Tiecelijn. Jaargang 9

[p. 59]

Bert Decorte: gulle Brabander en ook een beetje Reynaert

Bert Decorte

Het is alsof ik in een tot leven gewekte tekening van Gustave van de Woestijne terechtgekomen ben. Een groen landschap dat zacht wegglooit naar de einder. Bomenrijen die akkers en weiden afzomen, bloeiende lentestruiken en heggen. Maar een vos bespeur ik niet, wel een iets te veel huizen aan de ene kant van de straat waar ook Bert Decorte woont. Alhoewel, de mooi gerestaureerde hoeve van een van de dochters van Decorte, maakt veel goed. Die Lostraat heeft me wel wat zoekwerk gekost, al is Strijtem maar een handdoek groot. In een antieke taverne nabij de kerk kostte het mij een geuze en dan reed ik nog de verkeerde kant uit. Een volle Brabantse vrouw met kinderwagen wijst me een groot wit herenhuis aan met bloemig voortuintje en forse tuin.

Ik word duidelijk verwacht want de deur gaat onmiddellijk open. Voor mij staat Bert Decorte op klompen met een air van we kennen elkaar allang. Later zal hij vertellen dat de klompen van wilgehout gemaakt zijn. Hij vindt het bijzonder gemakkelijk lopen. Zijn vrouw, duidelijk bezorgd om het welzijn van haar gasten, schenkt geurige koffie en maant me voortdurend aan om van de koekjes te proeven. We zitten in de ruime leefkamer in zetels waarin je diep wegzinkt. Tegen de muur rechts hangt een prachtig geschilderd portret van Bert, getekend Felix de Boeck; de schilder was een persoonlijke vriend van de schrijver. Daaronder een etagère vol beestjes. Het zijn echter allemaal uilen, van vossen, katers of dassen geen spoor. Het is de verzameling van zijn vrouw.

Ik val met de deur in huis. Hoe hij ertoe kwam het Reynaertverhaal te her- of vertalen (het woord ‘berijmen’ is hem liever). Eerder toevallig, zegt hij. Ooit had zijn oud-leraar in de retorica te Mol, Denijs Dille (toevallig ook één van mijn oud-leraars in het regentaat), gezegd: ‘die Roman de Renart moet ge eens vertalen’. Maar tot zijn spijt moet Decorte bekennen dat hij die Roman zelfs nooit las. Wel maakte hij een vertaling van Van den vos Reynaerde. Hubert van Herreweghe, zeer bedrijvig in BRT-kringen, liep op een Reynaertpoppenspel te broeden. ‘Iemand uit Sint-Amands aan de Schelde (Of was het Hingene?) maakte de poppen (nonkel Jan) en Mark Liebrecht regisseerde.’ Het spektakel werd met een zeker succes getoond op de televisie. Aan de

[p. 60]

vertaling zelf heeft Decorte niet al te lang gewerkt. Voor het poppenspel werden er fragmenten uit geselecteerd. We schrijven dan de jaren zestig.

De tekst werd eerst uitgegeven - zonder contract - bij Walter Soethoudt in Antwerpen in 1978. Dan kwam de vertaling bij Marcel Oelbrandt uit Lokeren terecht. Of hij de vertaling mocht uitgeven? Op die wijze verscheen bij uitgeverij Rinda in 1985 Reinaerd de Vos met tekeningen van Dolf De Rudder uit Sint-Gillis. En recent kwam er een derde druk met de dubbelpocket waarin Decortes tekst staat afgedrukt naast die van J.F. Willems in de reeks Vlaamse pockets van uitgeverij Coda te Mechelen.

‘Veel dingen in mijn leven deed ik toevallig’, zegt hij. Decorte is een onstuitbare prater en meteen verlaten wij het Reynaertspoor en zitten wij ergens tijdens de vliegende bommen in Brussel een halve eeuw geleden, bij Walschap die toen in een appartement van Marnix Gijsen zat. Decorte frequenteerde de plek en snuisterde er in de bibliotheek. Hij ontdekte er de schelmenroman Lazarillo di Tormes. ‘Dat zoudt ge moeten vertalen’, zei Gerard. Bert Decorte zat met een vervelende tandpijn geplaagd en in een reactie vertaalde hij de pikareske roman in drie weken (later in 1963 als bewerking uitgegeven door Ontwikkeling Antwerpen). Meteen steven ik weer op het Reynaertspoor af en suggereer dat hij blijkbaar toch een voorkeur heeft voor schelmenromans en andere buitenbeentjes: anarchisten, bohémiens, ‘stoute dichters’. Hij vertaalde Villon, Rimbaud, Baudelaire (Fleurs du mal) en ook Uilenspiegel liet hem niet onbewogen (Knittelverse bij de houtsneden uit het Oude Volksboek, Elsevier te Brussel in 1952). Bezit hij wellicht ook een collectie Reynaertboeken? Dat blijkt niet het geval. Ook in de leefkamer bespeur ik geen enkel teken van enige vosseverknochtheid. Ooit stond hij wel te watertanden bij Moorthamers in Brussel. In zijn handen een juweel van een boek met de originele tekst in facsimile en daaronder de vertaling. ‘Maar ik had geen centen en moest dus de schat laten liggen.’ Hij houdt van De Geyters versie. Die man volgde de Middelnederlandse metriek, en dat moet. De Reynaert vertalen was wel een harde karwei. Je wil in de eerste plaats Nederlands schrijven, en dat moet nog goed klinken ook.

