Tiecelijn. Jaargang 19

23

[Antwerpen], 7 december 1939

Alfons de Ridder aan J.W. Muller

Geachte Heer,

Ik las met het grootste genoegen uwen Reinaert. Ik ken sedert 40 jaar de teksten van Willems en v. Duyse^1., maar de origineele tekst blijft toch de interessantste.

1. Elsschot refereert aan de vele Reynaertuitgaven van Jan Frans Willems (1834, 1836, 1839 en de latere bewerkingen door De Mont, Lindemans e.a.) en van Prudens van Duyse (1804-1859), Vlaams dichter, leraar, stadsarchivaris en tekstuitgever, wiens Reynaert in 1882 door Jan van Beers en Emmanuel Hiel in de nagelaten gedichten werd uitgegeven (met afzonderlijke herdrukken in o.a. 1887 en 1891, derde en vierde uitgave).

[p. 271]

Mevrouw Winifred Willems-Hallett

[p. 272]

Bij het naslaan van ‘Ogerne’ vind ik op pag. 119^2.: ‘ontmakigghe van lanternen’ = oplapster van lantaarns. Nu had ik onder het lezen verstaan ‘uitdoofster (utmaken) van lantaarns’. Dat zou meer voor een vrouw zijn en het is een nederig, bijna misprezen vak. Men gebruikt er tot op heden menschen voor die geen bepaald vak kennen, dus voor niets anders deugen. Uw verklaring beviel mij niet en ik vond de mijne beter, tot iemand mij deed opmerken dat in de middeleeuwen van geen straatverlichting spraak was en zeker niet op een dorp.

Toen voldeed mijn eigen verklaring mij ook niet meer. En bij herlezing kwam ik tot de overtuiging dat die lanternen niets met lantaarns te maken hebben omdat:

1.	Er geen verlichting was op zulk een echt boerendorp.
2.	Omdat een oppoetster of uitdoofster van lantaarns eigenlijk een nederig, maar toch niet vernederend vak zou hebben uitgeoefend. En de dichter is er op uit, vooral in dat gedeelte, de laffe belagers van den ongelukkigen Bruin zoo belachelijk mogelijk te maken. En dan, er zijn geen lantaarns, tenzij in de kerk misschien, maar daar belast de koster zich wel mee.

Toen heb ik plotseling begrepen dat die lanternen niets anders zijn dan een verbastering van het fransch Latrines = schijthuizen. Dus een utmaakster = ledigmaakster van schijthuizen, une videuse ou vidangeuse de latrines. Dat is tenminste een vak voor de moeder van ‘heere’ Bertout metten langhen vingheren. Indien u in 't bezit zijt van den tekst van Roman de Renart dan zou het mij genoegen doen indien u eens wilde nazien of die Ogerne er in voorkomt en wat haar bedrijf is.

Pag. 111. Putepeel.^3. Beteekent volgens mij eenvoudig Puitepoel, dus ‘la mare aux grenouilles’. Put is nu nog zuiver W. Vlaamsch.

Vuulmaerte, pag. 120.^4. Misschien is het u niet bekend dat Maerte in het W. Vlaamsch dienstmeid beteekent. En wel omdat de meiden tot 1914 (misschien nu nog wel) in de maand Maart voor den duur van een jaar in dienst genomen werden. Een Bruggeling spreekt nooit van een meid maar van zijn Maarte: een vule Maarte, een jonge Maarte, een oude Maarte enz. enz. Dus Vuulmaerte = vuilmeid.

Met hartelijke groeten

Hoogachtend,

[A. De Ridder]

Publicatie: Willem Elsschot Brieven. Verzameld en toegelicht door Vic van de Reijt met medewerking van Lidewijde Paris, Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij B.V., 1993, nr. 379, p. 369-370.

Context: J.W. Muller publiceerde in 1939 bij E.J. Brill in Leiden de tweede druk van zijn kritische editie van de Reynaert. Op Willem Elsschots (pseudoniem van Alfons de Ridder) brief heeft de oude, zieke en stilaan vereenzaamde Muller aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog nooit geantwoord.

2. Ogerne bij Muller 1939 in regel 799: ‘Ende was sone vrauwe Ogernen, / Eere outmakigghe van laternen.’

3. Putepeel bij Muller 1939 in regel 1868: ‘Daer na die visse Putepeel’.

4. Vuulmaerte bij Muller 1939 in regel 784: ‘Vrauwe Vuulmaerte scerpe looghe / Ghinckem roeren met eenen maelstave’.