Tiecelijn. Jaargang 11

[p. 193]

kroniek

■ Reynaertkinderpoëzie

De Kruibeekse Gemeenschapsbasisschool Reynaert organiseerde in het voorjaar van 1998 binnen een aantal scholen van het regionale gemeenschapsonderwijs een poëziewedstrijd over dieren. Per leerjaar waren prijzen voorzien. De gedichten van de laureaten werden verzorgd gebundeld. Grote laureaat werd het eerste leerjaar B van de basisschool De Veerman uit Hamme. Ter voorbereiding van de wedstrijd hadden zij voordrachtskunstenaar Marcel Ryssen uitgenodigd om het verhaal in de klas te komen vertellen. Het gedicht werd (in alle eerste jaartjes) klassikaal geschreven onder begeleiding van de onderwijzer. Het winnende gedicht wordt hieronder opgenomen.

Reynaert, de sluwe vos

In het bos zijn heel veel dieren,
maar de vos heeft wel de lelijkste manieren.
Moeder kip heeft hij opgegeten,
dat zijn de dieren niet vergeten.
Hij heeft zelfs op de wolfjes geplast,
hela stoute vos, opgepast!
Reynaert moet bij Nobel komen.
Daarvan waren de dieren al lang aan 't dromen.
Hij verdient een strenge straf,
dan zijn ze er meteen vanaf.
Bruin, Tybeert en Isegrim,
en zelfs de koning,
geloven het verhaal van schat en honing.
De sluwe vos is nog lang niet dood.
In Malpertuus brengt hij zijn jongen groot.

■ Het jaar van de Reynaerttentoonstellingen

De 500ste verjaardag van de Duitse incunabel Reynke de Vos, de op Reynaerts historie gebaseerde Lübeckse stamvader van de Duitse Reynaerttraditie was dit jaar de aanleiding voor diverse tentoonstellingen in Duitsland.

In de hanzestad Lübeck zelf werd van 7 mei tot 30 juni 1998 een boekententoonstelling georganiseerd onder de titel Die unheilige Weltbibel. Der Lübecker Reynke de Vos (1498-1998). De tentoonstelling was opgebouwd rond de collectie van hoogleraar en Reynaertbibliofiel Hubertus Menke, Direktor des Germanistischen Seminars van de universiteit van Kiel, aangevuld met boeken uit de Lübeckse stadsbibliotheek. De belangrijkste stukken waren de (enig bewaarde) volledige druk uit de Herzog August-Bibliothek Wolfenbüttel en het bijna volledige Bremense exemplaar (Staats- und Universitätsbibliothek). Bij de opening op 7 mei in de stadsbibliotheek van Lübeck sprak H. Menke de openingsrede uit: Schurke, Schelm und rebellischer Held. Die wandlungen der Reineke-Fuchs-Auffassung. Een week later hield Dr. Hartmut Freytag (universiteit van Hamburg) een lezing over Merkmale und Markenzichen der Lübecker Bearbeitung. Über das Literaturschaffen in der Hansestadt um 1500. Op 2 juni ten slotte hield Prof. Jan Goossens

[p. 194]

(Münster en Leuven) een voordracht voor de Verein für niederdeutsche Sprachforschung.

Dezelfde tentoonstelling, aangevuld met stukken van de universiteitsbibliotheek van Münster (waaronder het precieuze handschrift F van Van den vos Reynaerde), werd van 28 oktober tot 24 november geëxposeerd in het Haus der Niederlande in het Reynaertcentrum Münster. De opening werd verzorgd door H. Menke die onder zeer grote belangstelling een tekst las over Schurke, Schelm und rebellischer Held. Zur Auffassungsentwicklung des Reineke de Vos.

In de marge van de tentoonstelling werd een lezingencyclus georganiseerd. Prof. Dr. Amand Berteloot had het over ‘Were al dat laken pergament dat dar wert ghemaket tho Gent, men scholdet dar nich konen schryuen...’ Zur Vorgeschichte des Reynke de Vos (4 november); Prof. Dr. Jan Goossens sprak over Der Verfasser des Reynke de Vos. Ein Dichterprofil (11 november) en Dr. W. Günther Rohr handelde over Zur Rezeption des Reynke de Vos.

Bij de tentoonstelling verscheen in de reeks Niederlande-Studien, Kleinere Schriften (nr. 5) een publicatie van Amand Berteloot, Loek Geeraedts en Hubertus Menke, met name Reynke de Vos - Lübeck 1498. Zur Geschichte und Rezeption eines deutsch-niederländischen Bestsellers (Münster, 1998).

