementen der Engelsche bibliotheken, geheel ongerechtvaardigd zou zijn.’

Het is niet onwaarschijnlijk, dat velen op het vasteland met bovenstaande redeneering al heel weinig zullen instemmen. Over één ding kan men het met C. eens zijn: dat de stap, door Delcassé gedaan, tot niets zal leiden. Maar het is wél zeker dat het wel iets geven zou, indien de bibliotheken van 't vasteland eenstemmig weigerden nog iets over 't kanaal te zenden, zoolang men daar hetzelfde niet wil doen. De liberaliteit der bibliotheek te Cambridge althans is voor een goed deel te danken aan een dergelijken maatregel van wijlen W.N. du Rieu, den bekenden bibliothecaris der hoogeschool te Leiden. Als het waar is - wat wij meenen te mogen betwijfelen - dat het den Engelschen bibliothecarissen niet mangelt aan bereidwilligheid enz., wel, laten zij er dan toe medewerken opdat die strenge reglementen, die nu al de schuld krijgen, zouden gewijzigd worden.