Tiecelijn. Jaargang 20

[p. 289]

■ Philippe Proost
De ‘Reinaertwijk’ in Gent

In 2004 werd mij door een handelaar in tweedehandsboeken die mijn verzamelrage voor alles wat met het Reynaertverhaal te maken heeft kent, een blauwe, metalen, straatnaamplaat aangeboden waarop, lichtjes verkleurd en bevuild, onder het wapenschildje van de stad Gent de naam ‘Koning Nobelplein’ te lezen was.

Tot dan was de naam van dit plein mij, hoewel geboren Gentenaar, totaal onbekend; ik bezit echter een reeks oude uitgaven van het Gentse stadsplan en het was dus eenvoudig om het plein terug te vinden. Tot mijn grootste verbazing vond ik niet alleen een ‘plein’, maar waarachtig een volledige ‘Reinaertwijk’.

Eind negentiende eeuw bleek er in Gent een sterke behoefte te bestaan aan goedkope woningen voor ‘Werklieden’ en er werden dan ook verscheidene verenigingen opgericht om dergelijke woongelegenheden te bouwen. Een daarvan was de Gentsche Maatschappij voor Goedkope Woningen die in 1904 het licht zag.

In 1921 kreeg deze maatschappij een lening toegekend van de ‘Nationale (Lening) Maatschappij’ voor het verder ontwikkelen van arbeiderswoningen en ze besloot daarmee een uitgestrekte lap grond van vier hectaren aan te kopen, gelegen langs de Brugsesteenweg, goed voor een driehonderdtal woningen met ieder vijf bewoonbare kamers. Het complex werd ontworpen door Oscar van de Voorde en kreeg de naam: ‘Werkliedenkolonie’. Uiteindelijk werden het 294 meergezinswoningen verdeeld over 49 gebouwen, die alle te huur werden aangeboden voor een ‘schappelijke’ prijs, haalbaar voor ‘Werklieden’.

Dergelijke wooncomplexen werden in Gent op verscheidene plaatsen opgetrokken, o.a. langs de Zwijnaardesteenweg en de Voskenslaan (Tuinwijk). De verantwoordelijke diensten van het stadsbestuur vonden het logisch dat al de straten in deze woonwijken een naam zouden krijgen behorend tot eenzelfde familie, ten einde ‘het sorteren van de te bestellen briefwisseling te vereenvoudigen’. Zo zijn er in Gent wijken met allemaal bloemennamen of vogelnamen, maar in de ‘Werkliedenkolonie’ werd voor namen uit het dierenepos Reynaert de Vos gekozen.

De volgende straatnamen komen voor: Koning Nobelplein, Malpertusplein, Grimbertstraat, Coppestraat, Isegrimstraat, Kanteklaarstraat, Firapeelstraat en Hermelindeplein.

Er is geen spoor te vinden van een ‘Reinaertstraat’, maar dit is logisch aangezien nog geen kilometer ervandaan, aan de andere zijde van de Gentse binnenring, dicht bij het Casinoplein, al een Reinaertstraat bestond; in deze straat vindt men trouwens op nummer 28, het ‘Parochiaal Centrum Reinaert Centrum’ waar thans tal van culturele evenementen plaatsvinden; op nummer 125 van deze straat treft men het Buurtstation Gent West aan, waar de toneelgroep Vieze Gasten onderdak gevonden heeft; dit theatergezelschap pakte van 15 tot 24 oktober 1999 uit met een eigen versie van Reynaert de Vos.

Nu blijft de vraag: hoe kwam die boekhandelaar in godsnaam aan dat straatnaambord? Na enig speurwerk kwam ik te weten dat de volledige Reinaertwijk zou afgebroken worden omdat dit woningcomplex plaats moest maken voor nieuwe, moderne gebouwen en ik vernam ook dat de afbraak al begonnen was. Vandaar...

[p. 290]

afb. 1aant.

Heel vlug ging ik ter plaatse kijken en inderdaad: de huisjes van de Kanteklaarstraat en de Isegrimstraat waren reeds verdwenen en van het Koning Nobelplein bleef ook niet veel over. Was het mogelijk dat de stad Gent geen ‘Reinaertwijk’ meer zou hebben in de toekomst?

