Tiecelijn. Jaargang 20

[p. 387]

■ Hans Rijns
De Reynaerdisten Foeke Buitenrust Hettema en Leendert Meeuwis van Dis in de DBNL

DNBL

De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) is een website over de Nederlandse taal en literatuur. De site bevat literaire teksten, secundaire literatuur en aanvullende informatie als biografieën, portretten en hyperlinks. De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren is een initiatief van de Stichting DBNL die in 1999 werd opgericht door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.

In de DBNL zijn in het voorjaar van 2007 in het bio- en bibliografisch lexicon van de neerlandistiek twee nieuwe lemma's toegevoegd: Foeke Buitenrust Hettema en Leendert Van Dis. Beide wetenschappers zijn van Reynaerdiaans belang. Voor de vervlaamsing van de Universiteit van Gent zette Buitenrust Hettema in 1917 zijn reputatie op het spel.

De passages over de betekenis van beide Reynaertdeskundigen zijn hieronder samengevat. Ook een samenvatting van het ‘Gents intermezzo’ van Buitenrust Hettema wilde ik de Tiecelijnlezer niet onthouden.

De DBNL is via het internet te raadplegen. Google > dbnl > auteurs in de dbnl > klik B of D aan en scroll naar Buitenrust Hettema of Van Dis > klik op Bio- en bibliografisch lexicon van de neerlandistiek en de gehele biografische en bibliografische beschrijving van Buitenrust Hettema of van Van Dis opent zich.

Foeke Buitenrust Hettema ^o6 juni 1862 te Harlingen - † 5 oktober 1922 te Zwolle

In 1903 geeft Buitenrust Hettema samen met J.W. Muller de tekstuitgave Van den vos Reynaerde (het Comburgse handschrift, hs. A) uit. Deel II, waarin de inleiding, aantekeningen en woordverklaringen worden opgenomen, geeft Buitenrust Hettema alleen uit. Tussen hem en Muller ontstaat een groot meningsverschil over het uitgeven van oude teksten. Buitenrust Hettema is voorstander van het zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst blijven en benadert daarmee het diplomatisch uitgeven volgens de normen van de ‘Leidsche school’. Muller daarentegen is een fervente aanhanger van de ‘Duitsche methode’. Deze methode wil, indien er meerdere niet omgewerkte teksten voorhanden zijn, via tekstreconstructie komen tot de ‘urtext’. In 1908 besluit Muller niet meer aan deel II mee te werken. De irritaties lopen bij hem te hoog op, zeker nadat bekend wordt dat Degering een nieuw handschrift (F) ontdekt heeft. Muller wil met behulp van deze tekst en hs. A de oorspronkelijke tekst van Van den vos Reynaerde reconstrueren. Buitenrust Hettema wil niet langer wachten en gaat alleen verder. Over deze breuk meldt Buitenrust Hettema in het voorbericht van deel II dat deze ‘met wederzijds goedvinden’ heeft plaatsgevonden.

In 1917, de oorlog (1914-1918) is nog in volle hevigheid gaande, vraagt het Duitse bezettingsbestuur van de vernederlandste (toen nog) Hogeschool te Gent hem pro-

[p. 388]

fessor te worden met als leeropdracht de geschiedenis van de Nederlandse letterkunde en encyclopedie der Germaanse filologie. De voertaal aan de Gentse Hogeschool was na de oprichting door Willem I van Oranje tot de scheiding met Nederland in 1830 het Latijn. Van 1830 tot 1930 gold het Frans als voertaal en een tweetalig stelsel. De Franstalige professoren weigeren onder de Duitse bezetting nog les te geven. Van het docentencorps blijven slechts acht Vlaamse docenten over. De vervlaamsing is tijdelijk gelukt. Onder de leus: ‘Noch Frans, noch Duitsch’ laten in 1918 circa vierhonderd studenten zich inschrijven aan de Vlaamse Hogeschool te Gent. Buitenrust Hettema opent met een college over Bredero. Ook de Reynaert behandelt hij in dat eerste jaar. Nog voordat de oorlog eindigt, wijken de Gentse professoren per trein uit naar Nederland. Buitenrust Hettema was toevallig al in Nederland. Met het eind van de oorlog komt er ook een voorlopig einde aan de Nederlandstalige Hogeschool in Gent. Pas in 1930 wordt het Nederlands als voertaal ingevoerd. Zijn ‘Gents intermezzo’ wordt hem echter in Nederland niet in dank afgenomen. Op 10 oktober 1922 wordt hij, verguisd door zijn Gents avontuur, slechts door enkele vrienden begraven in Midlum bij Harlingen.

Leendert Meeuwis van Dis ^o21 mei 1904 te Zaamslag (Zeeuws-Vlaanderen) - † 13 juni 1973 te Naarden

Naast zijn inzet voor de verbetering van het onderwijs in de Nederlandse taal, blijft Van Dis zich vanaf het begin van zijn loopbaan ook bezighouden met de historische letterkunde. Na het overlijden van dr. D.C. Tinbergen (1874-1951) neemt hij de verzorging van de succesvolle tekstenserie Van Alle Tijden van Tinbergen over. Vooral de Reynaert trekt hem erg aan, niet vreemd voor iemand die uit Zeeuws-Vlaanderen komt. De titel van het oorspronkelijke handschrift uit circa 1250 is Van den vos Reynaerde. Tinbergen en Van Dis noemen de vos Reinaert. Dankzij zijn inzet vanaf de dertiende tot de twintigste druk (1953-1972) wordt Van de vos Reinaerde uiteindelijk een modeluitgave. Hoewel gedateerd, de laatste editie in de reeks Van Alle Tijden stamt uit 1972 (Van den vos Reinaerde), zijn deze edities nog zeer goed bruikbaar als uitgangspunt. Van Dis betrok bij elke nieuwe druk de jongste stand van het onderzoek van de uit te geven tekst.