Ook in het Goethe-Museum in Düsseldorf waren plannen voor een Reynke de Vos-tentoonstelling, waarin slechts twaalf werken zouden geëxposeerd worden.

Ook Als de vos de passie preekt in het Stedelijk Museum van Lokeren focuste deels op het Duitse jubileum. Zowat alle latere edities die deze incunabeltekst representeren werden getoond. Ook de directe lijn naar Goethe (via de uitgaven van Hackmann en Gottsched) werd op de expo geïllustreerd. De getoonde werken staan opgenomen in een gestencilde wandelbrochure bij de tentoonstelling.

Opnieuw met de titel Reineke Fuchs. Die unheilige Weltbibel liep van 27 mei tot 23 augustus 1998 in het Klingspor-Museum van Offenbach am Main een bijzonder fraaie Reynaerttentoonstelling met ruim 400 boeken (dus vooral voor bibliofielen). Onder de prachtige banden bevonden zich enkele zeer zeldzame stukken uit de collectie van Martin Fuchs (1922-1975). Helaas verscheen van deze tentoonstelling geen catalogus.

Hetzelfde kan gezegd worden over het initiatief van de Rabobank Hulst, die op 14 oktober een tentoonstelling van Wim Gielen presenteerde met als thema: Als de vos de passie preekt, boer pas op uw ganzen (openingsrede in volgend nummer).

Op 1 december ten slotte opende in de universiteitsbibliotheek van het Duitse Giessen (Otto Behagelstraße 8) een tentoonstelling naar aanleiding van 500 jaar Lübeckse druk uit de collectie van Friedrich von Fuchs. Dr. Heinz-Lothar Worms hield de openingstoespraak. De tentoonstelling is nog te bezichtigen tot 15 februari 1999, van maandag tot vrijdag van 9 tot 20 uur en 's zaterdags van 9 tot 18 uur.

■ Les ruses du renard

In antiquariaat De Griffel in het Waalse boekendorp Redu vond in de maanden juli en augustus een tentoonstelling plaats over Les ruses du renard: Le Roman de Renard en livres, objects et images. De collectie boeken zou later geveild worden, de beeldjes zoeken momenteel een andere eigenaar. Het betreft de collectie van de Antwerpse verzamelaar Emile Hoet.

[p. 195]

■ Als de vos de passie preekt...(Reynaert I): 4875 bezoekers

Van 5 september tot 29 november 1998 liep in het Stedelijk Museum van Lokeren de tentoonstelling Als de vos de passie preekt...(Reynaert I). Deze internationaal getinte tentoonstelling werd georganiseerd naar aanleiding van het Lokerse voorzitterschap van Het Land van Reynaert, een intergemeentelijk samenwerkingsverband tussen dertien gemeenten en de vzw Tiecelijn-Reynaert. De medewerking van Paul Wackers (K.U. Nijmegen) en Alexander Schwarz (Université de Lausanne) bij de totstandkoming van de teksten en de tentoonstelling was een kwaliteitsgarantie. De belangrijkste bruikleengever was de Arbeitsstelle Reineke Fuchs uit het Goethe-Museum te Düsseldorf onder de kundige leiding van Horst Klitzing. Ook andere instellingen en privé-personen leenden materiaal uit (Stadsbestuur Sint-Niklaas, Bibliotheca Wasiana, K.U. Nijmegen, Erwin Verzandvoort, Peter Everaers en Rik van Daele).

Het opzet was in de eerste plaats didactisch. Zowel voor het lager onderwijs als voor de laatste jaren van het secundair was een apart programma uitgewerkt. De jongsten kregen spreekwoorden, stripverhalen en diverse spelletjes en werkbladen voorgespiegeld, de ouderen een video over het Comburgse handschrift, een diareeks en een rondleiding in de tentoonstelling.

Hoewel men met een erg bescheiden budget werkte en het Museum voor het grote publiek alleen op zondag geopend was, kon het project op bijzonder veel bijval genieten. Meer dan 4800 ouderen en jongeren bezochten de tentoonstelling, waarbij meer dan 60 klasgroepen uit de regio Waasland. Tijdens de week van 17-25 oktober werd het project geselecteerd voor de Vlaamse Wetenschapsweek 1998 en kreeg het museum een kwaliteitslabel. Het jubileumnummer 2/3 van Tiecelijn fungeerde als een verzameling achtergrondteksten die de nodige ondersteuning gaven voor de geïnteresseerden. Begin november verscheen ook een Franstalige Tiecelijn, een ‘Numéro commun spécial’, een vertaling door het Centre de Traduction Littéraire de Lausanne, dat eveneens voor de financiering instond.

