Tiecelijn. Jaargang 18

[p. 177]

intro

Uitdoven?

We werden er niet vrolijk van, van de jaarlijkse zending van het Vlaams Fonds voor de Letteren met de mededeling dat Tiecelijn voor 2005 met een ‘uitdoofsubsidie’ werd bedacht. De vernieuwde vormgeving zeven jaar geleden met een betere layout en professionele druk betekende op dat moment de enige kans op subsidiëring door de Vlaamse overheid. En zo geschiedde. Tiecelijn kreeg sindsdien eerst een bescheiden subsidie, tot die enkele jaren geleden relatief substantieel werd (voor de David onder de Vlaamse literaire tijdschriften). Wij voelen ons niet geroepen - zoals andere in het verleden uit de subsidieboot gevallen tijdschriften - het Fonds en zijn beslissingen te becommentariëren. Integendeel, er heerst naast ontgoocheling (vooral over de manier waarop de stok achter de deur werd gebruikt met uitspraken die wij geenszins kunnen delen) ook dankbaarheid. Door de steun van het Fonds de laatste jaren konden wij kwaliteit leveren. De huidige kwaliteitsvolle standaard verlaten is echter onmogelijk en op lange termijn dus onhoudbaar.

Een uitdoofscenario voor Tiecelijn is nog niet uitgeschreven. Enkele dagen geleden sprak de raad van bestuur van de vzw Reynaertgenootschap zich nog unaniem uit om er nog minstens tien nummers bij te doen en minstens de twintig jaargangen vol te maken. Dit betekende ofwel de abonnementsprijs drastisch verhogen, ofwel de reserves substantieel aanspreken. Er werd voor de tweede piste gekozen in de hoop dit te compenseren met een blijvend of groeiend aantal steunende leden. Wat de verdere toekomst brengt, is voorwerp van bezinning en discussie.

Tiecelijn is een buitenbeentje. Altijd geweest. Daarom kunnen we in een tijd waar men probeert om meer middelen naar een beperkter aantal tijdschriften te laten vloeien niet echt een fundamentele kritiek geven. Wij vinden dat wel jammer. Eveneens dat men het begrip ‘literair tijdschrift’ eng definieert. Tiecelijn is in elk geval een fenomeen: een tijdschrift dat ook in het e-tijdperk jaar na jaar (ondanks een ouder wordend publiek) het jaar afsluit met steeds meer abonnees (en niet alleen de instituuts- en openbare bibliotheken). De lijst van de steunende leden is in dit verband tekenend.

Tiecelijn is in een tijd dat erfgoed in Vlaanderen aan belang wint, maar het literaire erfgoed meer en meer zijn plaats verliest, nog steeds erg nodig. Dat wordt in dit nummer bewezen met een nieuwe vertaling van een branche van de Roman de Renart (dit is en blijft pionierswerk), een artikel over de Reynaertauteur (het eerste fundamentele in meer dan 30 jaar) en een bijzondere bijdrage als commentaar bij een Reynaertvertaling van René Broens. Willem, de Reynaertdichter loopt als een rode draad doorheen dit nummer.

Ingaan op het fenomeen van de dalende populariteit van de Reynaerdistiek (en de medioneerlandistiek in het algemeen) in Vlaanderen (en wellicht ook in Nederland) vereist een grondigere analyse dan deze enkele beschouwingen. De symptomen zijn duidelijk. Als Vlamingen boeken over Middelnederlandse literatuur willen aankopen, moeten zij naar het noorden (Utrecht of Den Bosch bijvoorbeeld). Op de Antwerpse boekenbeurs is nauwelijks een boek uit de populaire Griffioen- of Tekst in context-reeks te vinden. Boeken uit het fonds van een uitgeverij als Verloren worden in Vlaanderen niet of nauwelijks verspreid. Er is nauwelijks nog een Reynaertvertaling in de boekhandel te vinden (ook in Nederland niet). Een kwestie van doorstroming naar het onderwijs. De jaren 1970-1980 met de Leuvense

[p. 178]

Reynaertschool waar E. Rombauts en Norbert de Paepe (en in diens spoor ondergetekende) Reynaertcolleges van 30 uur gaven en daarmee generaties studenten enthousiast maakten over een van de krachtigste teksten uit de Europese Middeleeuwen (dixit Jacob Grimm) behoren reeds lang tot het verleden. Op hun beurt gaven de afgestudeerde studenten hun enthousiasme in de Vlaamse scholen door en lazen de tekst deels en zelfs volledig.

Wanhopen is echter niet nodig. Projecten als Geo-Art, klassikale verkenningen van de Reynaertroutes, geïntegreerd onderwijs rond de Reynaertmaterie (die onder andere betrokken wordt in de lessen Nederlands, Engels en Frans, maar ook in muzische opvoeding, geschiedenis enzovoort), dat alles zijn signalen van blijvende interesse. Een beetje Vlaams chauvinisme is op zijn plaats. Bij een recent bezoek aan Bremen was ik verbaasd tientallen boekpublicaties en honderden verschillende toeristische gadgets over de haan, kat, hond en ezel te vinden. De Noord-Duitse stad is in de ban van zijn literaire helden. En dan te bedenken dat de Bremer Stadsmuzikanten de stad nooit bereikten...

Tiecelijn heeft zijn doel ruimschoots bereikt. In duizenden bladzijden tekst, in aparte boekpublicaties en een degelijke website, in vele grafische hoogstandjes, in een dynamische en gemeenschapsvormende werking werd het middeleeuwse Reynaertverhaal (en veel meer dan dat) op een wetenschappelijk verantwoorde wijze ontsloten voor een geïnteresseerd publiek. Dit blijft een opdracht voor de toekomst en voor vandaag. In een tijd waarin men wel eens de neus ophaalt voor verdieping en analyse en waarin leugen en waarheid nog nauwelijks te onderscheiden zijn, blijven de retoriek en de subtiliteit van de Reynaertteksten bijzonder boeiend. Het centrale thema van vele dierenverhalen, de manipulatie van de taal, is van alle tijden.

Wij nodigen de lezers mee uit om samen met ons verder over de actualisering van de Reynaertteksten, over de toekomst van het tijdschrift Tiecelijn en de werking van de vereniging vzw Reynaertgenootschap na te denken. Tiecelijn is lang niet meer het product van een kleine redactie of een bescheiden ledenblad, maar een inspiratiebron voor leraren, kunstenaars en liefhebbers van vossentaal. Het vuur brandt nog.

Rik van Daele