Doorheen het losse gesprek ervaar ik dat Decorte geen echte Reynaerdofiel is, maar de vos interesseert hem wel. ‘Een anarchist’ zegt hij. Iemand die voor niemand achteruitgaat en toch, zoals dat ook in de stukken van Molière het geval is, sympathiek blijft. ‘Het is een schelm, maar wat een kerel. Ik vraag me nooit af wat me precies aantrekt, maar die vos staat mij aan.’ Ik denk meteen aan Decortes Ballade van kust mijn voeten die ik reeds in mijn humanioratijd kende en waarin hij onvervaard verkondigt: ‘nooit werd ik fatsoenlijk braaf’ en dat hij uitgescholden werd voor ‘schurk, rabauw of rotte hond’. Met zijn allen konden ze ‘er vierkant rond’ en hij riep; ‘het kan mij niet schelen’ En in hetzelfde gedicht bevestigt hij met klem dat hij niet houdt van die ‘sinjeuren van fijn fatsoen’. We komen bij Streuvels. Dat hij menigmaal op Het Lijs-

[p. 61]

ternest kwam en Streuvels ook naar Strijtem. En dat ze samen op de bollebaan speelden, met Teirlinck en Walschap en andere Bourgondisch gezinden. Streuvels blijkt aan Decorte nooit iets over zijn Reynaertbewerkingen vermeld te hebben. En dan, omdat het over de literatuurstudie gaat, een opmerking: ‘Ach mijnheer Ryssen, die literatuurstudie, die probeert alles te verklaren. De wetenschappers vinden dingen waaraan een auteur in de verste verte niet gedacht heeft. Ernest Claes zei me eens; als ge leest waaraan ge allemaal zoudt gepeinsd hebben, dan staat ge zelf perplex. Van den vos Reynaerde is bijzonder goed geconstrueerd, het beste van ze alle. Dat is mij genoeg.’ In zijn humanioratijd had Decorte over het Reynaertverhaal gehoord. ‘Ze leerden toen nog literatuurgeschiedenis mijnheer!’ En we komen weer bij ‘den Dille’ (Denijs). ‘Dat was een vent.’ (Denijs Dille is een befaamd Bela Bartokkenner en musicoloog; hij is nu 92). Die had het met ons reeds over Rilke als er nog niemand over sprak. En Stefan George en Goethe. Ik vertel Decorte wat Denijs Dille ooit in onze klas zei: ‘Gezelle is de grootste dichter in Vlaanderen, aan zijn enkels bevindt zich ergens Van Ostaijen en nog een stukske lager Decorte. Dat was in 1948 en ik was - zonder mij daarop te beroemen - de enige in de klas die Bert Decorte toen kende.

Bert Decorte werd geboren te Retie op 2 juli 1915, midden in de Kempen dus, maar hij werd een rasechte Brabander. Zijn grootvader was Westvlaming. Hij volgde oude humaniora in Hoogstraten en Mol, kon niet verder studeren en werd ambtenaar van het Ministerie van Economische Zaken. Daar leerde hij zijn vrouw kennen. Ze was afkomstig uit Strijtem (‘Mijnheer’, zegt ze bij het afscheid, ‘in dit huis ben ik geboren. Ik heb hier mijn hele leven gewoond en ik wil hier sterven.’). Van 1946 tot 1960 werkt hij bij het Ministerie van Nationale Opvoeding en Cultuur. Hij leidde er de dienst Letteren en toneel. Hij debuteerde met de bundel Germinal, een bom in de Vlaamse dichterswereld. Een ‘wonderkind’ schreef de anders sober-strenge Gijsen: ‘Sedert Paul van Ostaijen is Bert Decorte het eerste fenomeen, het eerste wonderkind dat wij in de Vlaamse poëzie zien verschijnen.’ Temperamentvol, gedichten die trillen van liefde, haat, opstandigheid en Bourgondische levenszin. In 1946 krijgt hij de driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie en dit voor zijn bundel Een stillere dag. Decorte houdt van de middeleeuwen en van balladen, houdt het ook sterk bij het rijm. Van hem verscheen ook de verzameling balladen Van Heer Halewijn tot Vrouw Griese (Heideland Hasselt, V.P. nr. 4). Ook Mariken van Niemweghen hertaalde hij.

Bij het afscheid schenkt hij mij nog enkele publikaties, onder andere Profaan Brevier uit 1964 in de reeks Poëtisch erfdeel der Nederlanden. Op de rugzijde lees ik: ‘'t Is best dat ik zelf mijn broodje bak,/zo snoert men mij toch niet de bek./Is het geen zoetekoek die 'k bik / en schiet ik eigenwijs een bok,/'t is beter zo dan dat ik buk’. Vossepraat.

Van zijn vrouw krijg ik een tuiltje meiklokjes voor mijn vrouw. Tevreden en rijk rijd ik de Lostraat uit.

[Marcel RYSSEN]

[p. 62]

D. Bekker
C4-C7/3 Oekraïne
HOOFDPRIJS IMMOCENTER VAN GOETHEM