In de marge van de tentoonstelling vonden nog talrijke andere activiteiten plaats. In het Museum zelf werden de kinderen op 4 oktober gegrimeerd en was een leestafel voorzien, terwijl de ouderen een vrije rondleiding konden volgen. Op 8 november brachten meer dan 20 leerlingen van de Stedelijke Academie voor Muziek en Woord van Lokeren een eigen interpretatie van het Reynaertverhaal.

Diverse leerkrachten die de tentoonstelling bezochten hopen dat het initiatief ergens permanent zou kunnen opgesteld worden. Misschien worden zij wel op hun wenken bediend...De tentoonstelling zal in elk geval reizen. Vanaf 30 januari 1999 tot eind februari is ze te zien in de Stadsbibliotheek van Sint-Niklaas, in juni in Lochristi en in september in Stekene. Ook Destelbergen heeft interesse. De tentoonstelling wordt gratis aangeboden aan de gemeenten van het Intergemeentelijk Project Het Land van Reynaert.

■ Vossenstaarten voor Joke van den Brandt en Lieven Dehandschutter

De Orde van den Vossenstaart heeft op 17 oktober twee verdienstelijke figuren opgenomen die door hun inzet op cultureel, wetenschappelijk, kunstzinnig, toeristisch of politiek vlak de Reynaert hebben gepromoot. De keuze viel op Joke van

[p. 196]

[p. 197]

[p. 198]

den Brandt, volgens kenners een van 's werelds beste kalligrafen, die reeds meermaals Reynaertfragmenten kalligrafisch tot pure lust voor het oog transformeerde. Zij is voorzitter van de vzw Kalligrafia. Van haar hand is in dit nummer een kalligrafisch fragment afgedrukt, ter illustratie bij een kopergravure van haar echtgenoot Frank-Ivo van Damme (p. 196 en 197). Joke van den Brandt was de eerste vrouw die na 50 heren deze onderscheiding ontving.

Lieven Dehandschutter, schepen van Cultuur en Toerisme te Sint-Niklaas, voorzitter van Toerisme Waasland en enkele dagen na zijn bekroning te Rupelmonde politiek beëdigd als Vlaams parlementslid, ontving de onderscheiding als secretaris van het Intergemeentelijk Project Het land van Reynaert voor zijn inzet voor de Nieuwsbrief en het herwerken van de Reynaertroute. In zijn dankwoord stelde de gelauwerde dat de onderscheiding symbolisch was voor de inzet van alle partners binnen het Intergemeentelijk Project. Hij benadrukte dat na de interesse van amateurs in de jaren 50, van de wetenschappers in de jaren 80, nu door het Intergemeentelijk Project ook de beleidsverantwoordelijken een rol spelen op het Reynaertvlak. Als al deze categorieën van betrokkenen elkaar vinden kan een vruchtbare samenwerking ontstaan.

■ Reynaertproject in het basisonderwijs

Basisschool De Fontein uit Sint-Niklaas organiseerde in oktober 1998 een Reynaertproject. Eerst werd het verhaal expressief en met de nodige vrijheden in de klas verteld, vervolgens werden de prenten uit een Reynaertboek geschikt en besproken en Reynaertmaskers gemaakt. Een week later werd de Reynaerttentoonstelling in het Stedelijk Museum van Lokeren bezocht en vond een fietstocht naar Belsele plaats, waar diverse Reynaertsites werden bezocht (bank, glasraam, rozentuin). De herfstwandeling ging naar De Klinge met verwijzingen naar Hulsterlo en Kriekeputte. Na het proeven van het Reynaertgebak werd het zware werk aangevat: de middeleeuwse tekst uit het Comburgse handschrift ontcijferen en een vergelijking maken tussen Van den vos Reynaerde en de musical Dear Fox. Ook andere verhalen, bijvoorbeeld van de sluwe vos Rainaldo en van de vos en de raaf, werden betrokken. Over alle dieren werden de biologische gegevens opgezocht en er werd een video bekeken.