Aangezien de grond nog steeds eigendom was van de vroegere bouwmeesters ging ik aanbellen bij de (nu genaamde) Gentse Maatschappij voor de Huisvesting en werd er heel vriendelijk ontvangen door de directeur, de heer Putman. Deze laatste wist mij te vertellen dat in plaats van het verdwijnen van een Gentse ‘Reinaertwijk’, er een nieuw gepland gebouwencomplex de naam had gekregen van ‘Malpertuus Housing Project’. Ik kreeg zelfs inzicht in de plannen voor deze moderne wijk.

afb. 2aant.

[p. 291]

Bij het horen en zien van dit goede nieuws kende mijn Reynaertenthousiasme geen grenzen meer. In mijn wildste dromen zag ik al een officiële opening van deze nieuwe woonwijk met Reynaertreuzen en een reeks ludieke activiteiten rondom dit epos.

De verantwoordelijke van de huisvestingsmaatschappij was heel begrijpend en in feite stond deze man heel positief tegenover een bredere aanpak van ‘Reynaert’ in zijn project. Op bepaalde punten echter moest hij mijn enthousiasme ietwat temperen.

Zo bijvoorbeeld wat de straatnamen betreft. De meeste straatnamen zouden bewaard blijven, al dan niet op dezelfde plaats, afhankelijk van het veranderde stratenplan; de straatnaam die verdwijnt is de ‘Coppestraat’. Dit verwonderde mij ten zeerste, want de geplande wijk heeft in feite één straat meer dan deze die afgebroken werd.

De directeur wist mij te vertellen dat de huisvestingsmaatschappij geen, of weinig, impact heeft bij de benaming van de straten. Dit hangt af van de Technische diensten van de Administratie van de stad Gent en die hadden een andere kijk op de zaak. Het Gentse schepencollege wenste in dit samenhangend geheel van straatnamen twee vreemde eenden in de bijt te zetten, namelijk twee namen van Gentse, vooruitstrevende politici, met name Amanda Foket en Lucienne (Herman-) Michielsen.

Ik heb uiteraard niks tegen deze twee dames, maar ik vond dit heel jammer vanwege de eenheid van de toekomstige straatnamen en vooral vanwege de niet gevolgde logica.

De nieuwe Reinaertwijk zou er dan als volgt uitzien (zie plannetje):

afb. 3aant.

[p. 292]

Bij deze straatbenaming veranderen een paar straten in ‘pad’; behalve het verdwijnen van de Coppestraat zijn alle andere namen gebleven plus... een Amanda Foketstraat en een Lucienne Michielsenstraat.

Van zodra ik van deze nieuwe benamingen kennis had genomen, heb ik contact opgenomen met de heer Dieter Herregots, journalist bij de krant De Gentenaar om te trachten daar nog enige verandering in te brengen. Deze verslaggever deed zelf enig speurwerk en kwam zo te weten dat ‘er een inhaalmanoeuvre moest gebeuren wat betreft straatnamen van vrouwelijke politica's (te veel mannennamen) en dat vermits er niet alle dagen nieuwe straten voorkomen dit een enige gelegenheid was...’ (De Gentenaar, 22 maart 2004).

Via een contactpersoon in de Gentse Stadsbibliotheek kwam ik te weten dat de kansen om het schepencollege tot andere gedachten te brengen nihil waren... het zij zo!

Toch blijf ik bij de gedachte dat het mooi zou zijn mocht op dit nieuwe Koning Nobelplein een beeld prijken van één van onze bekende beeldhouwers, bijvoorbeeld Chris Ferket, en mocht er jaarlijks een Reynaertgebeuren in deze wijk plaatsvinden.

Als ik echter zie hoe moeilijk het is om voor Tiecelijn, een pracht van een tijdschrift, steun te vinden, dan vrees ik ook voor ‘mijn’ Reynaertdroom!

Deinze, 28 juni 2007

Afbeeldingen

1. Ontstaan en groei van de Gentse Maatschappij voor de Huisvesting; Frank van Audenaerde (Proefschrift, 1984).

2. Gentse Maatschappij voor de Huisvesting - Malpertuus Housing Project.

3. Stad Gent - Administratie - Technische Diensten.